Samenvatting
Samenvatting hoorcolleges & boek
- Instelling
- Universiteit Utrecht (UU)
Samenvatting van alle stof van het vak, zowel hoorcolleges als het boek
[Meer zien]Voorbeeld 4 van de 33 pagina's
Voorbeeld 4 van de 33 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Gekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
Voorbeeld van de inhoud
NIKKI SPIES - 6861059INLEIDING STAATS- EN BESTUURSRECHT (RGBUSBR002)
Thema 1 De democratische rechtsstaat
Literatuur:
- BKVW H1,2,3,5 (5.1 t/m 5.3) en 8
- Aanbevolen: GVR Vaardigheden, H1,4
Opdrachten:
- Thema 1 (5 opdrachten)
- Toets (Remindo)
SAMENVATTINGEN
BKVW
HOOFDSTUK 1 Het onderwerp van het staats- en bestuursrecht
1.2
Rechtsorde: formeel recht procedurele normen (rechtsregels die de handhaving van het materiele
recht bestrijken)
Materieel recht inhoudelijke normen (hoe mensen zich naar elkaar horen te gedragen)
SBR Publiek recht
Feitelijke handelingen en rechtshandelingen = verandering in wereld van het recht. Vaak zijn deze
besluiten eenzijdig bindend (zeker de publieksrechtelijke).
Eenzijdig bindende besluiten zijn het basismateriaal van de SBR, de organisatorische structuur van de
overheidsorganen zijn geregeld in de Grondwet, of organieke wetten (tot stand gekomen in opdracht
van de Grondwet).
1.3
Eenzijdig bindende overheidsbesluiten: men moet zich aan het besluit houden, of men nu wil of niet.
Overheidsbesluiten: algemeen verbindende voorschriften (geldt altijd), beschikkingen (specifiek
geval), beleidsregels (hoe een orgaan beleid uitvoert), plannen, vonnissen etc. etc. Meestal eenzijdig
bindend!
1.4
Behoefte aan bindende besluiten functioneren van een staat. Wel collectief budget nodig om
gemeenschapsvoorzieningen te kunnen hebben.
1.5
Onderlinge wisselwerking van burgers groot? Dan behoefte aan bindende regelingen, ook om
zwakkeren te beschermen. Is een besluit omstreden? Dan kan deze het beste door een belangrijk
orgaan uitgevoerd worden dat alle voor- en nadelen heeft afgewogen etc. Omstreden besluiten worden
soms ook voorgelegd aan burgers voor instemming (bv ruimtelijke bestemming gemeente). Elk
eenzijdig besluit is omstreden, want er worden regels gemaakt waar degenen die er mee te maken
krijgen niks over kunnen zeggen. Maar het is natuurlijk wel noodzakelijk.
,NIKKI SPIES - 6861059
1.6
Kernprobleem: eenzijdige bindende overheidsbesluiten dienen worden gemaakt door bevoegde
instanties en de besluiten moeten AANVAARDBAAR zijn voor degenen die door de besluiten
worden gebonden. Aanvaardbaar: gebaseerd op normatieve opvatting omtrent wat redelijkerwijze
aanvaard dient te worden (meerderheid van de volksvertegenwoordigers zijn het ermee eens en er
wordt rekening gehouden met minderheden): gelijkheid burgers waarborgen. Aanvaardbaar zijn is dus
normatief gekleurd en kan zorgen voor spanningen.
Grondslagen van ons staatsbestel: rechtsstaat en democratie.
HOOFDSTUK 2 Historische ontwikkeling
2.1
De staat is redelijk recent, in de Middeleeuwen had Gods vertegenwoordiger alle macht en was er
geen ruimte voor tegenspraak. Ook had je in die tijd het idee dat de vorst beperkte bevoegdheden had
omdat zijn mogelijkheden werden beperkt door het natuurrecht en dat hij alleen tbv de gemeenschap
mocht handelen en niet voor alleen persoonlijk belang (onderscheid tussen legitieme vorst en tiran). In
feite had elke vorst leenheren en leenmannen nodig om het rijk te besturen, hieruit voort kwam de
adel.
Feodalisme: wederzijdse rechten en plichten in de contractuele relatie van leenmannen en leenheren.
Investituursstrijd macht paus en keizer neemt af. Vorsten claimen eigenmacht op hun grondgebied.
Hervorming: godsdienstconflicten. Alleen de vorst kan vrede opleggen, maar dan wel met heel veel
macht in zijn handen. Vorst krijgt weer meer macht. Recht wordt positief recht, het product van
doelbewuste rechtsschepping (recht dat hier en nu geldt).
2.2
Het ontstaan van de verzetsleer (bv PvV) als reactie op het misbruiken van de macht door de vorst.
John Locke: ieder persoon onafhankelijk individu, met een contract met de staat, waar ze zich beiden
aan moeten houden.
2.3
Vanaf 17/18e eeuw wetten vastgelegd, met als uitgangspunt individuele vrijheid (klassiek-liberale
rechtsstaat).
- Legaliteitsbeginsel: vrijheid van individu werd hoofdregel, maar moest wel begrensd worden
adhv duidelijke wetten, zodat de overheid niet aan willekeur kon doen.
- Machtsverdeling: om ervoor te zorgen dat de overheid niet alle macht kreeg en er subjectief
gebruik van maakt, bedacht Montesquieu de scheiding der machten. In NL niet zuiver
doorgevoerd, maar wel sprake van macht beperking en checks en balances.
- Grondrechten: de staat dient ieder individu zodat het vrij kan zijn. Gelijkheid voor iedereen,
vrijheid van godsdienst, staat mag zich niet bemoeien met de inrichting van het leven van
burgers, scheiding van kerk en staat (wat leidde tot een grote verscheidenheid in godsdiensten
in NL).
- Rechterlijke controle: als logisch gevolg op machtenscheiding en om toe te zien op het
legaliteitsbeginsel en de grondrechten. Onafhankelijke derde ter controle van o.a. het
overheidsoptreden.
2.4 De democratische rechtsstaat
,NIKKI SPIES - 6861059
HOOFDSTUK 3 Eisen van de rechtsstaat. Overzicht en samenhang
3.1 Het legaliteitsbeginsel
Tegen het eind van de 18e eeuw werd macht een bevoegdheid en alleen geoorloofd zodra er een
rechtsregel was die daartoe grondslag gaf. Toen werd er ook positief recht ingesteld: dat op dat
moment werd gemaakt door een rechtsschepper, en niet alleen maar recht dat voortkwam uit traditie.
Parlement en regering werden wetgever.
Inhoud van de rechtsregels werd ook belangrijk. Rechtsgelijkheid en rechtszekerheid werden
belangrijke begrippen. Wetgever moest zelf ook gebonden zijn aan de wet, met constitutionalisme.
Onze grondwet is heel moeilijk te wijzigen, zodat de wetgever niet willekeurige beslissingen kan
nemen.
Constitutie: geheel van regels dat de grondslagen van het staatsbestel bevat.
Grondwet: wet met een hoger rechtskarakter.
Algemene wet bestuursrecht (algemene wet voor het bestuurshandelen): hiermee is orde geschapen in
de chaos in de bestuursrechtelijke wetgeving. Er is eenheid in de afzonderlijke beleidsterreinen van het
bestuursrecht aangebracht. Het Awb is nog langer niet af. Awb bevat informatie over het
operationaliseren van het beleidsbeginsel, over de beleidsregelgeving en algemene beginselen van
behoorlijk bestuur etc. etc.
3.2 Machtsverdeling
Drie verschillende, onafhankelijke organen die evenwichtig zijn met elkaar en hebben elkaar nodig. Er
is sprake van checks and balances.
3.3 Grondrechten
Ooit bedacht na het aantasten van de burgerlijke vrijheden en rechten, maar nu algemeen
geaccepteerd.
3.4 Rechterlijke controle
Burgerlijke geschillen oplossen en het overheidsoptreden controleren. Tegenwoordig wordt ook het
(commune) privaatrechtelijke optreden van de overheid getoetst. Door de onderworpenheid van de
overheid aan het privaatrecht kan de burger verhaal halen en naar de rechter stappen.
3.5 Overzicht en samenhang van rechtsstatelijke vereisten
Alle rechtsstatelijke vereisten hangen nauw met elkaar samen, overlappen elkaar en zijn onderling
verbonden. Ze versterken elkaars functie en controleren ze.
HOOFDSTUK 5 Machtsverdeling
5.1 Machtsverdeling en het model van Montesquieu
Tijdens de middeleeuwen (feodale standenstaat) was er een redelijke machtsverdeling. Tijdens het
absolutisme viel dat bijna compleet weg. Tegenwoordig is de machtenscheiding er zodat nieuw recht
tussen Koning en volksvertegenwoordiging tot stand wordt gebracht en de rechter kan toetsen of er
aan de wet gehouden wordt.
5.2 Machtsverdeling in de oorspronkelijke Nederlandse opzet
Onder Koning Willem I was er een redelijke machtsverdeling, maar de rechter kon niet optreden tegen
overheidshandelen.
, NIKKI SPIES - 6861059
5.3 Machtsverdeling en legaliteitsbeginsel
Doorvoering van het legaliteitsbeginsel betekende dat de Koning niet zomaar zelf meer mocht
handelen. Machtsverdeling kreeg een ander karakter.
HOOFDSTUK 8 Eisen van de democratie
8.1 Gerichtheid en eisen van de democratie
De gerichtheid van het democratisch principe: - democratie draagt bij aan de menselijke zelfbepaling
– het verschaffen van legitimiteit aan bevoegdheidsuitoefening van de overheid.
Legitimiteit in normatieve zin: regels zijn rechtvaardig en de uitvaardigers zijn terecht tot hun
handelen gemachtigd.
De opdracht van gezag hoort overeen te komen met de instemming van de burgers.
Democratie is een ruim begrip, maar we zijn het wel over het algemeen eens over de minimumeisen:
Ieder heeft recht op actief kiesrecht, passief kiesrecht, recht op streven naar machtsverwerving, recht
op politieke grondrechten, vertegenwoordigende colleges hebben invloed op de besluitvorming, er is
openbaarheid van besluitvorming, in besluitvorming wordt de meerderheidsregel gehanteerd en de
rechten van minderheden worden gerespecteerd.
8.2 Actief kiesrecht
NL representatieve democratie iedereen mag stemmen.
Evenredige vertegenwoordiging een politieke partij krijgt een aantal zetels naar verhouding van de
op haar uitgebrachte stemmen. Kabinetsformatie is hierdoor lastig.
Kiesdeler: het aantal stemmen benodigd voor het behalen van één zetel. Verhoogde kiesdrempel is er
niet, dus die is gelijk aan de kiesdeler.
Districtenstelsel is mogelijk, ook bij onze eis dat de Staten-Generaal moet worden gekozen op
evenredige vertegenwoordiging. Tot 1917 een meerderheidsstelsel in NL: kandidaat uit een district
gekozen als hij de absolute meerderheid had.
Onze kieswet kent een lijstenstelsel: bepaalde persoon op een lijst meer stemmen dan de kiesdrempel,
dan gaan de overige stemmen naar de volgende op de lijst. Personenstelsel: personen van jouw keuze
op volgorde plaatsen.
8.3 Passief kiesrecht
Het recht gekozen te worden. Door het stelsel van EV werden veel partijen opgericht in de 19 e eeuw:
er was namelijk strijd tussen links en rechts en met EV kon ieder zelfstandig opereren en kans maken
op veel zetels.
Vrij mandaat: een afgevaardigde kan door zijn partij niet gedwongen worden op een bepaalde manier
te stemmen. Ze hoeven zich niets door hun kiezers of partij te laten zeggen. Maar zijn ze wel zo vrij?
8.4 Streven naar machtsverwerving legitiem
Kenmerkend voor een democratie is dat oppositiepartijen het recht hebben om politieke macht te
verwerven. Zelfverdediging: onze staat heeft recht en plicht zich te verdedigen tegen dreiging van
opheffing van binnenuit, aanslagen op de democratische orde. Partijverbod mag echt alleen een laatste
redmiddel zijn, want dat lijkt op dictatuur. Het OM vervolgt sinds de jaren negentig wel meer partijen,
maar dan vanwege een overtreding van de strafwet discriminatie etc.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper nikki2410. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €6,99. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 53340 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen