Deze samenvatting omvat de volledige cursus van 'functionele anatomie 1'.
(TIP: bestudeer van tevoren de structuren op KENHUB en leg je SESAM atlas naast de samenvatting tijdens het studeren :) ).
Ook van fysiologie 1 maakte ik een samenvatting! Samen met deze samenvatting beschikbaar in een v...
0. Inleiding tot anatomie: algemene begrippen ................................................................................................ 4
0.1 Eerste element: de beenderen...................................................................................................................... 4
0.1.1 Soorten beenderen ................................................................................................................................ 4
0.1.2 Omschrijving........................................................................................................................................... 4
0.1.3 Het inwendige verschilt volgens soort ................................................................................................... 4
0.1.4 Functies .................................................................................................................................................. 5
0.2 Tweede element: de beenverbindingen ....................................................................................................... 5
0.2.1 De onbeweeglijke beenverbindingen of de synartrosen ....................................................................... 5
0.2.2 De beweeglijke beenverbindingen ......................................................................................................... 5
0.3 Derde element: de spieren (musculi) ............................................................................................................ 6
0.3.1 Hun algemene rol ................................................................................................................................... 6
0.3.2 Hun algemene bouw .............................................................................................................................. 7
0.3.3 Hun vasthechting: oorsprong en insertie ............................................................................................... 7
0.3.4 Hun algemene vorm ............................................................................................................................... 7
0.3.5 Hun hulpapparaten ................................................................................................................................ 8
0.3.6 De spiercontractie .................................................................................................................................. 8
0.3.7 De spierwerking- en beweging ............................................................................................................... 8
1. De beenderen ............................................................................................................................................... 9
1.1 De wervelzuil ................................................................................................................................................. 9
1.1.1 Wervels: thoracaal, cervicaal en lumbaal .............................................................................................. 9
1.1.2 Overganswervels: atlas, axis, sacrum ................................................................................................... 11
1.1.3 Aanvulling voor het craniaal gedeelte van de wervelzuil ..................................................................... 13
1.2 De thorax ..................................................................................................................................................... 13
1.2.1 Sternum of borstbeen .......................................................................................................................... 13
1.2.2 Ribben of costa ..................................................................................................................................... 14
1.2.3 Aanvullende elementen ....................................................................................................................... 15
1.3 De gordels ................................................................................................................................................... 16
2. De beenverbindingen of gewrichten........................................................................................................... 16
2.1 Verbindingen tussen wervellichamen ......................................................................................................... 16
2.1.1 iscus vertebralis .................................................................................................................................... 16
2.1.2 Facetgewrichten ................................................................................................................................... 17
2.1.3 Gespecialiseerde gewrichten aan craniale en caudale uiteinden ........................................................ 17
2.1.4 Synthese van de wervelzuil .................................................................................................................. 18
2.2 De thorax ..................................................................................................................................................... 19
2.2.1 De gewrichten ...................................................................................................................................... 19
1
, 2.2.2 synthese van de thorax ........................................................................................................................ 20
2.3 De gordels ................................................................................................................................................... 21
2.3.1 De bovenste gordel .............................................................................................................................. 21
2.3.2 De onderste gordel of beenderige bekken .......................................................................................... 21
2.3.3 Steungevende elementen van de buikwand ........................................................................................ 22
2.3.4 Gewrichten van het bekken ................................................................................................................. 22
3. Spieren ....................................................................................................................................................... 23
3.1 Spieren van de wervelzuil ........................................................................................................................... 23
3.1.1 De autochtone rugspieren: lumbaal, thoracaal en cervicaal ............................................................... 23
3.1.2 De gespecialiceerde autochtone rugspieren van de nek ..................................................................... 25
3.1.3 De fascia thoracolumbalis .................................................................................................................... 25
3.1.4 De werking van de autochtone spieren ............................................................................................... 26
3.1.5 De autochtone halsspieren .................................................................................................................. 27
3.2 Het ventrolateraal deel van romp en hals................................................................................................... 28
3.2.1 De rectusgroep van de hals (infrahyale halsspieren) ........................................................................... 28
3.2.2 De autochtone spieren van de ventrolaterale rompwand ................................................................... 28
3.2.3 Het diafragma is een exochtone spier.................................................................................................. 30
3.3 De gordels ................................................................................................................................................... 31
3.3.1 De M. thoracales dorsales .................................................................................................................... 31
3.3.2 De M. craniothoracales ........................................................................................................................ 31
3.3.3 Facien van de hals ................................................................................................................................ 31
3.3.4 M. levator ani ....................................................................................................................................... 32
4. Bewegingsstelsel van het hoofd ................................................................................................................. 33
4.1 De beenderen .............................................................................................................................................. 33
4.1.1 Os frontale: voorhoofdsbeen ............................................................................................................... 33
4.1.2 Os pariëtale: wandbeen ....................................................................................................................... 33
4.1.3 Os occipitale: achterhoofdsbeen ......................................................................................................... 33
4.1.4 Os temporale: slaapbeen ..................................................................................................................... 33
4.1.5 Os sphenoidale: wiggebeen ................................................................................................................. 34
4.1.6 Maxilla: bovenkaaksbeen ..................................................................................................................... 34
4.1.7 Os lacrimale: traanbeen ....................................................................................................................... 34
4.1.8 Os nasale .............................................................................................................................................. 35
4.1.9 Os palatinum: verhemeltebeen ........................................................................................................... 35
4.1.10 Os ethmoidale .................................................................................................................................... 35
4.1.11 Cocha nasalis inferior: onderste neusschelp ...................................................................................... 35
4.1.12 Vomer: neustussenschotbeentje ....................................................................................................... 35
4.1.13 Os zygomaticum: jukbeen .................................................................................................................. 35
2
, 4.1.14 Mandibula: onderkaaksbeen.............................................................................................................. 36
4.2 Algemeenheden betreffende verbindingen in de schedel .......................................................................... 36
4.3 De schedelnaden ......................................................................................................................................... 37
4.3.1 Calvaria: schedeldak ............................................................................................................................. 37
4.3.2 Basis cranii interna ............................................................................................................................... 37
4.3.4 Lateraal zicht van de schedel ............................................................................................................... 37
4.3.5 Schedel in vooraanzicht ....................................................................................................................... 37
4.3.6 Orbita ................................................................................................................................................... 38
4.3.7 Parasagittale doorsnede van de schedel .............................................................................................. 38
4.3.8 Basis cranii externa .............................................................................................................................. 38
4.4 Het kaakgewricht ........................................................................................................................................ 38
4.5 De spieren ................................................................................................................................................... 39
4.5.1 Platysma en mimische spieren ............................................................................................................. 39
4.5.2 M. epicranius en M. occipitofrontalis .................................................................................................. 39
4.5.3 M. orbicularis oculi: spieren rond de oogspleet ................................................................................... 39
4.5.4 Spieren rond de mond ......................................................................................................................... 40
4.5.5 De kauwspieren .................................................................................................................................... 40
4.5.6 Suprahyale spieren ............................................................................................................................... 41
3
,FUNCTIONELE ANATOMIE 1
0. INLEIDING TOT ANATOMIE: ALGEMENE BEGRIPPEN
0.1 EERSTE ELEMENT: DE BEENDEREN
0.1.1 SOORTEN BEENDEREN
• Lange beenderen: één afmeting en veel groter dan de andere twee
o Diafyse: slank middendeel, dat zich bevindt tussen 2 epifysen (verdikte uiteinden)
o Epifysaire schijf of groeischijf: kraakbeenschijfje tussen epifyse en diafyse
o Niet bij volgroeide individuen
• Platte beenderen: twee grotere en een kleinere afmeting
o Uitgehold met concave kant naar de diepte
o Het zijn beenderen die een holte omgeven waarin organen liggen
• Korte beenderen: drie even grote afmetingen
o Vorm is onregelmatig door invloed van nabijgelegen beenderen en organen
o Ze zitten het meest in de hand- en voetwortel
0.1.2 OMSCHRIJVING
• Beenderen = harde, geelachtige, elastische weefsels met een consistentie van hard hout
o Elasticiteit neemt af met de leeftijd
o Bestaan vooral uit calciumkristallen en collageen bindweefsel
• Beenweefsel: bestaat uit substantia compacta (of corticalis) en uit substantia spongiosa
(beenlammellen)
o Substantia spongiosa: maximum aan stevigheid en elasticiteit wordt bereikt
• Periosteum: been is omringd door een fijn vliesje
o Vervangen door kraakbeen of stevig bindweefsel op plaatsen waar been ander been aanraakt
o Zorgt voor groei en dikte na breuk
o Goeie bezenuwing: zorgt voor pijn bij trauma
0.1.3 HET INWENDIGE VERSCHILT VOLGENS SOORT
• Korte beenderen:
o Volledig gevuld met spongieus been
o Tussen beenlamellen: rood beenmerg
o Na geboorte: rood beenmerg in korte en platte beenderen en de epifysen van de lange
beenderen
o Rood beenmerg is zeer belangrijk: bloedvormend orgaan
• Platte beenderen:
o Tussen 2 lagen substantia compacta: spongieuse beenmassa met talrijke bloedvaten
• Lange beenderen:
o In epifyse: substantia spongiosa met rood beenmerg
o In diafyse: cavum medullare (mergholte) waaruit beenlamellen verdwenen zijn
→ geel beenmerg dat geen rol speelt in bloedvorming
→ been is een intens levend weefsel: bloedvaten, zenuwen en lymfevaten
4
,0.1.4 FUNCTIES
• Ondersteunen en beschermen van organen: belangrijk voor algemene vorm en verhoudingen van het
lichaam
• Aangrijpingspunt voor spieren: spelen belangrijke rol in bewegingen
0.2 TWEEDE ELEMENT: DE BEENVERBINDINGEN
0.2.1 DE ONBEWEEGLIJKE BEENVERBINDINGEN OF DE SYNARTROSEN
• Gekenmerkt door weefsel dat tussen beenderuiteinden ligt
• Junctura fibrosa of syndesmose: beenverbinding met bindweefsel als tussenstof
o Meest typische: beenverbindingen in de schedel: kronkelig
• Junctura cartilaginea: hyalien kraakbeen als tussenstof (synchondrosis)
o Bv. epifysairschijven of groeischijven
o Synchondrosen evolueren tot synostosen
• Symfysis: beenverbindingen waar geen hyalien maar vezelkraakbeen als bindstof uitmaakt
o Rudimentaire gewrichtsholten komen voor
o Gewrichten zijn in zekere mate beweeglijk
o Overgangsvormen
0.2.2 DE BEWEEGLIJKE BEENVERBINDINGEN
• = juncturae synoviales of articulationes (eigenlijke gewrichten)
• Beenstukken vertonen tegen elkaar aangepaste vlakken waarbij de druk op het kraakbeen verdeeld
wordt (vermindert slijtage)
• Caput articulare of kop: uitgestrekter dan de cavitas glenoidalis (gewrichtspan)
→ uitgebreide excursies zijn hierdoor mogelijk
• Soms menisci articulares: schijven uit vezelkraakbeen die tussen gewrichtsvlakken liggen en de vrije
ruimte ertussen opvullen
• Capsula articularis: begrensd cavum articularis (gewrichtscapsel)
o Membrana fibrose (uitwendige laag):
▪ Ligt vast op 2 beenderen die door het gewricht verbonden zijn
▪ Volgt de kraakbeenrand
o Membrana synovialis (inwendige laag):
▪ Scheidt vloeistof af die het glijden van het gewricht vergemakkelijkt
o Instulpingen:
▪ Naar binnen (van het synoviaal vlies): gevuld met vet
▪ Naar buiten: bursae of slijmbeurzen
o Stevigheid:
▪ Afhankelijk van:
• Spieren
• Ligamenten
• Soms luchtdruk
o Ligamenten:
▪ Versterkingen van het gewrichtskapsel: maken er meestal deel van maar soms liggen
ze erbuiten
• Ligamenten binnen gewrichtskapsel: ligamenta interossea
• Membrana interossea: verbinden over grote lengte 2 beenderen
o Bladvormig, dun, breed
5
, o Remmen of leiden de bewegingen in bepaalde richtingen
o Werking: stevigheid bestaat uit niet uit te rekken
▪ Eens ze op lengte zijn geven ze niet toe aan tractie
▪ Mobiliteit van het gewricht kan hieruit worden afgeleid
• Maximale theoretische beweeglijkheid van een gewricht:
o Beperkt door gewrichtsoppervlakten, kapsel en ligamenten
o Beweeglijkheid is kleiner wanneer er rekening wordt gehouden met de spieren: het volume
van de spieren belet de beweging
→ maximale passieve beweeglijkheid bestuderen op de levende
o Actieve beweeglijkheid is nog kleiner: spieren die zich overspannen kunnen niet alle
bewegingen doen optreden die daarin mogelijk zijn
• Er zijn minimaal 3 soorten gewrichten te onderscheiden, maar afhankelijk van hun assen waarin
bewegingen mogelijk zijn!
o As = denkbeeldige lijn door een gewricht die tijdens de beweging zich niet verplaatst
o De as is loodrecht op het vlak van de beweging
• Soorten assen:
o Drie-assige gewrichten of articulationes spheroideae:
▪ = kogelgewrichten
▪ Caput past in een cavum dat kleiner is dan een halve sfeer
▪ Bv. heupgewricht
o Twee-assige gewrichten: ei- en zadelgewrichten
▪ Eigewrichten of articulationes ellipsoideae:
• Kop is convex volgens een grote en kleine as
• Cavum is volgens dezelfde assen concaaf
• Meer passieve bewegingen door samendrukbaarheid van weke weefsels
• Bv. polsgewricht
▪ Zadelgewrichten:
• Elk gewrichtsoppervlak is convex in ene as en concaaf in een andere as
• Bv. carpo-metacarpaalgewricht in de duim
o Één-assige gewrichten
▪ Scharniergewrichten
• Laten bewegingen toe in een as loodrecht op de diafyse
• Een kam sluit zijdelingse bewegingen uit, schroefdraai kan mogelijk zijn
• Bv. ellenboog
▪ Draaigewrichten
• Draait een beenstuk omheen een lengte-as van een andere
▪ Spiraalgewrichten
• Bijzonder gewricht
• Bv. knie
0.3 DERDE ELEMENT: DE SPIEREN (MUSCULI)
0.3.1 HUN ALGEMENE ROL
• Mechanisch: verantwoordelijk voor bewegingen
• Tonische: staan in voor houding en het ter plaatse houden van organen
• Fysiologisch: verantwoordelijk voor de productie van warmte
6
,0.3.2 HUN ALGEMENE BOUW
• Opgebouwd door buik en meestal 2 pezen
• Endomysium: microscopische, eencellige, uitgerekte, dwarsgestreepte spiervezels omgeven door
bindweefsel vormen samenstelling van de spierbuik
• Perimysium: vezels worden tot ‘bundels’ verenigd door bindweefsel
o Perimysium internum: omringt bundels van 1e, 2e en 3e orde
o Perimysium externum: dun bindweefselmembraan aan buitenzijde van de spier
• Peritendineum: bundelt bindweefselvezels van de pees
o Peritendineum internum: omgeeft peesbundels van 1e, 2e en 3e orde
o Peritendineum externum: omgeeft de pees
→ ter hoogte van verbindingen met de spierbui eindigen de spiervezels: het perimysium loopt in het
peritendineum door
→ op plaats van vasthechting van het bot lopen peeselementen door in het periosteum van het been
• Pezen:
o Lengte varieert sterk
o Pezen in het lidmaat zijn soms heel lang
o Soms is pees heel kort: ‘vlezige’ aanhechting van de spier is slechts schijn
0.3.3 HUN VASTHECHTING: OORSPRONG EN INSERTIE
• Oorsprong:
o Bepaald door de plaats van de aanhechting aan het skeletdeel
o In ledematen: proximale aanhechting
• Insertie:
o Plaats van aanhechting die mobiel is
o In lidmaat: distaal, soms op fascia
0.3.4 HUN ALGEMENE VORM
• Spoelvormige spieren:
o Fusiform: oorsprong en insertie gebeurt met een slanke pees waartussen een spoelvormige
buik zit
▪ De bundels van de buik lopen samen naar de smalle pees
• Parallelvezelige spieren:
o Brede, platte oorsprong en insertie
• Kringspieren:
o Bv. M. orbicularis of M. sphincter
o Concentrische spierbundels vooral rond natuurlijke openingen
• Vedervormige spieren:
o Bv. M. pennatus
o Insertiepees ontstaat hoog in de spierbuik
▪ M. unipennatus: pees naast de spierbuik
▪ M. bipennatus: pees middenin de spierbuik
▪ M. multipennatus: meerdere pezen in spiervlees
• Multiple spieren:
o Meerpezig: meerdere insertiepezen vertrekken vanuit 1 buik
o Meerkoppig: 2 of meer oorsprongsknoppen convergeren naar 1 insertiepees
o Meerbuikig: spierbuik is door tussenpezen in 1 of meer buiken onderverdeeld
7
,0.3.5 HUN HULPAPPARATEN
• Fascia: bindweefselblad van wisselende stevigheid dat spieren omgeeft
o Beschut, fixeert en leidt de spieren
o Vormen barrières tegen infecties
o Plastisch:
▪ Bij snelle krachtinwerking scheuren
▪ Bij trage krachtinwerking kan er vormverandering optreden die niet onmiddellijk
verdwijnt bij het verdwijnen van de krachtinwerking
o Verschillende soorten fascia:
▪ Fascia propria: fascia van één spier
▪ Fascia communis: fascia voor een groep spieren
▪ Fascia generale: omgeeft een lichaamsdeel
• Aponeurose:
o Fascia die sterk pezig is
o Oorsprongs- en insertiepezen zitten hier op vast
o Bv. handpalm of voetzool
• Bursa synovialis: slijmbeurs
o Membrana fibrosa en synovialis vormen een gesloten ruimte
o Deze virtuele holte is gevuld met synovia
o Vergemakkelijkt de bewegingen
• Vagina synovialis tendinis:
o Kan gezien worden als een bursa synovialis waar een pees doorloopt zonder binnen te
dringen
o Synovia vult de virtuele holte
• Mesotendineum:
o Laat bloedvoorziening naar de pees toe
o Vooral aangetroffen langs pezen ter hoogte van de pols en de enkel
o Soms langs buiten overdekt door vagina fibrosa tendinis
0.3.6 DE SPIERCONTRACTIE
• Op microscopisch niveau: wijzigingen lijden tot korter en breder worden van individuele spiervezels-
en bundels
• Oorsprong en insertie liggen dichter bij elkaar
• Elementen worden overspannen:
o Huid: eenvoudige verplaatsing
o Lichaamsholten: buikpers
o Gewrichten: één of meerdere die overbrugd worden
• Spier zelf beïnvloedt:
o Amplitude: vezels kunnen voor de helft verkorten (lange spieren kunnen meestal meer dan
korte)
o Hefkracht: afhankelijk van het aantal spiervezels die deelnemen aan de contractie
o Richting van de beweging: vereist een vector analyse
0.3.7 DE SPIERWERKING - EN BEWEGING
• Lichaamsbeweging gebeurt nooit in één gewricht en wordt nooit door één spier teweeg gebracht
o Er treden zo veel mogelijk spieren in werking die elk zo weinig mogelijk inspanning leveren
8
, • Niet alleen samentrekking maar ook remming nodig: tonus verminderen
o Samentrekking gebeurt in alle synergisten
o Antagonisten relaxeren tegelijkertijd actief
→ anders zouden ze zich op een reflexmatige manier zich tegen de beweging verzetten
→ In vele gevallen zijn spieren elkaars synergisten volgens een as en elkaars antagonisten volgens een
andere as MAAR soms hebben spieren in eigen antagonist
• Conclusie: een willekeurige beweging is een zeer complexe gebeurtenis waartoe een bewust bevel
wordt gegeven maar waarvan het uitvoeringsmechanisme automatisch verloopt
1. DE BEENDEREN
1.1 DE WERVELZUIL
• = complex geheel
• Systeem van herhalende segmenten: wervels en hun verbindingen
• Uiteinden bevatten specialisaties
1.1.1 WERVELS: THORACAAL, CERVICAAL EN LUMBAAL
1.1.1.1 ALGEMEEN
Typische wervels
• 7 halswervels: vertebrae cervicales
• 12 borstwervels: vertebrae thoracicae
• 5 lendenwervels: vertebrae lumbales
• 1 sacrum: uit 5 vergroeide sacraalwervels
• 1 os coccys: uit 3-4 of meer vergroeide rudimentaire staartwervels
Algemene bouw van wervels
• Ventrale deel: cilindrische corpus
• Achterzijde: arcus die het geheel tot een ring omvormt → foramen vertebrale
• Links en rechts gewrichtsvlakjes: schakels tussen 2 wervels
o Eventueel op een processus articularis (superior en inferior)
• Vertebraal kanaal: ruggenmerg bevindt zich hier
o Gevormd door:
▪ Verschillende corpora vormen een kolom
▪ Verschillende ringen vormen een buis
• Uitsteeksels (naar links en rechts):
o Ribben bevestigen: processus transversarius
o Ribben ‘vervangen’: processus costarius
= ingegroeide ribben
• Uitsteeksel (naar achter):
o Processus spinosus
• Overgangswervels:
o Craniaal:
▪ Atlas
▪ Axis
o Caudaal:
▪ Os sacrum
▪ Os coccygis
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper laura-schellekens. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
