1
1. Juvonen & Graham (2014) 3. Vreeman & Caroll (2007)
Bullying in schools: The power of bullies and the A systematic review of school-based interventions
plight of victims to prevent bullying
❖ review of evidence / systematic review
❖ monograph / general review ❖ minder strenge inclusie dan artikel 2
❖ Amerikaans onderzoek ❖ 26 studies, geen statistische analyse
➢ agressie bij kids ❖ vorm van agressie, slachtoffer van
❖ Scandinavisch onderzoek herhaaldelijk intimideren, lastigvallen, fysiek
➢ effecten agressief gedrag op andere kids schaden, machtsevenwicht
❖ intimidatie door fysiek/sociaal sterker ❖ slachtoffers: zwakker ervareren, zien zichzelf
persoon, machtsevenwicht niet in staat tot verdediging, lijden aan
❖ 20-25% betrokken, 4-9% pest, 9-25% wordt effecten, vaker slaapstoornissen, buikpijn,
gepest hoofdpijn, verdrietig
❖ direct pesten afname met leeftijd (meer ❖ pestkoppen en slachtoffers verhoogd risico
jongens) depressieve symptomen
❖ indirect pesten toename met leeftijd (meer ❖ curriculum interventions
meisjes, klein verschil) ➢ videobanden, lezingen, schriftelijk
❖ pestkop geen gebrek sociale vaardigheden, ➢ verminderd pesten niet consistent
misten empathie, belangrijk om dominant en ➢ soms nam pesten zelfs toe
invloedrijk te zijn ❖ Whole-School Multidisciplinary Interventions
❖ informatieverwerkingsbias, attributiebias ➢ hetzelfde als schoolbrede interventies
❖ onderdanige en agressieve slachtoffers ➢ regels, lerarenopleidding, curriculum in
❖ risico: sociale misfits klas, training in conflictoplossing,
❖ schoolklimaat meest consistent met pesten individuele counseling
❖ etnische diversiteit → lager gevoel van ➢ gemengde resultaten, moeilijk te
kwetsbaarheid generaliseren
❖ academische tracking → storend gedrag ➢ over algemeen positief en beter dan
❖ schoolbrede interventies gerichte interventies
➢ KiVa: gericht op omstanders en getuigen ➢ werkten niet zo goed voor jonge kinderen
➢ WITS: bewustwording, sociale vaardigheden ❖ Sociale Skills Group Training Interventions
➢ Steps to respect: observatiemethoden op ➢ sociale- en gedragsvaardigheden
speelplaatsen ➢ jonge kinderen: overwegend positief
❖ gerichte interventies ➢ oudere studenten: niet duidelijk
➢ Five Steps: ❖ vergroten maatschappelijk werkers:
informatieverwerkingsmoeilijkheden significante afname op basisscholen,
pesters verergering op middelbare scholen
➢ Fast Track: wekelijkse bijeenkomsten ❖ mentorprogramma: significant minder kans
❖ schoolbreed effectiever pesten en depressief
❖ ondersteuning voor gebruik van gehele
2. Jiménez-Barbero et al. (2016) schoolinterventies
Effectiveness of anti-bullying school programs: A ❖ Beperkingen
meta-analysis ➢ alleen engelstalige studies
➢ vooral Europa en VS, beperkte
❖ review of evidence generaliseerbaarheid
❖ algemener en strengere inclusie dan artikel 3 ➢ niet elke studie methodologisch sterk
❖ herhaaldelijk vijandigheid en fysieke,
psychologische of morele agressie, 4. Van der Ploeg, Steglich & Veenstra (2016)
machtsverdeling The support group approach in the Dutch KiVa
❖ 20-30% weleens betrokken anti-bullying programme: Effects on victimization,
❖ 14 studies: studenten, experimenteel, defending and well-being at school
statistische informatie, 2000-2015 ❖ single study, eigen onderzoek
❖ Resultaten: ❖ effect steungroep (KiVa)
➢ freq pesten: heterogeen ❖ Bestraffend / Niet- bestraffend (ongemak en
➢ freq slachtoffers: heterogeniteit bewustzijn vergroten)
➢ attitudes voor pesten: homogeen, matige ❖ steungroepaanpak
gunstige effecten ➢ meerdere gesprekken met slachtoffer en
➢ attitudes tegen pesten: homogeen, klein en steungroep (6-8 studenten)
insignificant ➢ gedeelde verantwoordelijkheid welzijn
➢ verbetering schoolklimaat: nauwelijks slachtoffer creëren
significante verschillen ❖ matched pairs design
❖ gunstige resultaten interventies ❖ positieve resultaten korte termijn
❖ Beperkingen ❖ einde jaar 40% niets veranderd of erger
➢ alleen RCT: 293 onderzoeken uitgesloten ❖ effecten dus niet van lange duur
➢ heterogeniteit ❖ frequentie pesten nam meer af studenten
➢ publicatiebias slachtofferschap en zonder steungroep
schoolklimaat ❖ einde jaar met steungroep meer verdedigers
❖ kleine steekproef, niet even effectief, weinig
info over wat er gebeurd tijdens interventie
, 2
1. Garrote et al (2017) 3. Szumski, Smogorzewska & Karwowski (2017)
Facilitating the social participation of pupils with special Academic achievement of students with and without
educational needs in mainstream schools: A review of special educational needs in inclusive classrooms: a
school-based interventions meta-analysis
❖ systematische review, 35 studies
❖ schoolgerichte interventies kunnen bijdragen aan ❖ goed voor beide partijen (maar klein effect)
sociale participatie bij SBO in reguliere scholen ❖ veranderingen in organisatie school meer invloed
❖ variatie in kwaliteit en type interventie dan soort instrusties dat door leraren gegeven werd
❖ alleen generieke termen gebruikt, beschrijvende ❖ gerechtigheid
parameters verwaarloosd ➢ moeten alle burgers gelijk behandelen
❖ artikelen uitgesloten door selectiecriteria ➢ ongelijke behandeling gerechtvaardigd als
❖ vooral gericht ASS, niet SEN als geheel zwaksten profiteren
❖ transformatieve benadering: op klasniveau hervormt
2. Ruijs & Peetsma (2009) ❖ Factoren die effect inclusie matigen
Effects of inclusion on students with and without special ➢ land van studie
educational needs reviewed ■ VS en Canada beter dan Europa
❖ sociaal-politiek empirisch argument ➢ implementatie van inclusief onderwijs
➢ mensenrechten: recht voor opleiding in reguliere ■ hele schoolniveau beter dan instructies
school ➢ samenstelling onderwijsteam
➢ problemen: beste onderwijs kan ook speciaal zijn, ➢ ernstige vs milde SEN
rechten met elkaar in strijd, andere kinderen ook ■ prestaties leerlingen zonder SEN lager bij
recht inclusief met ernistige SEN door: leraren geen
❖ empirisch argument ervaring, negatieve hoyding en lagere
➢ probleem is studenten vergelijken met zelfeffectiteit leraren, eist veel aandacht
verschillende speciale onderwijsbehoeften → ➢ emotionele gedragsstoornis
overgeneralisatie ■ storend en eisen veel aandacht
❖ milde tot matige, ernstige uitgesloten ➢ educatieve fase
❖ prestaties met speciale onderwijsbehoeften ■ effect is positiever op basisschool dan
➢ positief: middelbare, SET’s kennen middelbare curriculum
■ meeste studies: verbetering vooral lezen, niet minder goed
wiskunde ❖ Discussie
■ Jepma: meer vooruitgang taal en wis ➢ zonder SEN maar beetje baat
■ Markussen: grotere kans slagen secundair ➢ effectieve interventie: leraren bijscholing, sterk
onderwijs leiderschap schoolautoriteiten, wijziging
■ Myklebust: voor meisjes beter dan jongens, 76% implementatie, coöperatief leren en
meer kans slagen dan speciale scholen groepsonderwijs
■ meeste studies positief of geen effect ➢ geen invloed ernstige SEN en EBD in klaslokalen
➢ negatief: op leerlingen zonder SEN
■ Rogers & Theiry: 4/5 verminderde prestatie ➢ geen verschillen educatieve stadia: basisschool
➢ kleine steekproeven, geen controlegroep, significant positief effect, bovenbouw niet sign.
verschillende mate inclusie ❖ Beperkingen:
❖ socio-emotionele effecten met SEN ➢ verschillende ontwerpen
➢ positief: ➢ alleen Noord-Amerika en Europa
■ Wiener & Tardif: betere score sociale acceptatie, ➢ heterogeniteit, generaliseren lastig
aantal vrienden, zelfvertrouwen
➢ negatief: 4. De Boer et al. (2013)
■ Bakker & Bosman: laag presterenden → lager Peer acceptance and friendships of students of students
zelfvertrouwen, slechtere relaties with disabilities in general education: The role of the
➢ gemengd: child, peer, and classroom variables
■ positief effect motivatie na 2 jaar, verdween na 4
jaar ❖ crosssectionele studie
■ Mand: met gedragsproblemen minder populair ❖ kindgerelateerde variabelen:
➢ zonder controlegroep ➢ gesuggereerd dat fysiek, sociaaleconomische
■ Nowicky: lagere sociale beoordeling status, cognitief vermogen, agressie en
■ Frostad & Pijl: minder geaccepteerd terugtrekking de status van kind voorspelt
■ even vaak lid groepen maar minder bff ❖ peer-gerelateerde variabelen
➢ conclusie niet mogelijk ➢ houding tegenoverer verschillende handicaps
➢ gemengde resultaten, negatieve weegt op meestal neutraal of negatief
❖ academische effecten anderen in klas ➢ kinderen hebben voorkeuren voor hetzelfde
➢ positief: geslacht
❖ variabelen in de klas
■ Cole: profiteren ondersteuning inclusief
➢ materiaal en hulp van docenten gemengde
■ Kalambouka: neutraal of positief
effecten
■ Rouse: vooruitgang hoger ❖ Resultaten
■ Demeris: kleine impact ➢ zeer klein percentage droeg andere geslacht met
➢ negatief: handicap voor als vriend (<5%) → jongens en
■ Dyson: gemiddeld lagere prestaties, klein effect meisjes apart beschouwd
➢ gemengd: ❖ jongens:
■ Huber: geen grote impact ➢ kindgerelateerde variabelen geen significant
➢ conlusie moeilijk door grote verschillen in opzet effect op acceptatie van jongens met handicap
➢ slecht presterende studenten profiteren het ➢ gemiddelde klassenattitude had effect op
meest van inclusie peeracceptatie bij jongens, niet op vriendschap
❖ sociaal effect anderen in klas ➢ jongens met handicap minder waarschijnlijk
➢ positief: geaccepteerd in klas met lerarenondersteuning
■ Kalambouka: licht positief effect ❖ meisjes:
➢ bij ernstigere onderwijsbehoeften: ➢ kindgerelateerd: sociale problemen minder
■ Salend: niet-inclusieve scholen vaker stereotypen geaccepteerd
■ Salend: positieve effecten ➢ individuele attitudes meisjes significant
■ Nakken & Pijl: positievere houding en meer gerelateerd aan acceptatie, gemiddelde
contact klassenattitude niet
➢ conclusie: voornamelijk positieve of neutrale ➢ type hancicap (ADHD of ASS) geen effect
effecten ❖ assistentie leraren negatieve invloed op acceptatie
❖ Algemene conclusie ❖ alleen hulp van leraren significant, kindgerelateerde
➢ effect lijkt enigszins positief variabelen niet
➢ kinderen met SEN minder gunstige sociale ❖ Beperkingen
positie ➢ mogelijke bi-directionaliteit tussen
➢ Inclusie kan andere invloed hebben op hoog en gedragsproblemen en acceptatie
laag presterende studenten ❖ weglaten invloed leerkrachten en ouders
❖ lastig generaliseren, alleen gekeken effecten op kids ❖ kleine steekproef → niet generaliseerbaar
