DEEL 1: MODEL KRACHTIGE LEEROMGEVING, MET FOCUS OP DE
INHOUD VAN HET (LEER-)PROCES
1 Inleiding – het model ‘krachtige leeromgeving’ heropgefrist
ð Actor leerling leerde je over de eindtermen, over de ontwikkeling van kinderen en
over de structuur van het Vlaamse onderwijs.
ð Actor leerkracht leerde je over beroepsprofielen en basiscompetenties en bekeek
je de belangrijkste onderwijswetgeving.
ð De middenbreuk:
o Aanpakzijde: Wat je erin stopt
o Proceszijde: Wat ertussen gebeurt
o Effectzijde: Wat eruit komt
1
, Krachtig leren creëren: krachtige leeromgeving
2 Aanpak – proces – effect: focus op de proceszijde
ð Kijken naar de proceszijde om de kwaliteit van onderwijs te meten
ð Jezelf verplaatsen ‘in’ het kind (de lerende) tijdens een onderwijsleersituatie =
blackbox
ð Focussen op proces = zich helemaal in het kind verplaatsen tot zich laten
doordringen ‘wat voor een ervaring het is’ om in deze omgeving, in deze ruimte,
bij deze materialen en mensen te vertoeven.
2.1 Kwaliteit en inhoud van het proces
Dit kan in 2 richtingen gaan:
ð Kwaliteit
o De procesvariabelen: welbevinden en betrokkenheid kunnen meten
o De procesvariabelen geven je informatie over de kwaliteit van het proces
en de verbondenheid in de klas of op school
ð Inhoud
o Leerkrachten zijn spontaan
o Hoe beter we ons voor de geest kunnen halen of van binnenuit ervaren wat
een kind mentaal van een situatie, een opdracht, de wereld maakt, des te
beter we het in zijn ontwikkeling kunnen begeleiden
2.2 Focus op de inhoud van het proces
ð Inhoud van het proces geen goede keuze is om de kwaliteit van het onderwijs te
bepalen
ð Enerzijds is het reconstrueren van de ‘inhoud’ van de ervaring (= leerproces) van
leerlingen onmisbaar om onze didactiek (= aanpak) een stevige basis te geven
o Reflecteren op de mentale activiteit die we met onze activiteiten uitlokken,
moet deel zijn van onze dagelijkse praktijk
ð Anderzijds is het van belang om de aanpak beter af te kunnen stemmen op
individuele leerlingen
o Bijvoorbeeld: om beter te begrijpen waar ze in hun ontwikkeling vastlopen
3 De inhoud van het (leer-)proces: hoe leren kinderen?
ð Focus op de inhoud van het leerproces: een uitspraak probeert te doen over wat
zich in de lerende afspeelt (Laevers et al., 2004)
3.1 Wat is leren?
3.1.1 Een aantal definities van leren
Leren is …
ð Het opdoen van ervaringen, deze ervaringen ordenen en structureren tot een
nieuw geheel met het gevolg, dat wij de overeenkomstige gedragsvormen beter
en gemakkelijker kunnen uitvoeren (Aarts)
ð Een proces met duurzame resultaten, waardoor nieuwe activiteiten van de
persoon ontstaan of reeds bestaande zich wijzigen (Van Parreren)
ð Het verwerven van nieuwe gedragswijzen, die op grond van aanwezige aanleg,
onder invloed van een specifiek daartoe gevormd milieu tot stand komen, met het
doel het kind in staat te stellen deel te nemen aan de levensvorm, die in een
bepaalde situatie vereist wordt (Van Gelder)
ð Meestal nog meer, de verandering, resp. verbetering van de psychische functies,
zoals waarnemen en denken, gevoelen en waarderen, streven en willen, welke
aan deze gedrags- en prestatievormen en ze bepalen; een verandering dus der
innerlijke vermogens en krachten, maar ook de door deze vermogens
opgebouwde schat van kennis, gevoelens en interesses van de mens (H. Roth)
2
, Krachtig leren creëren: krachtige leeromgeving
ð Er is een proces gaande geweest, waardoor het van niet kunnen of weten tot het
kunnen en weten is gekomen. Dit is het meest wezenlijke, het is altijd aanwezig,
aangezien men anders niet van leren kan spreken (N. Perquin)
ð Bestaat in het opdoen van ervaringen, waarna het gedrag van de lerende persoon
min of meer blijvend veranderd is (F. Stoffelen)
ð Een verandering in menselijke dispositie of bekwaamheid, die kan worden
vastgehouden en die niet slechts toe te schrijven is aan het rijpingsproces (R.
Gagné1)
ð Het proces waardoor op grond van interactie met de omgeving of reacties op een
situatie een relatief duurzaam gedrag ontstaat of veranderd wordt, waarbij
uitgesloten moet worden dat deze veranderingen uitsluitend het gevolg kan zijn
van aangeboren reactiewijzen, rijpingsprocessen of voorbijgaande toestanden van
het organismen (H. Skowronek)
ð Het vormen, versterken en uitbreiden van neutrale netwerken, die bestaan uit
groepen neuronen met een specifieke functie, zoals het herkennen van gezichten,
terwijl ongebruikte verbindingen na verloop van tijd opgeruimd worden (van der
Veen & van der Wal)
ð Het versterken van bestaande verbindingen tussen hersencellen, het maken van
nieuwe verbindingen en het wegsnoeien van ongebruikte verbindingen
(Vreugdenhil)
3.1.2 Onze definitie van leren
ð Wij volgen de definitie van Deleu, Dossche en Wante
= Leren is een proces dat leidt tot relatief duurzame gedragsveranderiing in
wisselwerking met de omgeving.
ð Leerproces = steeds relatief duurzaam: het resultaat van leeractiviteit heeft een
min of meer blijvend karakter.
o Wie ooit heeft leren zwemmen, gaat normaal gezien niet kopje-onder, ook
al heb je lange tijd niet meer gezwommen. Als je iets geleerd hebt, leer je
dat niet plots af. Zelfs al denk je al een heleboel vergeten te zijn van wat
je zelf in de lager school leerde, je zal merken dat, eens je het opnieuw
bekijkt het veel sneller gaat. (er zijn sporen nagebleven)
3.2 Hoofdsoorten van leren
ð De belangrijkste gedragsveranderingen die in het onderwijs worden nagestreefd
situeren zich op vier verschillende vlakken: cognitief, (dynamisch)-affectief en
(psycho)motorisch leren en leren van metakennis en metavaardigheden.
ð Onderscheid veronderstelt echter niet dat deze soorten van leren zijn in veel
leersituaties met elkaar verwerven.
3.2.1 Cognitief leren
3.2.1.1 Verwerven van feitenkennis/memoriseren
ð Feitenkennis: Hierbij gaat het over de samenhang tussen de op te nemen
kenniselementen, waardoor er een referentiekader wordt aangebracht dat zijn
dienst kan bewijzen bij het zoeken van een oplossing in probleemsituaties.
ð Memoriseren: Hierbij betreft het zelfs kennis in geïsoleerde vorm, die letterlijk
geproduceerd dient te worden.
à Bij deze processen is het geheugen erg belangrijk. Ons geheugen is eigenlijk
een stelselmatig opgebouwd geheel van geheugensporen. Sporen die met elkaar
verbonden zijn, vormen een geheel, een sporensysteem.
3
, Krachtig leren creëren: krachtige leeromgeving
3.2.1.2 Leren van begrippen en regels/relaties en structuren
ð Basis van inzicht en denken
ð Een begrip kan men omschrijven als een aanduiding voor een verzameling van
voorwerpen, gebeurtenissen of situaties die gemeenschappelijke kenmerken
hebben.
o Zelfontdekking: door het contact en de omgang met de dingen, via een
hele reeks voorbeelden en ervaringen ontdekken ze geleidelijk de essentie
van iets. Ook het aanleren van concrete begrippen kan in onderwijs ook de
weg van zelfontdekking worden gevolgd.
o Abstracte begrippen: vereisen uitleg en verklaring (begrippen zoals:
‘onderwerp’, ‘eenheid’, ‘vrede’, ‘democratie’, …)
o Kennis en van begrippen = voorwaarden voor het leren van regels of
relaties en structuren.
o Regels en relaties: uitspraken die slaan op het enkelvoudig en vast
verband tussen twee inhouden. (Oorzaak-gevolg, middel-doel, … of
gelijkenissen, verschillen, tegenstellingen tussen enz.)
o Structuren: meervoudige relaties geordend zijn, in hun geheel benoemd en
die meestal in een schema voorgesteld kunnen worden. Concreet gaat het
dan om: systemen, theorieën, stelsels, classificaties, tijdvakken, genres in
de letterkunde enz.
3.2.1.3 Leren van oplossingsmethoden of producers
ð Een reeks handelingen die achtereenvolgens moet uitgevoerd worden.
ð Denk bijvoorbeeld aan de standaardprocedures bij rekenen. Sommige procedures
die de leerlingen routinematig moeten kunnen, worden aangebracht als
algoritmen.
o Algoritme = een voorschrift, een strategie voor het oplossen van een
welbepaald soort opgaven of problemen. Dit bepaalt nauwkeurig welke
bewerkingen, welke handelingen men achtereenvolgens moeten uitvoeren.
Het voorschrift nauwgezet gevolgd = goede oplossing. Algoritmen
automatiseren als het ware het oplossingsproces.
o Heuristieken = systematische aanpak van het probleem, waardoor de kans
op het vinden van de juiste oplossing vergroot, zonder dat je zeker bent
dat de juiste oplossing verschijnt. Heuristieken zijn vuistregels,
aanwijzingen in de vorm van zoekregels die het oplossen van problemen
ondersteunen.
à Algoritmen en heuristieken kunnen we samenvattend als volgt met
elkaar vergelijken:
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper A1stuv. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.