PATHOLOGIE
Marc Veenstra
Optometrie Jaar 1 Blok D
,INHOUDSOPGAVE
STUDIEDOELEN ................................................................................................................................... 4
PATHOLOGIE EN ZIEKTEOORZAKEN ........................................................................................... 6
PATHOLOGIE.................................................................................................................................................... 6
GESCHIEDENIS VAN GENEESKUNDE ........................................................................................................ 6
Griekse Geneeskunde ................................................................................................................................................. 6
Renaissance (16e eeuw) ........................................................................................................................................... 6
Gouden Eeuw (17e eeuw) ........................................................................................................................................ 6
19e Eeuw ......................................................................................................................................................................... 6
20ste Eeuw ..................................................................................................................................................................... 6
GEZONDHEID EN ZIEKTE ............................................................................................................................. 7
Gezondheid ..................................................................................................................................................................... 7
Ziekte ................................................................................................................................................................................. 7
Indeling van Ziekten ................................................................................................................................................... 7
Dood .................................................................................................................................................................................. 7
ONDERZOEKSMETHODEN........................................................................................................................... 8
Diagnostiseren .............................................................................................................................................................. 8
Behandeling................................................................................................................................................................. 10
ZIEKTEOORZAKEN ....................................................................................................................................... 11
Endogene Factoren .................................................................................................................................................. 12
Exogene Factoren ..................................................................................................................................................... 14
BACTERIEN, RESISTENTIE, ALLERGIE EN ECZEEM ............................................................... 17
EPIMEDIOLOGIE ........................................................................................................................................... 17
Cholera .......................................................................................................................................................................... 17
TRANSMISSIE VAN PATHOGENE BIJ MENSEN .................................................................................... 17
ANTIBIOTICA ................................................................................................................................................. 18
Antibioticaresistentie.............................................................................................................................................. 19
STOORNISSEN VAN HET IMMUUNSYSTEEM ....................................................................................... 21
DEFICIENTIES ............................................................................................................................................................ 21
AUTO-IMMUUNZIEKTEN ...................................................................................................................................... 22
TRANSPLANTATIES ................................................................................................................................................ 22
ALLERGIEN .................................................................................................................................................................. 23
DERMATOLOGIE ........................................................................................................................................... 31
Diagonstiek. ................................................................................................................................................................. 31
Efflorescenties............................................................................................................................................................ 31
ECZEEM ............................................................................................................................................................ 37
Constitutioneel of Atopisch Eczeem ................................................................................................................. 37
Ortho-Ergisch Eczeem ............................................................................................................................................ 39
Allergisch Contact Eczeem (Type IV Allergie) ............................................................................................. 39
LOKALE GROEISTOORNISSEN ...................................................................................................... 40
GECONTROLEERDE GROEISTOORNISSEN ........................................................................................... 40
Hypertofie en Hyperplasie .................................................................................................................................... 40
Atrofie ............................................................................................................................................................................ 41
Metaplasie .................................................................................................................................................................... 43
Dysplasie....................................................................................................................................................................... 44
Gradaties van Dysplasie ............................................................................................................................... 44
ONGECONTROLEERDE GROEISTOORNISSEN ..................................................................................... 45
Benigne (Goedaardig) Neoplasmata ................................................................................................................ 45
Maligne Neoplasmata (Kanker) .......................................................................................................................... 48
INFECTIEZIEKTEN EN WONDGENEZING ................................................................................... 53
ONDERZOEK ................................................................................................................................................... 53
2
, BESMETTING EN INFECTIE ....................................................................................................................... 53
INFECTIECYCLUS .......................................................................................................................................... 54
MICRO-ORGANISMEN.................................................................................................................................. 55
Bacteriën....................................................................................................................................................................... 56
Virussen ........................................................................................................................................................................ 57
Schimmels en Gisten................................................................................................................................................ 59
Protozoën ..................................................................................................................................................................... 59
Metazoën ...................................................................................................................................................................... 59
CELLULITIS ..................................................................................................................................................... 60
Cosmetisch versus Medisch Cellulitis .............................................................................................................. 60
Orbitale en Preseptale Cellulitis ......................................................................................................................... 60
ZIEKTE.............................................................................................................................................................. 63
WEEFSELBESCHADIGING .......................................................................................................................... 64
Ontsteking .................................................................................................................................................................... 64
Onstekingsproces ..................................................................................................................................................... 66
Acute versus Chronische Ontsteking ............................................................................................................... 69
Corticosteroïden........................................................................................................................................................ 70
Wondgenezing ........................................................................................................................................................... 70
REGRESSIEVE VERANDERINGEN EN REUMATOLOGISCHE AANDOENINGEN ............... 77
Belangrijk voor de Oogzorg ..................................................................................................................... 77
VERSTORING NORMALE CEL ANATOMIE ............................................................................................. 77
Cel Reacties op Stimuli of Stress ........................................................................................................................ 78
ADAPTIE .......................................................................................................................................................... 79
Hyperplasie ................................................................................................................................................................. 79
Hypertrofie. ................................................................................................................................................................. 80
Atrofie ............................................................................................................................................................................ 81
Metaplasie .................................................................................................................................................................... 82
Dysplasie....................................................................................................................................................................... 82
CELDOOD ......................................................................................................................................................... 83
Apoptose ....................................................................................................................................................................... 83
Necrose.......................................................................................................................................................................... 83
Scleritis en Necrose .................................................................................................................................................. 84
REGRESSIEVE VERANDERINGEN ............................................................................................................ 85
Degeneratie en Infiltratie ...................................................................................................................................... 85
REUMA.............................................................................................................................................................. 86
Ontstekings Reuma (Athritis) ............................................................................................................................. 86
Artrose ........................................................................................................................................................................... 86
Weke Delen Reuma .................................................................................................................................................. 86
REUMATOIDE ARTHRITIS ......................................................................................................................... 87
Ziektebeeld en Mechanisme................................................................................................................................. 87
Onderzoek .................................................................................................................................................................... 89
Klachten ........................................................................................................................................................................ 89
Systemische Verschijnselen ................................................................................................................................. 90
Oculaire Verschijnselen ......................................................................................................................................... 90
Behandeling................................................................................................................................................................. 92
Prevalentie ................................................................................................................................................................... 92
Omvang ......................................................................................................................................................................... 92
SPONDYLITIS ANKYLOPOETICA (ZIEKTE VAN BECHTEREW) ..................................................... 93
Signs and Symptoms................................................................................................................................................ 93
Mechanisme ................................................................................................................................................................ 94
Uveïtis Anterior Acuta ............................................................................................................................................ 96
JUVENIELE CHRONISCHE ARTRITIS ...................................................................................................... 97
Verschijnselen ............................................................................................................................................................ 97
Anterior Uveïtis ......................................................................................................................................................... 98
Classificatie .................................................................................................................................................................. 99
3
, STUDIEDOELEN
HC1: Inleiding Pathologie en Ziekteoorzaken
Reader Pathologie: “Inleiding” / “Geschiedenis van de geneeskunde” / “Gezondheid en
ziekte” / “Onderzoeksmethoden” / “Ziekteoorzaken”
Basic Pathology: “Definition of Disease” (Wat is a cause? tot biological agents) / Genetic
causes of disease / Maternal age.
een definitie van pathologie geven en de samenhangende begrippen uitleggen
een overzicht geven van de doelstellingen van het vakgebied pathologie
in het kort de geschiedenis van de geneeskunde weergeven
de begrippen gezondheid en ziekte en hun betekenis in de praktijk van de pathologie
uitleggen
de verschillende onderzoeksmethoden noemen en beschrijven
een overzicht en een beschrijving van de endogene ziekteoorzaken geven
een overzicht en een beschrijving van de exogene ziekteoorzaken geven
HC2: Allergie, Dermatologie, Eczeem
Reader Pathologie: “Allergie”, “Dermatologie” en “Eczeem”
Basic Pathology: “Hypersensitivity en autoimmune diseases” / “Autoimmune disease”
het begrip allergie (overgevoeligheid) uitleggen
een overzicht en een beschrijving geven van vier verschillende typen van allergische
reacties
een overzicht en een beschrijving met voorbeelden geven van type I, het immediate of
anaphylactoïde type allergische reactie
een overzicht en een beschrijving met voorbeelden geven van type II, het cytotoxisch
type allergische reactie
een overzicht en een beschrijving met voorbeelden geven van type III, het
immuuncomplex type allergische reactie
een overzicht en een beschrijving met voorbeelden geven van type IV, het delayed of
late type allergische reactie
een overzicht en een beschrijving met voorbeelden geven van auto-immuunziekten
een overzicht van afwijkende huidstructuren (primaire en secundaire dermatologische
aandoeningen) weergeven
de huidafwijking eczeem beschrijven (oorzaken, classificatie, symptomen,
behandeling)
een overzicht geven van enkele allergische reacties die een rol spelen bij de cornea en
de palpebra
een overzicht geven van enkele dermatologische aandoeningen die een rol spelen bij de
cornea en de palpebra
4
,HC3: Locale Groeistoornissen, Basaalcelcarcinoom
Reader Pathologie: “Locale groeistoornissen” en “Basaalcelcarcinoom”
Basic Pathology: “Benign growth disorders” / “Malignant neoplasms” / “Wat causes
cancer” / “The behavoiur of tumors” / “The clinical effects of tumors”
een overzicht en een indeling geven van locale groeistoornissen
een overzicht en een beschrijving geven van gecontroleerde groeistoornissen
een overzicht en een beschrijving geven van ongecontroleerde groeistoornissen
de belangrijkste kenmerken van de benigne tumoren en maligne tumoren weergeven
de belangrijkste diagnostische en therapeutische mogelijkheden benoemen, die de
maligne neoplasmata betreffen
een beschrijving van de kwaadaardige tumor basaalcelcarcinoom geven (etiologie,
lokalisatie, symptomen en kenmerken, behandeling)
een overzicht geven van enkele lokale groeistoornissen die een rol spelen bij de cornea
en de palpebra
HC4: Infectieziekten en Wondgenezing
Reader Pathologie: “Infectieziekten”en “Wondgenezing”
Basic Pathology: “The body response to disease” / “Wat is inflammation?” /
“Immunization” / “Clinical case – wound healing and repair”
de begrippen zoals microbiologie en immunologie uitleggen
uitleggen wat een besmetting is
uitleggen wat een infectie is
uitleggen wat een infectieziekte is
de verschillende soorten (micro)organismen, die ziekten kunnen verwekken,
beschrijven
de begrippen zoals besmettingsbron, besmettingsweg en porte d’entrée uitleggen en
beschrijven
een beschrijving van het fenomeen wondgenezing geven
de infectie- en de wondgenezingsproblematiek beschrijven met betrekking tot de cornea
en de palpebra
HC5: Regressieve Veranderingen en Reumatologische Aandoeningen
Reader Pathologie: “Regressieve veranderingen” / “Reumatoïde arthritis” / “Ziekte van
Bechterew” / “Juveniele chronische arthritis”
Basic Pathology: “Sublethal cell injury tot en met apoptosis”
uitleggen wat de regressieve veranderingen zijn
het proces van celbeschadiging weergeven
het proces van ziekelijke verandering weergeven
de indeling van de oorzakelijke factoren (exo- en endogeen) aangeven
de vormen van regressieve veranderingen weergeven
een beschrijving van degeneratie geven
een beschrijving van atrofie geven
een beschrijving van necrose geven
uitleggen wat het begrip apoptose betekent
een overzicht geven van enkele lokale groeistoornissen die een rol spelen bij de cornea
en de palpebra
een overzicht van drie reumatologische aandoeningen geven (Reumatoïde arthritis,
Morbus van Bechterew, Juveniele chronische arthritis) met betrekking tot etiologie,
pathologische anatomie en verloop van de ziekte
5
, PATHOLOGIE EN ZIEKTEOORZAKEN
PATHOLOGIE
Pathologie betekent ziekteleer. Het vakgebied behelst de diagnostiek van ziekten en het onderzoek naar
oorzaken en mechanismen van het onstaan van ziekte. Het is een laboratoriumvak.
Algemene Pathologie. Het bestuderen van de algemene ziekteprocessen.
Speciële Pathologie. Ziekelijke veranderingen die in de individuele organen op kunnen treden.
Doelstellingen van pathologie
Classificatie van ziekten en gebreken
Opsporen van hun oorzaak
De wijze van ontstaan en beloop
GESCHIEDENIS VAN GENEESKUNDE
Griekse Geneeskunde
Hippocrates
o De vader van geneeskunde
o Legde de basis voor westerse geneeswijzen
o De Eed van Hippocrates is de basis uitspraak voor de medische wetenschap en ethiek.
o Benaderde ziekte op een systematische wijze in plaats van religieuze manier
o Heeft veel ziekten met hun verschijnselen vastgelegd.
Pythagoras en Aristoteles
o Anatomie van dieren
Griekse doctor (30 n. Chr)
o Groot wetenschappelijk werk met beschrijvingen van ziektebeelden en
ziekteverschijnselen
Renaissance (16e eeuw)
Hervinden van de logische benadering
Focus op anatomie van het lichaam.
Leonardo da Vinci
o Buitengewoon nauwkeurige tekeningen van het menselijke lichaam.
Gouden Eeuw (17e eeuw)
Nieuwe medicijnen ontdekt
Nieuwe instrumenten ontwikkeld
o Microscoop en thermometer
Antonie van Leeuwenhoek
19e Eeuw
Veel medische ontdekkingen
Hormoonhuishouding, pijnbestrijding, zenuwziekten en bacteriologie
Laennec ontdekt de stethoscoop
Sigmund Freud
20ste Eeuw
Snelle ontwikkeling
Insuline, pencilline, virus, röntgenstraling ontdekt
Infectieziekten werden steeds meer teruggedrongen (bijv tuberculose)
Eerst harttransplantatie
6
,GEZONDHEID EN ZIEKTE
Gezondheid
“Gezondheid is een toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en maatschappelijk (sociaal)
welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijk gebreken.” World Health
Organization.
Lichamelijk.
o Goed lichaamsverzorging:
hygiëne en volwaardige voeding
o Schadelijke factoren uitschakelen:
milieuvervuiling
o Lichaamsbeweging
o Onstpanning en slaap
Geestelijk.
Maatschappelijk.
o Goede band met mensen
o Opleiding
Ziekte
Ziekte is afwezigheid van gezondheid – een staat van lichamelijk, geestelijk of sociaal onwelbevinden.
Symptomen.
o Subjectief. Pijn, jeuk, misselijkheid, enz
o Objectief. Koorst, hoge bloeddruk, bleekheid, enz
Syndroom. Een groep van bepaalde gelijktijdige symptomen.
o Kan bij één of meer ziekten optreden.
Acuut Ziektebeeld. Ziekte treedt plotseling op. Kan in een chronische ziekte overgaan.
Chronisch Ziektebeeld. Ziekte verloop is lang.
Rechutes of Exacerbaties. Opflikkeringen in het ziekteprocess. An increase in the severity of a
disease.
Remissie. Verbetering in de klachten zonder sprake van genezing
Recidief. Het terugkeer van een ziekte na volledige genezing
Genezing. Ziekteverschijnselen zijn geheel verdwenen.
Reconvalscentieperiode. Een period van aansterken na genezing.
Prognose. De toekomstverwachting ten aanzien van de ziekte.
Diagnose. Vaststellen vna een bepaalde ziekte of syndroom.
Indeling van Ziekten
Somatisch. Lichamelijk
Psychisch. Geest
Psychosomatisch. Ziekte tengevolge van stoornissen in het sociale leven
Dood
Dood.
De grens tussen leven en dood is niet meer zo scherp te trekken.
‘De dood treedt in wanneer de psychosomatische eenheid is verbroken. Het symptoom hiervoor
is het volledig en onherstelbaar einde van de hersenfunctie.’
7
, ONDERZOEKSMETHODEN
Diagnostiseren
De hulpverlener begint altijd met het stellen van een diagnose. Hiertoe wordt altijd gebruik gemaakt
van verschillende onderzoekstechnieken.
Anamnese (Subjectieve Gegevens)
Lichamelijk Onderzoek (Objectieve Gegevens)
Observatie en Inspectie
Palpatie (voelen)
Percussie (kloppen)
Ausculatie (Luisteren met de stethoscoop)
Inwendige onderzoek
Instrumenteel onderzoek (vaststellen lengte, gewicht, lichaamstemperatuur en bloeddruk)
Aanvullend Specifiek Onderzoek (Objectieve Gegevens)
Radiologische Onderzoek
o Röntgenfoto
Bij röntgenonderzoek worden met behulp van
röntgenstraling botten en kraakbeen zichtbaar gemaakt.
Röntgenstralen hebben een korte golflengte en een groot
doordringend vermogen. Ze maken vooral weefsels
zichtbaar die kalk bevatten.
Met behulp van contrastvloeistof kunnen ook organen en
bloedvaten zichtbaar gemaakt worden.
Negatief: Wit is schaduw; zwart is opheldering
o Computerized Tomography Scan (CT scan)
Beeldvormend onderzoek waarbij met röntgenstraling
dwarsdoorsneden van het lichaam worden gemaakt. Als
alle gefotografeerde dwarsdoorsneden achter elkaar
worden gelegd, ontstaat een driedimensionaal beeld .
8