Dit is een beknopte samenvatting (15 pagina's) van de belangrijkste stof voor het tentamen Straf(proces)recht I van de UvA voor het collegejaar 2016/2017. Ook beschikbaar in Pages, stuur mij daarvoor even een berichtje.
Zie voor de uitgebreide samenvatting mijn andere uploads.
Bij dezen een disclaimer: bij voorbaat excuses voor mogelijke spel- en typfouten in mijn
samenvatting. Als je een ‘echte’ fout tegenkomt, stuur mij dan alsjeblieft een berichtje. Dan kan ik
het aanpassen en iedereen die de samenvatting heeft gekocht krijgt dan de verbeterde versie.
Als je rare getallen ziet staan, zijn dat artikelen (uit het Wetboek van Strafrecht of Strafvordering,
welke van de twee het is kan je opmaken uit de context en of het onderwerp materieel of
vorderingsrecht is)
Op sommige plaatsen heb ik de artikelen niet uitgebreid uitgelegd. Dat voegde dan niet veel toe
aan de samenvatting en ik zou je dan kunnen aanraden om de artikelen even door te lezen.
Ik zou je sowieso willen aanraden om de artikelen die ik noem erbij te pakken en te markeren.
Heel veel succes met het leren en het tentamen!
Week 1A Het legaliteitsbeginsel
Deelnormen van legaliteitsbeginsel:
- lex scripta (nullum crimen)
- nulla poena
- lex certa (bepaaldheidsgebod)
- verbod op terugwerkende kracht
- verbod op analogie
Strafdoelen:
- verdragstheorie: als burger heb je een contract met de staat gesloten
- absolute theorie: vergelding
- relatieve theorie: doel dienen met straf, generale preventie
- verenigingstheorie: alle doelen bij elkaar
Voorwaarden voor strafrechtelijke aansprakelijkheid:
1. Menselijke gedraging (fysiek, functioneel, zorgplicht schending)
2. Die valt onder een delictsomschrijving (wederwettelijk)
3. Wederrechtelijk (er is geen rechtvaardiging)
4. Aan schuld te wijten
Wanneer iets strafbaar stellen? Criteria strafbaarstelling De Roos:
- gedraging moet schadelijk zijn (en kan niet worden getolereerd)
- subsidiariteitsbeginsel (niet straffen als andere middelen mogelijk zijn)
- proportionaliteitsbeginsel (evenredigheid tussen straf en gedraging)
- legaliteitsbeginsel (vooral lex certa)
- hanteerbaarheid (handhaafbaarheid) en effectiviteit
Interpretatie methoden:
1. grammaticale interpretatie
2. wetshistorische interpretatie: wat de wetgever destijds bedoelde
3. wetssystematische interpretatie: kijken naar het stelsel van de wet en hoe de regel zich daarin
verhoudt tot andere regels
4. teleologische interpretatie: doel van de wet naar huidige opvattingen
5. functionele interpretatie: kijken naar de maatschappelijke functie van de regel
Week 1B Strafrechtstheorieën
,Absolute theorie. Met de rechtsgrond van de straf is tevens het doel daarvan gegeven: de
vergelding. Doelmatigheidsoverwegingen spelen bij deze theorie geen rol. Het gaat uitsluitend om
vergelding. Rechtvaardiging van de straf is het vergelden. Klassieke Richting (18e eeuw/
Verlichting)
Relatieve theorie. De rechtsgrond van de straf wordt bepaald door het doel. Bij deze theorie gaat
het om de preventie, dit in tegenstelling tot de absolute theorieën, waar het doel door de
rechtsgrond, de vergelding, wordt bepaald. Rechtvaardiging van de straf ligt in het doel. Moderne
Richting
De verenigingstheorie. In deze theorie wordt een scherp onderscheid gemaakt tussen de
rechtsgrond enerzijds en het doel van het strafrecht anderzijds. De vergelding vormt in deze
gemengde gedachte de grondslag van de straf, dat wil zeggen de rechtvaardiging daarvan. De
verenigingstheorieën verenigen dus de absolute theorie en de relatieve theorie met elkaar
Generale preventie: Voorbeeldfunctie voor de samenleving en dient potentiële daders af te
schrikken. Generale preventie is gericht op het handhaven en naleven van rechtsregels.
Speciale preventie: De preventie is gericht op de verdachte zelf. Door middel van het voorkomen
van recidive wordt de maatschappij beschermd.
In de welzijnsrichting stond decriminalisering en depenalisering voorop. Ondoelmatig gebruik van
het strafrecht werd afgewezen. Van een ondoelmatig strafrecht zou sprake zijn indien zij niet
daadwerkelijk bijdraagt aan het oplossen van conflicten of het gedrag van mensen (positief)
beinvloedt. Volgens de welzijnsrichting zou het strafrecht zijn doel voorbij schieten wanneer het
juist meer schade zou toebrengen en stigmatiseert. De welzijnsrichting zoekt de rechtvaardiging
van de straf - het strafrecht in zijn geheel - in het te bereiken doel. Dit laatste staat centraal in de
relatieve en doeltheorieën.
De juridiseringsbeweging stelt dat het strafrecht twee functies heeft. De primaire functie (policing
the society) en de secundaire functie (policing the police). Het straf(proces)recht ziet er enerzijds
op toe dat de burger geen rechtsnormen schendt. Anderzijds beschermt zij de burger tegen de
macht die de overheid uitoefent in het handhaven van de strafwet. Door de contradictoire
procesvoering krijgt de verdachte de mogelijkheid zich te weren tegen de overheid. Daardoor krijgt
zijn belang en afwijkende opvattingen omtrent feiten en recht gestalte in de strafprocedure. Door
deze inrichting van de procedure ontstaat er meer zekerheid dat de overheidsmacht wordt
begrensd.
Utrechtse school (Pompe): aandacht voor persoon van de dader
1.8.2 De School van M.P. Vrij
De benadering van Vrij past bijzet functionalisme. Subsocialiteit staat in zijn benadering centraal.
Naast schuld en wederrechtelijkheid is ook subsocialiteit een pijler in het strafrecht.
Een strafbaar feit brengt volgens Vrij vier gevolgen teweeg:
- herhalingsdrang van de delinquent
- onvoldaanheid van het slachtoffer
- neigingen tot navolging van derden
- ontdaanheid van samenleving
Volgens Vrij is het effenen van deze sociaal-psychologische beroeringen een functie van straf,
naast dat het een reactie is op wederrechtelijkheid en schuld.
Subsocialiteit verklaart dan waarom OM soms niet vervolgt of de rechter iemand schuldig verklaart
zonder straf op te leggen.
Week 2A Voorwaarden voor strafbaarheid: opbouw van het strafbare feit
,Strafbaar feit:
1. een menselijke gedraging
2. die valt binnen de grenen van een delictsomschrijving
3. wederrechtelijk is
4. en aan schuld te wijten is
Voorwaarden voor strafbaarheid:
bestanddelen: de voorwaarden die in de delictsomschrijving staan
elementen: de voorwaarden die niet in de delictsomschrijving staan
Vormen van de verboden en strafbare gedraging:
- commissiedelict: ondanks een verbodsnorm deed de dader wat verboden was > materieel
delict
- omissiedelict: ondanks een gebodsbord liet de dader na wat geboden was > formeel delict.
Oneigenlijke commissiedelicten: als een omschrijving een handeling lijkt aan te duiden, maar
ook door een nalaten kan worden begaan. > materieel delict
Bestanddelen van de delictsomschrijving:
- bestanddelen van het gronddelicten zijn constitutieve omstandigheden: ze constitueren de
strafbaarheid
- geprivilegieerde delicten bevattend bevatten naast constitutieve omstandigheden ook
strafverlichtende omstandigheden
- gekwalificeerde delicten bevatten naast constitutieve omstandigheden ook strafverzwarende
omstandigheden
Zie HR IJzerdraad voor de criteria voor functioneel daderschap; beschikking en aanvaarding
Delictsomschrijvingen kunnen worden getypeerd met behulp van onderscheidingen:
materiële delicten: naar gevolg omschreven
formele delicten: naar gedraging omschreven
krengkingsdelicten: daadwerkelijke krenking van een bepaald rechtsgoed
gevaarzettingsgdelicten: als het in gevaar brengen van een rechtsgoed al voldoende is)
concreet gevaarzettingsdelict: als het gaat om het tegengaan van een concreet door de
wetgever omschreven gevaar
abstract gevaarzettingsdelict als het gaat om niet nader omgeschreven gevaren in
abstracto.
kwaliteitsdelicten: het gaat om een dader met een bepaalde kwaliteit (moeder)
Strafbepaling = delictsomschrijving + sanctienorm (met een geldboete)
Delictsomschrijving = materiële norm (hij die ….) + strafbaarstelling (wordt gestraft)
Materiële norm = gebod of verbod
Week 2B De gedraging in het strafrecht
Buruma geeft de voorkeur aan de Angelsaksistische definitie van strafbaar feit: strafbaar feit wordt
gekenmerkt door de actus reus (gedraging) en de mens rea (mentale toestand), met dien
verstande dat aan de strafbaarheid de fair warning (legaliteitsbeginsel) aan vooraf moet gaan en
dat men tegen de strafbaarheid defenses (uitsluitingsgronden) kan inzetten.
Mogelijke gronden voor strafbaarstelling:
- harm principle: schade toebrengen (tastbare rechtsgoederen)
- public harm: schade aan het publieke domein
- private harm: schade aan iemand
, - offence principle: iemand zwaar beledigen (immateriële rechtsgoederen, zoals aanstootgevend
gedrag)
- legal paternalism: ovoheed als bevoogde (je mag geen dingen doen die slecht voor je zijn)
- legal moralism: overheid als moralist
Uitbreiding strafrechtelijke aansprakelijkheid. Oorzaken:
- grensvervaging tussen recht en moraal: er komt meer moreel geladen strafwetgeving
- aandacht voor gevaarzetting
- aandacht voor begunstiging
Uitbreiding strafrechtelijke aansprakelijkheid voor het gedrag van anderen:
- internet providers
- feitelijk leidinggevende
- militaire bevelhebbers
Week 3A Wederrechtelijkheid & schuld
Het verwijt dat we iemand maken is dat hij anders haf kunnen en moeten handelen.
Opzet (dolus): willens en wetens (bewust) handelen
Vol opzet: zuiver willen en weten
Opzet met zekerheidsbewustzijn: een gevolg waar de wil niet op gericht is, maar dat nu
eenmaal intreedt als rechtstreeks gevolg van het handelen dat wel op een gewild
doel is gericht (weten dat het gevolg zeker intreedt)
Voorwaardelijke opzet: de dader is niet zeker van het intreden van het gevolg, maar hij
zou ook hebben gehandeld als hij daar wel zeker van was geweest. De dader stelt zich
willens en wetens bloot aan de aanmerkelijk kans dat het gevolg zal intreden.
Schuld (culpa): door roekeloosheid, onachtzaamheid of onoplettendheid. Tekortschieten dat
vermijdbaar en verwijtbaar is
Bewuste schuld: als de verdachte wist van de mogelijkheid dat het gevolg zou kunnen
intreden, maar er vanuit is gegaan dat het gevolg niet zou intreden
Onbewuste schuld: als de verdachte er niet gedacht heeft aan ge mogelijkheid dat het
gevolg zou kunnen intreden, maar daar gezien de omstandigheden wel aan haf moeten
denken
Algemene (in principe op alle strafbare feiten van toepassing) strafuitsluitingsgronden:
- rechtvaardigingsgronden
- overmacht als noodtoestand 40 Sr (conflict tussen wettelijke en ongeschreven rechtsplicht)
- noodweer 41.1 Sr
- wettelijk voorschrift 42 Sr
- ambtelijk bevel 43.1 Sr
- ontbreken van materiële wederrechtelijkheid (Veearts)
- schulduitsluitingsgronden
- ontoerekenbaarheid 39 Sr
- andere vormen van overmacht 40 Sr
- noodweer exces 41.2 Sr
- onbevoegd gegeven ambtelijk bevel 43.2 Sr
- afwezigheid van alle schuld (Melk en water)
1. een eng wederrechtelijkheidsbegrip: specifieke betekenis van wederrechtelijk per
delictsomschrijving (facetwederrechtelijkheid)
2. ruim wederrechtelijkheidsbegrip: strijd met het objectieve recht. De betekenis in een
delictsomschrijving is gelijk aan de betekenis van het element wederrechtelijkhied = in strijd
met het objectieve recht (bij rechtvaardigingsgrond)
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annalaagland. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
