Samenvatting Sociologische
stromingen
Lerarenopleiding maatschappijleer
De samenvatting is een mix van onderdelen
uit het boek en de hoofdzaken uit de
presentaties van tijdens de colleges.
De eigen aard van de samenleving, een veld van tegengestelde krachten (hoofdstuk 1 + 2)
De titel van het boek: ‘Het speelveld, de spelregels en de spelers?’ verwijst naar de fundamentele
sociologische verhouding tussen de samenleving (het speelveld), sociale spelregels (zoals wetten en
gedragsregels) en de handelende mensen, organisaties en instituties binnen die samenleving (de
spelers). De samenleving is dus een speelveld met spelregels en spelers.
Het dagelijkse leven door de bril van de socioloog
Er gaan allerlei regelmatigheden schuil achter onze eerste waarnemingen. Om die achterliggende
werkelijkheid te ‘lezen’ is een sociologische bril nuttig. Om betekenis te kunnen geven aan wat we
waarnemen moeten we sociologische verbeelding ontwikkelen. Mills definieerde sociologische
verbeelding als ‘the vivid awareness of the relationship between experience and the wider society’.
Het is het vermogen om afstand te nemen van de actuele toestand en een alternatief standpunt in te
nemen.
Een eerste definitie van sociologie
Er bestaan verschillende definities van sociologie, maar ze hebben allemaal een aantal elementen
gemeen. Het gaat over sociaal handelen, over sociale interacties en relaties, over een sociale
omgeving die dat sociaal handelen beïnvloedt (en omgekeerd). De auteurs komen tot de volgende
definitie:
Sociologie is de wetenschap die de maatschappelijke patronen en structuren bestudeert, in hun
ontstaan, voortbestaan en veranderen, en tevens het sociaal handelen van mensen in de
interactie met deze patronen en structuren.
Het eerste deel verwijst naar gedragspatronen, zoals tafelmanieren, of naar instituties, zoals het
huwelijk. Ook opvattingen vallen onder die patronen, zoals opvattingen over wat rechtvaardig en
nastrevenswaardig is of over wat mensen mooi vinden of niet.
Het onderscheid tussen ‘gedragspatronen’ en ‘opvattingen’ refereert aan twee cruciale dimensies
van de samenleving, die we ‘positionele’ en ‘symbolische’ structuren noemen.
De positionele dimensie wordt meteen zichtbaar via interactie- en communicatiepatronen. Zo kan de
observatie van personen je inzicht geven in de positie van die personen in een netwerk.
Symbolische structuren of ‘cultuurpatronen’ gaan over al dan niet geïnstitutionaliseerde opvattingen:
waarden en normen, doelstellingen en verwachtingen. Waarden zijn collectieve opvattingen over
wat wenselijk is, zoals over het goede en het kwade of over wat mooi of lelijk is. Normen zijn
collectieve, meer of minder bindende gedragsregels, zoals wetten en reglementen, taboes,
gewoonten, gebruiken of beleefdheidsregels.