Schrijfontwikkeling en Leerproblemen
Charles A. MacArthur, vertaling Ruurdje van Laar
Tijdschrift voor Remedial Teaching 2006/3
‘Goed schrijven betekent dat je één, misschien twee pagina’s schrijft zonder spellingfouten en dat alle
punten, hoofdletters, paragraafindelingen en plekken waar je moet inspringen kloppen … meer zou ik
er niet over kunnen zeggen.’ Dit is het antwoord van een leerling met leerproblemen uit groep 7 op een
vraag in een interview over ‘goed schrijven’.
Bovenstaand citaat laat zien dat leerlingen met plaats een sociaal gebeuren, omdat mensen, buiten
leerproblemen zo bezig zijn met de techniek van de wereld van de school, schrijven in eerste instantie
het schrijven, dat zij ‘goed schrijven’ definiëren gebruiken om te communiceren. In deze zin verschilt
als schrijven zonder fouten. Hoewel een slecht geschreven taal niet van gesproken taal. In de meeste
handschrift en fouten in spelling en interpunctie gevallen en ten aanzien van de meeste onderwerpen
saillante details zijn voor veel leerlingen en docenten, waarbij geschreven wordt, is er enig mondeling
omvat ‘goed schrijven’ veel meer dan de technieken contact met anderen; we schrijven zelden over zaken
24 voor het produceren van tekst. Bedreven zijn in die we niet op een of andere manier met anderen
het schrijven vereist een efficiënte tekstproductie. hebben besproken. In de tweede plaats is schrijven
Even belangrijk zijn kennis van de inhoud, sociaal, omdat de sociale context en het doel van
vormen en doelen van schrijven, het beschikken een bepaald schriftelijk stuk voor een groot deel de
over effectieve strategieën voor het plannen en taal, stijl, inhoud en vorm bepalen die erbij passen.
evalueren van het schrijven, het beschikken over Een brief aan een vriend, een schoolverslag voor een
taal- en leesvaardigheden, motivatie en effectieve docent, een zakelijke memo, een internetgesprek,
zelfregulering. alle kennen ze karakteristieken die moeten worden
aangeleerd door het opdoen van ervaring binnen deze
Schrijven is een uitdaging, zelfs voor vaardige sociale situaties. Niet alleen de verschillende vormen,
volwassenen, en de meeste leerlingen vinden maar zelfs de ideeën en woorden worden door de
schrijven moeilijk. Volgens het National Assessment sociale context beïnvloed. De vormen en doelen van
of Educational Progress (Persky, Daane, & Jin, 2003) het schrijven, zoals die traditioneel in scholen worden
gaf slechts 28% van de leerlingen uit groep 6, onderwezen, zijn relatief beperkt in vergelijking met
31% van de leerlingen uit de tweede klas van het het grote scala aan schrijfvormen zoals die voorkomen
voortgezet onderwijs en 24% van de leerlingen uit de in de wereld buiten de school.
hoogste klas van het voortgezet onderwijs blijk van Alhoewel docenten en onderzoekers, die zich
beheersing. Vooral voor leerlingen met leerproblemen bezighouden met leerlingen met leerproblemen,
is schrijven moeilijk. Zij hebben, in vergelijking met de neiging hebben zich te richten op de cognitieve
hun normaal presterende medeleerlingen, minder problemen die de leerproblemen kenmerken, is
kennis over schrijven, minder taalvaardigheden, meer een gebrekkig begrip van de sociale context, die
problemen met spelling en handschrift, en minder hoort bij het schrijven, ook vaak een onderdeel van
strategieën voor schrijven (Troia, 2006). het probleem. Vaardige schrijvers zijn zich bewust
Theorieën over en modellen van schrijfprocessen van hun lezerspubliek en van de eisen die aan de
proberen de complexiteit van het schrijven zo verschillende schrijfstijlen worden gesteld. Dit is
weer te geven dat ze ons de schrijfontwikkelingen, af te lezen aan de vorm en taal van hun schrijven.
-problemen en -instructies doen begrijpen. In dit Leerlingen met leerproblemen en mensen die
artikel behandel ik in het kort de socio-culturele schrijven erg moeilijk vinden, negeren vaak hun
theorieën over en cognitieve modellen van schrijven lezerspubliek. Zij benaderen het schrijven als het
en het verband tussen lezen en schrijven. Vervolgens noteren van iets dat zij over een onderwerp weten.
probeer ik enkele praktische gevolgtrekkingen voor Bereiter en Scardamalia (1987) beweerden dat
instructie te schetsen. kinderen en anderen die schrijven moeilijk vinden,
zich bezighouden met dit soort ‘vertellen wat je weet’
omdat het voor hen te complex is om gelijktijdig
1. Socio-culturele theorieën rekening te houden met het lezerspubliek en de
inhoud. De inhoud moet dan voorrang krijgen om
Socio-culturele theorieën benadrukken hoe menselijk überhaupt iets op papier te krijgen.
gedrag, affect en cognitie gevat zijn in en worden Leerlingen hebben ondersteuning nodig op sociaal
beïnvloed door sociale contexten en interacties gebied om de doelen van het schrijven te leren
(Prior, 2006). Dit soort theorieën benadrukken de en om tijdens het schrijven rekening te houden
continuïteit tussen geschreven en gesproken taal. met het lezerspubliek. Voor hen is het nodig dat
Zij beschouwen beide als uitingsvormen die zijn zij de mogelijkheid hebben om te schrijven voor
geleerd door sociale interactie. Schrijven vindt, net echt publiek dat kan reageren op wat zij hebben
als gesproken taal, altijd plaats in een sociale context, geschreven. Leerlingen doorzien veel schrijfvormen
die er vorm en doel aan geeft. Schrijven is in de eerste en strategieën die ze moeten leren niet, tenzij ze