Samenvatting eHealth: een gezondheidspsychologisch perspectief PB2502
Studiejaar 2022/2023
Inhoudsopgave
eHealth: een inleiding (Bakker en De Hoog, 2018).........................................................................................2
Nictiz: eHealth-monitor infographic 2017.......................................................................................................6
Gezondheidspsychologische eHealth-toepassingen: een overzicht (De Hoog, 2018)....................................8
Omschrijving....................................................................................................................................................8
The Motivational Impact of Wearable Healthy Lifestyle Technologies: A Self-determination Perspective on
Fitbit with Adolescents (Kerner & Goodyear, 2017).....................................................................................12
Online Prevention Aimed at Lifestyle Behaviors: A Systematic Review of Reviews (Kohl, Crutzen & De
Vries, 2013)....................................................................................................................................................16
Key Components in eHealth Interventions Combining Self-Tracking and Persuasive eCoaching to Promote
a Healthier Lifestyle: A Scoping Review (Lentferink et al., 2017)..................................................................18
Computergestuurde interventies voor de bevordering van gezondheid bij jongeren: programma’s op
maat ten het gebruik van videospelletjes. (Vandebosch, h. et al., 2013).....................................................22
Preventie via Entertainment Education (Nationaal Kompas).......................................................................28
The development and effectiveness of an ecological momentary intervention to increase daily fruit and
vegetable consumption in low-consuming young adults (Brookie et al., 2017)...........................................29
Online Pestkoppenstoppen: Systematic and theory-based development of a web-based tailored
intervention for adolescent cyberbully victims to combat and prevent cyberbullying (Jacobs et al., 2013)
.......................................................................................................................................................................31
Consumer Adoption of Future MyData-Based Preventive eHealth Services: An Acceptance Model and
Survey Study (Koivumaike et al. 2017)..........................................................................................................35
Correlates of the Intention to Implement a Tailored Physical Activity Intervention: Perceptions of
Intermediaries (Peels et al.,2014).................................................................................................................38
Toepassingen van eHealth in de patiëntenzorg (Drossaert & Van Gemert-pijnen, 2010)...........................41
Health literacy in the eHealth era: A systematic review of the literature. (Kim & Xie, 2017)......................42
Media Smarts website...................................................................................................................................44
Revisiting the online health information reliability debate in the wake of the web 2.0 (Adams, 2010)......44
Psychological, situational and application related determinants of the intention to self-test: a factorial
survey among students (Kuecuekbalaban, 2017 ) ........................................................................................46
Online Prostate Cancer Screening Decision Aid for At-Risk Men: A Randomized Trial (Watts et al., 2014).49
Evaluation design of a systematic, selective, internet-based, Chlamydia screening implementation in the
Netherlands, 2008-2010: implications of first results for the analysis (Van den Broek et al., 2010)...........51
Gezondheidsvoorlichting via sociale media (De Hoog, 2018).......................................................................53
Using social media to enhance health communication campaigns. (Taubenheim et al., 2012)...................53
Zorggebruikers zien zowel positieve als negatieve kanten van e-consult. Brabers et al. (2017).................57
Thema 4 Tertiaire preventie.............................................................................................58
Studietaak 4.1 eHealth voor patiënten.......................................................................................58
Online ondersteuning bij behandelkeuzen. (Drossaert,S., & Van Gemert-Pijnen, 2010).............................58
Gezamenlijke besluitvorming en Interventies ter bevordering van zelfmanagement en adherence.
(Bolman, C., & Mesters, I., 2010)...................................................................................................................61
Zelfmanagement (Mesters & Hoving, 2010).................................................................................................62
eHealth en zelfmanagement (Opgehaald van http://www.zelfmanagement.com/thema-s/e-health/).....63
eHealth technologies to support nutrition and physicial activity behaviors in diabetes self-management
(Rollo et al., 2016)..........................................................................................................................................64
Virtual reality for pain management in burn-injured patients (Sharrar et al., 2008)...................................66
Using smartphones to decrease substance use via self-monitoring and recovery support: study protocol
for a randomized control trial. (Scott, Dennis & Gustafson, 2017)...............................................................67
Serious games for health (Drummond et al., 2017)......................................................................................69
Studietaak 4.2 eHealth in de zorg...............................................................................................72
1
, Gezondheidspsychologie bij patiënten (Drossaert & Van Gemert-Pijnen, 2010).........................................72
Patients using the Internet to obtain health information: How this affects the patient-health professional
relationship? (McMullan, 2006)....................................................................................................................73
eHealth-monitor Factsheet NIVEL en Nictiz (2017).......................................................................................75
Why do they need to check me? Patient participation through eHealth and the Doctor-Patient
relationship: Qualitative study (Grünloh et al., 2017)...................................................................................76
eHealth in de praktijk (Timmer, 2011).........................................................................................................77
Voorlichting en begeleiding: communicatieve vaardigheden voor hulpverleners in de gezondheidszorg
(Wouda et al., 2014)......................................................................................................................................79
Integrating Telehealth Care-Generated data with the family practice electronic medical record:
qualitative exploration of the views of primary care staff. (Davidson et al., 2013)......................................80
Studietaak 4.3 Bijzondere verplichting........................................................................................81
Supporting Cancer Survivors With Psychosocial and Lifestyle Problems Using an Online Tailored
Intervention’ (Willems et al., 2013)...............................................................................................................81
Problem solving en het ADAPT model’ (Willems & Bolman, 2017 ).............................................................82
Moeheid: leven met energietekort en een grillig lichaam (Schreurs, 2004).................................................84
Studietaak 5.1 Effectiviteit, implementatie en beperkingen van ehealth....................................87
eHealth: effectiviteit, implementatie, beperkingen en uitdagingen (Bolman, Bakker & Vollink, 2018)......87
Thema 1 eHealth - een Inleiding
In dit thema maak je kennis met de wereld van eHealth. Je leert wat er verstaan wordt onder
eHealth en er wordt ingegaan op het belang van eHealth binnen de huidige zorgontwikkelingen.
Daarnaast geeft het thema een overzicht van de verscheidenheid aan eHealth-applicaties op dit
moment en leer je hoe een eHealth interventie op een systematische manier ontwikkeld dient te
worden.
Studietaak 1.1 kaders en kansen
eHealth: een inleiding (Bakker en De Hoog, 2018)
eHealth: definities
- In eerste instantie werd technologie in de zorg vooral gebruikt door zorgverleners om
onderling klinische gegevens uit te wisselen en eventueel op afstand met patiënten te
communiceren. Zorg op afstand via technologie = telemedicine of telehealth.
2
, - eHealth (electronic health) werd geïntroduceerd na de opkomst van het internet en is breder
dan telemedicine of telehealth. Het gaat niet meer alleen om zorg op afstand maar om
levering van zorg onafhankelijk van tijd, plaats en zorgprofessional. telemedicine behoort
dus tot eHealth, maar eHealth is meer dan alleen telemedicine
- Onder eHealth vallen alle vormen van informatie en communicatietechnologie (ICT)
die gebruikt worden om de zorg voor gezondheid en welzijn te ondersteunen. Wordt
gebruikt voor zowel somatische- als mentale aandoeningen. Als het specifiek voor
mentale problemen wordt toegepast noemen we dat ook wel eMental health.
eHealth is dus een overkoepelende term wat duidt op het gebruik van internet,
mobiele toepassingen of overige technologie in de zorg.
- eHealth is geen doel op zich maar is een manier om de gezondheidszorg te
verbeteren.
- Het gaat niet alleen om zorg op afstand door zorgprofessionals maar ook om
informatievoorziening, gezondheidsbevordering en bijvoorbeeld lotgenotencontact.
- In Nederland wordt meestal de definitie van de Raad voor de Volksgezondheid en
Zorg gebruikt: eHealth is het gebruik van nieuwe informatie en
communicatietechnologieën, en met name internettechnologie, om gezondheid en
gezondheidszorg te ondersteunen of te verbeteren.
- Hieronder valt zowel het gebruik van ICT/internet door zorgverleners onderling en
tussen zorgverlener en patiënt als ook de toepassing van patiënt tot patiënt.
- eHealth kan dus op verschillende manieren worden toegepast in de communicatie binnen de
zorg:
- Communicatie tussen zorgverleners onderling, doctor to doctor (D2D), bijv.
teleconsultatie, telepathologie, waarneemdossier huisartsen
- Communicatie tussen zorgverlener en patiënt, doctor to patient (D2P), bijv.
telethuiszorg, e-consult of inzage in het medisch dossier.
- Communicatie tussen patiënten, patient to patient (P2P), bijv. communities, user-
generated content (Wikipedia)
- Patiënten gaan steeds meer gebruikmaken van de toepassingen die het internet hen biedt.
Het begrip Zorg 2.0 (gezondheid 2.0 of health 2.0) is een breder begrip dat niet alleen doelt
op ICT-toepassingen in de zorg, maar vooral de nadruk legt op de eigen regie van de patiënt
met betrekking tot zijn of haar gezondheid en patiënten participatie bij het nemen van
behandelbeslissingen 2.0 duidt op de veranderende rol van de patiënt.
- Naast de indeling in eHealth-toepassingen in de communicatie binnen de zorg, kan eHealth
ook worden ingedeeld in categorieën op basis van gebruikte technologie:
- Internettoepassingen: hierbij gaat het met name om websites en portalen waarop
informatie over gezondheid en ziekte te vinden is.
- Mobiele toepassingen: hierbij gaat het om eHealth-toepassingen op een mobiel
apparaat (mHealth of mobile health) op smartphones, tablets maar ook op
smartwatches
- Overige toepassingen zoals robotica en domotica en serious gaming.
Robotica = de zorg aan patiënten wordt ondersteund door de inzet van robots.
Domotica = door toepassing van technologie in en om de woning wordt het leven
met een functiebeperking binnen de eigen woonomgeving mogelijk gemaakt. Door
bijv. camera’s en sensoren.
Serious games = games die gebruikt worden voor doeleinden anders dan alleen
entertainment.
Het belang van eHealth binnen de huidige zorgontwikkelingen
3
, Niet alleen de komst van het internet heeft ervoor gezorgd dat eHealth een enorme vlucht nam. Ook
bepaalde ontwikkelingen binnen de zorg liggen ten grondslag aan het ontstaan van de vele eHealth-
toepassingen, namelijk:
De veranderende patiënt
- Door een toegenomen opleidingsniveau en meer materiële mogelijkheden hebben
patiënten een grotere behoefte aan betrokkenheid bij hun zorgproces dan patiënten
in het verleden. Patiënten van nu zijn mondiger geworden en hebben een grotere
informatiebehoefte. Door het internet hebben patiënten meer mogelijkheden zich
te informeren over ziekte en gezondheid. Met deze beschikbaarheid van informatie
neemt ook de autonomie van patiënten toe.
- De groeiende autonomie heeft ook gevolgen voor de inrichting van de
gezondheidszorg. Op dit moment is er een ontwikkeling gaande waarbij steeds meer
ruimte komt voor de eigen inbreng van de patiënt bij het opstellen van het
behandelplan (=patiënten participatie). eHealth biedt hierbij veel kansen door het
bieden van informatie via internet maar ook als platform voor het online uitwisselen
van kennis en ervaringen tussen patiënten onderling. Denk aan zorgportalen zoals
mijnzorgnet.nl: verbindt patiënten en zorgverleners en patiënten kunnen ook hun
sociale netwerk hierbij betrekken.
Capaciteitsprobleem in de zorg
Het groeiende capaciteitsprobleem in de zorg hangt samen met een aantal
ontwikkelingen:
- Door een toenemende vergrijzing in Nederland is ook de zorgvraag groeiend. En er is
een stijging van het aantal chronisch zieken waardoor steeds meer mensen
langdurig zorg nodig hebben
- De stijging van de zorgvraag zorgt voor steeds verder stijgende zorgkosten
- De stijging van de zorgkosten resulteert in elkaar opvolgende bezuinigingen in de
zorg die het capaciteitsprobleem nog verder vergroten.
eHealth biedt kansen om de efficiëntie van de zorg te verhogen: domotica kan ouderen helpen
langer thuis te blijven wonen, mHealth zorgt ervoor dat bepaalde metingen ook op afstand kunnen
worden gedaan en gemonitord kunnen worden.
Patiënt empowerment
- Door middel van eHealth-interventies kan “empowerment” van patiënten worden
ondersteund.
- In het algemeen wijst empowerment op het bewust, sterk en weerbaar maken van patiënten
waardoor zij in staat gesteld worden eigenmachtig te beslissen en te handelen
- Empowerment is een proces van bewustwording van je mogelijkheden om invloed uit te
oefenen, keuzes te maken en mee te beslissen
- Hiervoor is het ontwikkelen van kritisch bewustzijn belangrijk en de dialoog tussen patiënt
en zorgverlener speelt een centrale rol bij patiënt empowerment. om patiënten
participatie te bevorderen is inbreng van beide partijen nodig.
- Door een vergroting van de autonomie van de patiënt vindt een verschuiving van regie
plaats van zorgverlener naar patiënt.
- De vier belangrijkste factoren die bijdragen aan patiënt empowerment:
- Attitude: empowerment vraagt om een attitude van patiënt en zorgverlener waarin
ruimte is voor inbreng van beiden kanten.
- Kennisinbreng: Met deze attitude staan beide partijen open voor kennisinbreng van
de professional en de ervaringskennis van de patiënt.
- Dialoog: om te komen tot een goede overeenstemming is een dialoog nodig tussen
zorgverlener en patiënt. Deze dialoog bestaat uit gedeelde zeggenschap en
zelfbeschikking. Zeggenschap is de mate waarin de patiënt een gelijkwaardige rol
4
