Samenvatting
Literatuurgeschiedenis samenvatting Nieuw Nederlands
Samenvatting over module 5 en 6 van literatuurgeschiedenis Nederlands
[Meer zien]Voorbeeld 2 van de 9 pagina's
Voorbeeld 2 van de 9 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Literatuurgeschiedenis module 5 en 6 NederlandsLiteratuur van de 19e eeuw
Historische context
Nationalisme en imperialisme
Na de nederlaag van Napoleon in 1815 streefde men in Europa naar het herstel van de politieke
situatie van voor de Franse Revolutie. De negentiende eeuw werd echter niet de eeuw van herstel
van de oude orde. Het nationalisme, het kolonialisme en imperialisme bepaalden de belangrijkste
politieke ontwikkelingen in Europa en de rest van de wereld. Het nationalisme inspireerde het
politieke streven naar nationale eenwording en de vorming van natiestaten. Dit speelde een rol in
de Griekse vrijheidsoorlog (1821) en bij de eenwording van Italië en Duitsland. Het nationalisme
leidde ook tot grote belangstelling voor het verleden van eigen volk en volkskarakter. Het 19e eeuwse
nationalisme was een fase in de totstandkoming van moderne eenheidsstaten. Nationale eenheid
veronderstelt vaderlandsliefde en trouw. Onder koning Willem I werden de Noordelijke en Zuidelijke
Nederlanden weer herenigd. Dit duurde echter niet lang: de meningsverschillen waren te groot. Na de
Junirevolutie (1830) in Parijs, kwamen de Belgen in opstand voor onafhankelijkheid. In 1839 werd het
Zuiden als zelfstandig koninkrijk België erkend. In het revolutiejaar 1848 stemde koning Willem II in
met een nieuwe grondwet door de liberale politicus Johan Rudolf Thorbecke. Nederland werd een
parlementaire democratie waarin ministers verantwoording moesten afleggen tegenover de
Staten-Generaal. De politiek lag vanaf toen bij de welgestelde burgerij. in 1887 veranderde dat en
konden ook arbeiders parlementair vertegenwoordigd worden. De bevrijding van Napoleon en de
afscheiding met België zorgde in Nederland voor een nog groter gevoel van vaderlandsliefde. Vanaf
1870 kwam het imperialisme op. Europese landen streefden naar gebieds- en machtsuitbreiding in
de koloniën, die geëxploiteerd werden vanwege grondstoffen voor de industrie in Europa. Ze
dienden ook als afzetgebieden voor de producten van eigen industrie.
Nederland en de moderniteit
De Europese en mondiale ontwikkelingen van politieke bewustwording, natievorming,
kolonialisme en imperialisme zijn belangrijke kenmerken van de moderniteit. De moderniteit had
nog andere kenmerken zoals toenemende secularisatie (onteigenen bezit kerk) en ontkerkelijking.
De natuurwetenschappen met hun rationalisering namen een steeds meer dominante positie in. De
wetenschappen bevorderden ook grote technologische vooruitgang en vernieuwingen in industrie
en vervoer. De eerste stoomtrein reed in 1839 van Amsterdam naar Haarlem. De 19e eeuw was de
eeuw van de rijke burgerij (bourgeoisie), een welvarende groep kooplieden, bankiers en industriëlen.
Door groeiende industrialisatie en het kapitalisme ontstonden er nieuwe arbeidsvormen. Alle
maatschappelijke krachten kwamen samen in de door industrialisatie gegroeide steden, die zich
ontwikkelden tot metropolen. Mensen gingen op in de grote massa. In de 19e eeuw veranderde
Nederland tot een geïndustrialiseerde maatschappij. Onder koning Willem I werd de aanzet gegeven
tot een moderne, kapitalistische grootindustrie. De moderniteit brak door met positieve en
negatieve gevolgen: nieuwe transportmethoden, trek naar de stad en dan de verpaupering. De in
1824 opgerichte Nederlandsche Handelsmaatschappij zorgde voor afzet van producten in
Nederlands-Indië. Er werd daar gewerkt onder het cultuurstelsel. De moderniteit veranderde de
maatschappij. Bij arbeiders en kleine burgerij was er een toenemende politieke en sociale
bewustwording. Mensen werden meer op zichzelf, door het leven in de stad. Dit individualisme was
een gevolg van economische veranderingen, de opkomst van een grootindustrie. Aan het eind van de
19e eeuw was de opkomst van een massacultuur gericht op amusement en ontspanning te
signaleren. Door de modernisering nam de ontkerkelijking toe. Een belangrijke tegenreactie op de
ontkerkelijking was de versteviging van het geloof door verzuiling. Deze ontwikkeling werd
, beschouwd als een vorm van emancipatie. Het feminisme kwam ook op: vrouwen gingen gelijke
rechten opeisen zoals het recht op betaalde arbeid. Aletta Jacobs was de leider van de feministen.
In Nederland was je positie bepaald door je geboorte. Sociaal gedrag werd bepaald door wat volgens
de regels van de burgerlijke stand wel of niet passend was. Belangrijke normen en waarden van de
burgerlijke ideologie waren je goede naam, deugdzaamheid, respect voor gezag en godsdienst
als hoogste goed. Maar dit maatschappijbeeld veranderde ook door verschillende
emancipatiebewegingen als het socialisme en feminisme. De in de 19e eeuw op gang gekomen
moderniteit leidde tot twee tegengestelde reacties. Enerzijds een positieve reactie van hen die
geloofden in een vooruitgang die wetenschap, techniek en industrialisatie leken te bieden.
Anderzijds een negatieve, meer afwijzende en kritische houding waarin gewezen werd op de
schrijdende techniek en industrialisatie. Optimisme stond tegenover vervreemding, in de nog
ongerepte natuur. Ook in de kunst en literatuur van de negentiende eeuw waren er twee
tegengestelde reacties op moderniteit: romantiek en realisme.
Culturele context
Filosofie en wetenschap
In de 19e eeuwse filosofie waren er verschillende reacties op de moderniteit. Verschillende reacties:
- Idealistische filosofie: gevoel boven de rede (ratio) geplaatst worden. (Friedrich Wilhelm
von Schelling)
- Materialisme: de materiële en economische omstandigheden bepalen het bestaan van de
mens, in de kapitalistische productiewijze eigende een mens zich de arbeid van een ander
toe. (Karl Marx)
- Positivisme: feitelijke was datgene wat waar te nemen was, of door experimenten te
bewijzen. Feiten dienden geordend te worden en wetmatigheden moesten opgesteld worden.
(Auguste Comte)
- Vervreemding op anonimiteit in de massa: de crisis van de burgerlijke mens.
Industrialisatie, techniek en vooruitgangsdenken hadden de maatschappij een dwang
opgelegd. Waarheden waren illusies. De Uebermensch kon dit beëindigen. (Friedrich
Nietzsche)
Charles Darwin had de evolutietheorie uitgevonden, waardoor de natuurwetenschappen streefden
naar het openstellen van wetmatigheden. Wetenschappers streefden naar causale verbanden. De
natuurwetenschappen sloten zich aan bij het positivisme.
Kunst in de 19e eeuw
De functie van de beeldende kunst veranderde. Er kwamen commerciële galeries. Kunstenaars
werden vrij in stijlkeuze en onderwerpkeuze door het wegvallen van opdrachtgevers. De kunst
veranderde ook door de uitvinding van de fotografie. Door de nieuwe goedkopere manier van het
afbeelden van traditionele werkelijkheidsweergaven, gingen schilders een nieuwe
uitdrukkingsmogelijkheid zoeken. Hier ligt de basis voor de moderne kunst. Een van de
belangrijkste kenmerken van de moderniteit was de groei van de steden. Dit werd vaak geschilderd.
Impressionisten braken ook met de eeuwenoude traditie van de historieschilderkunst. Zij schilderden
bijvoorbeeld het eigentijdse stadsleven in Parijs. In de kunst waren twee reacties op de moderniteit.
De eerste reactie was die van de schilders die in onvrede leefden. Deze kunstenaars stonden
afwijzend tegenover de moderniteit. Zij vluchtten in hun schilderijen in de bewonderde natuur of
het verheerlijkte verleden. Dit werd de romantiek genoemd. Aan de andere kant waren er de
schilders die de moderniteit aanvaarden. Zij schilderden grote stadscènes of het grootstedelijk
amusement. Deze reactie was het realisme.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Menthevgeuns. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,19. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 67096 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen