SV – leefstijl & ziekteleer – CLL1.4B – colleges
HC1: Inleiding geneesmiddelen, leefstijl en ziekteleer 1
links: doodsoorzaken wereldwijd
1. ischemische hartziekten (hartinfarct)
2. herseninfarct
rechts: doodsoorzaken in landen met laag inkomen
1. neonatale omstandigheden (slechte
omgeving tijdens geboorte)
2. lage luchtweginfecties
3. ischemische hartziekten (hartinfarct)
4. herseninfarct
5. diarree (dit staat veel lager in rijke
landen)
6. malaria
verschil in gezondheid tussen rijke en arme landen, verklaring:
• leefomstandigheden (VB: mensen in arme landen leven op vuilnisbelt, waar hygiëne slecht is)
• leefstijl (VB: hartinfarct in westerse wereld is vaak gevolg van ongezonde leefstijl)
• beschikking over apparatuur, professionals en infrastructuur
• medicatie → geen antibiotica in arme landen, dus virussen/bacteriën vaker doodsoorzaak
Leefstijl
VB gevolg ongezonde leefstijl: overgewicht/obesitas (volwassen NL: 50% overgewicht (BMI 23-30) & 14% NL obesitas (BMI
>30), kinderen van 4-17 jaar: 16% overgewicht & 3,5% obesitas)
►bij BMI ≥ 30 of BMI ≥ 25 én verhoogd risico op ziekten die met overgewicht samenhangen (VB: hart- en vaatziekten/diabetes
type 2) vergoedt de verzekering een gecombineerde leefstijl interventie; 2-jarig programma → dit geeft aan hoe ernstig het
probleem is in de westerse wereld
onderdelen van leefstijlinterventie:
• voeding
• beweging
• ontspanning
►doel leefstijlinterventie: duurzame gedragsverandering tot stand brengen
belangrijkste ziektes die met leefstijl samenhangen: COPD, diabetes type 2, hart- en vaatziekten & kanker
wat doen richtlijnen: ondersteunen klinische besluitvorming en dragen bij aan betere zorg, meer transparantie en minder
ongewenst praktijkvariatie. De richtlijnen zijn wetenschappelijk onderbouwd (consensus). Het zijn geen
dwingende voorschriften, maar afwijken moet goed onderbouwd worden
Stellingen over volgende richtlijnen: NHG-standaard cardiovasculair risicomanagement & stoppen met roken
“volgens de NHG richtlijn cardiovasculair risicomanagement…”
stelling 1: een arts vraagt bij de anamnese naar een lage SES → juist, want mensen met lage SES hebben meer kans op
leefstijlziektes
stelling 2: worden als risicofactoren o.a. roken, alcohol, beweging en voeding genoemd → juist
stelling 3: een leefstijladvies uit de richtlijn: ‘tenminste 150 minuten per week matig intensieve inspanning → juist
stelling 4: een optimaal gewicht is: BMI 25-30 → onjuist
stelling 5: medicamenteuze behandeling van cardiovasculaire aandoening heeft meer effect dan leefstijladvies → onjuist
stelling 6: 86% van iedereen met longkanker krijgt dit door roken → juist
stelling 7: de eerste keus interventie voor stopen met roken is een intensieve leefstijl interventie → juist
stelling 8: de e-sigaret is de tweede keus interventie voor stoppen met roken → onjuist, tweede keuze is medicatie
stelling 9: statines zijn middelen om cholesterolgehalte in bloed te verlagen → __________________________________
WHO definitie van gezondheid
definitie: toestand van volledig lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn en niet alleen het gebrek aan ziekte of kwalen
ziekte betekent op systeem/orgaan/weefsel/celniveau: homeostase (evenwicht) wordt verstoord
►cel kan door intra- of extracellulaire invloeden inwendig milieu niet handhaven → verstoring homeostase → celschade of -
dood
,TENTAMEN: MKA paragraaf 3.3.6
oorzaken celschade → dus oorzaken ziekte (zie SV literatuur):
• VB ziekte fysisch: auto-ongeluk of radioactieve straling/UV-straling (zonlicht) → huidkanker
• VB ziekte microbiologisch: cariës door bacteriën / HIV-virus / HPV-virus → kanker
• VB ziekte immunologisch: allergie
• VB ziekte chemisch: stoffen in sigaret die bronchiën aantasten/asbest → longkanker / ongezonde voeding
• VB ziekte genetisch: syndroom van Down / borstkanker (afwijkend gen) / diabetes
soorten celschade die kunnen leiden tot kanker: fysisch, chemisch, genetisch & microbiologisch
link kanker en leefstijl: ongezonde voeding/roken (chemisch) of UV-straling als je veel zont (fysisch)
VB boodschappers:
• neurotransmitter → noradrenaline & acetylcholine
• mediatoren → histamine
• hormoon → dopamine, insuline, adrenaline & oestrogeen
VB geneesmiddelen die inwerken op transporteiwitten:
• maagzuurremmers Omeprazol → remt protonpomp in celmembraan
• anti-depressiva → serotonine-heropnameremmers (SSRI’s)
HC2: ASA & medische anamnese
waarom is ASA en medische anamnese relevant:
• afnemen van THK-anamnese inclusief een medische anamnese
• consequenties van systematische ziekten op THK handelen begrijpen
• voorkómen van medische calamiteiten (herken flauwvallen of herken tekenen hartaanval en weet hoe te handelen)
• verbanden leggen tussen algemene condities (leefstijl) en orale afwijkingen (ziekteleer), weet welke leefstijl leidt tot
welke afwijking
LET OP: arts weet niks over mond → TA/MHG moet zelf inschatten of THK-behandeling mogelijk is en bij twijfel overleggen
ASA
ASA (american society of anesthesiologist): classificatie voor anesthesierisico waarbij patiënten d.m.v. preoperatief en
lichamelijk onderzoek worden ingedeeld in ‘gezond’, ‘beetje gezond’,
‘ongezond’ of ‘risico waarbij NU iets gedaan moet worden’
↓
hieruit is een gemodificeerd systeem voor TA ontstaan
ASA groepen
ASA staat van patiënt: voorbeeld van patiënt behandelmogelijkheden:
I gezonde patiënt iedere behandeling is mogelijk
II licht systemische afwijkingen, roken / obesitas / zwangerschap enige beperkingen in behandelopties:
maar GEEN hinder bij dagelijkse • behandelduur beperken
activiteiten • stress beperken
• profylactische maatregelen
(voorzorgsmaatregelen)
III systemische afwijkingen die ernstig roker kan niet 6 trappen beperkte behandelopties:
belemmering vormen voor oplopen / alcoholverslaving / • in overleg met arts
dagelijkse activiteiten pacemaker / nierinsufficiëntie / • onder strikte voorwaarden
COPD / diabetes
IV levensbedreigende systemische hartinfarct / bloedarmoede / niet alleen noodvoorzieningen (VB: pijn)
afwijking werkende nieren / hersenbloeding
V moet binnen 24 uur behandelt als je binnen 24 uur dood gaat is THK-zorg niet
worden, anders overlijdt patiënt essentieel
EMRRH
EMRRH: een anamneselijst welke inleidende vragen, risicodragende
(europees medisch risico registrerend anamnesesysteem) vragen en controle vragen (m.b.t. medicatie) bevat. Patiënten
vullen deze voorafgaand in waardoor je beeld krijgt van patiënt
en je alleen de opvallende dingen bij langs hoeft te gaan
,algemene vragen:
1. Hebt u ooit medische problemen of complicaties gehad tijdens chirurgische of THK-behandeling?
Zo ja: wat was de aard van de complicatie? Bij welke arts/TA?
2. Hebt u ooit medische problemen gehad bij het gebruik van medicijnen?
Zo ja: Wat was de aard van de problemen? Bij welke medicijnen?
3. Bent u momenteel onder behandeling van een specialist?
Zo ja: Bij wie en waar?
4. Is er afgelopen maanden iets veranderd aan de gezondheid?
►antwoord NEE op vraag 3 & 4 → ASA I of II → weinig rekening houden met behandelopties
►antwoord JA op vraag 3 & 4 → ASA III, IV of V → maatregelen nemen voor behandeling
Toelichting vragenlijst (uit artikel Inpijn)
toelichting vraag 1: Knellend gevoel op borst tijdens inspanning?
bijpassend angina pectoris = hartkramp, door O2-tekort a.g.v. vernauwing slagader hart (rietje i.p.v. Pvc-buis)
ziektebeeld: • stabiele angina pectoris → tijdens inspanning → geen belemmering dagelijkse activteiten → ASA II
• instabiele angina pectoris → in rust → belemmering dagelijkse activiteiten → ASA III
kleine • namiddag behandelen → bij eventuele complicaties loopt spreekuur niet uit
beperkingen • halfzittend → patiënt snel benauwd tijdens liggen door druk van borst op longen door zwaartekracht
behandelopties • duur afhankelijk van tolerantie
ASA II • anesthesie (mag wel!) → hoeveelheid adrenaline tijdens stress is hoger dan hoeveelheid in anesthesie
• pols/bloeddruk bijhouden
• NTG tablet/spray paraat → stimuleert (hart)vaatverwijding, waardoor bloed richting hart gaat
• bij pijn behandeling staken
beperkte • ingreep met nitraat/O2
behandelopties • twijfel: overleg behandeld arts
ASA III
behandelopties GEEN THK-ingreep (klachten recent toegenomen)
ASA IV
preventie stress, pijn & platliggen = provocatie angina pectoris
, toelichting vraag 2: Heeft u ooit een hartinfarct gehad?
ziektebeeld: geen O2 naar hart door afsluiting slagader
• hartinfarct in verleden gehad → ASA II
herkenning grijpen naar borst, neervallen & flauwvallen
hartinfarct:
kleine • namiddag behandelen → bij eventuele complicaties loopt spreekuur niet uit
beperkingen • halfzittend → patiënt snel benauwd tijdens liggen door druk van borst op longen door zwaartekracht
behandelopties • duur afhankelijk van tolerantie
ASA II • anesthesie (mag wel!) → hoeveelheid adrenaline tijdens stress is hoger dan hoeveelheid in anesthesie
• pols/bloeddruk bijhouden
• NTG tablet/spray paraat → stimuleert (hart)vaatverwijding, waardoor bloed richting hart gaat
• bij pijn behandeling staken
medicijnen bij bètablokkers, cholesterolverlagers & antitrombotica (herken dit lijstje → dan weet je dat ze hartinfarct
hartinfarct: hebben gehad)
toelichting vraag 3: Hartgeruis, hartklep ziekte of kunsthartklep?
ziektebeeld geen vloeiende stroming bloed vanuit hart, waardoor bloed gaat kolken en dit zorgt voor ruisend geluid.
hartgeruis: Door het kolkende bloed krijgen bacteriën rond kleppen de kans om te nestelen. Dit kan leiden tot
ontsteking van het hart.
ASA-score: kunsthartklep, hart- en vaatoperaties 6 maand geleden of pacemaker → ASA II (inmiddels stabiele situatie)
kleine • antibiotica profylaxe → antibiotica toedienen als voorzorgsmaatregel (mogelijke MO die bij hart terecht
beperkingen kunnen komen worden voortijdig gedood)
behandelopties • streven naar optimale situatie gingiva → door verbeteren mondhygiëne en chloorhexidine spoeling
ASA II • geen intraligamentaire verdoving i.v.m. risico op bacteriëmie
• opletten bij pacemaker → magnetische straling kan pacemaker verstoren
• opletten met antistolling → overleg met trombosedienst of antistolling gestaakt kan worden
toelichting vraag 4: Heeft u hartkloppingen zonder inspanning?
kenmerken hart klopt in keel (wordt veroorzaakt door angst voor TA/MHG), maar dit kan geen kwaad!
hartkloppingen: • als patiënt ook bleek ziet, buikpijnklachten heeft en last heeft van hart → alert zijn
ASA: ?
wat te doen bij •polsfrequentie bepalen (onregelmatig = alert zijn)
hartkloppingen: • als patiënt flauwvalt, 112 bellen
medicijnen: patiënten met hartkloppingen kunnen antistolling slikken. Hiermee moet je oppassen, want als je schade
toebrengt komt er veel bloed vrij.
toelichting vraag 5: Leidt u aan hartfalen?
ziektebeeld: bij hartfalen heeft hart weinig kracht om bloed rond te pompen, waardoor d.m.v. zwaartekracht alle
vocht naar beneden gaat en gaat opzwellen in voeten. Als persoon horizontaal ligt stroomt het vocht
weer omhoog, waardoor het bij het hart komt. Het hart is niet krachtig genoeg, waardoor vocht stil gaat
staan in longen. Hierdoor zijn ze benauwd/kortademig als ze gaan slapen, want dan liggen ze plat.
ASA-score: II of III
kleine • zittend behandelen (minder vochtophoping in longen, dus minder kortademig en benauwd)
beperkingen
behandelopties:
toelichting vraag 6: Heeft u nu of in het verleden een hoge bloeddruk gehad?
hoge bloeddruk → geen contra-indicatie om te behandelen
ASA II: hoge bloeddruk → gewoon behandelen
ASA III: hoge bloeddruk die niet goed gereguleerd is (onderdruk > 95 mmHG & bovendruk > 160 mmHG)
beperking • profylactische maatregelen
behandelopties ASA III: • goed laten eten
• overleg met huisarts
ASA IV: hoge bloeddruk die niet goed gereguleerd is (onderdruk > 115 mmHg & bovendruk > 200 mmHG
beperking • NIET BEHANDELEN
behandelopties ASA IV:
