Tutorial 1: waarheidsvinding in strafzaken
Twee boeken moeten dus gekocht worden
Jurisprudentie gelezen
Gesloten boek tentamen
Niet in wetboek schrijven
Als je niet komt, stuur ff een mailtje. Gewoon kort.
-----------
In deze bijeenkomst staan de volgende vragen centraal: -> zelfstudievragen (niet altijd besproken, nu
wel).
1. Wat houdt strafrechtelijke waarheidsvinding in?
2. Hoe onderscheiden de begrippen materiële en formele waarheid zich van elkaar?
3. Hoe onderscheidt de waarheidsvinding in het strafrecht zich van waarheidsvinding in andere
rechtsgebieden (civiel- en bestuursrecht)?
We proberen de historische werkelijkheid te reconstrueren, maar dat is niet wat we moeten
bewijzen. We moeten bewijzen wat in de tenlastelegging staat.
Historische werkelijkheid heeft grotere omvang, dan wat we moeten bewijzen
OM: maakt tenlastelegging: die denkt wat is er gebeurd, vertaalslag naar juridische kwalificatie.
-> we doen dus meer aan formele waarheidsvinding. Zie je vooral in civiel recht: twee partijen
tegenover elkaar, en dan wordt er een oplossing gezocht, en niet naar de echte waarheid (civiele
rechter wat leiderlijkere rol)
Verschil straf en civiel recht. Maar is het verschil wel zo sterk? Er wordt wel meer gestreefd naar
absolute waarheid in strafrecht, maar uiteindelijk ook niet helemaal: we zoeken naar waarheid van
tenlastelegging.
-> je kan voor beide argumenten geven: materiële en formele waarheid. Dus wel meer materiële,
maar kanttekening uiteindelijk ook wel formeel.
Er zitten grenzen aan: we kunnen niet absolute waarheid vinden
Beperking: rechtsbescherming. VB zwijgrecht: belemmert voor het vinden van de absolute waarheid.
Beperking: geen tijd/geld om te onderzoeken wat er echt gebeurd is: efficiëntie.
VB Engeland: alle getuigen worden ter zitting opnieuw gedaan-> duurt veel langer, tijdsintensief.
Duitsland heeft dit ook. In NL meestal alleen in procesdossier.
Ook juryrechtspraak: kan ook vertraagd worden. Wij hebben professionele rechter
(Beperking: de waarheid is voor iedereen anders, iedereen maakt t anders mee)
Wat hebben we in NL nodig: wettig bewijs + rechterlijke overtuiging.
Overtuiging moet voortvloeien uit de wettige bewijsmiddelen.
Geen definitie voor de rechterlijke overtuiging.
Is hetzelfde als beyond reasonble doubt? Dat kennen we niet in NL (nog niet, modernisering wel,
maar we houden ook rechterlijke overtuiging
Welk sprongetje moet de rechter maken? Wat met grote waarschijnlijkheid is vast te stellen
Van grote mate waarschijnlijkheid wat is gebeurd rechterlijke overtuiging
Lastige stap. Van heel veel info-> naar een ja of nee antwoord. (De rechter moet die keuze maken!)
Hoe maak je dat sprongtje? Wanneer is het voldoende?
4. Welke verschillende soorten bewijsstelsels zijn er?
5. Wat kenmerkt een negatief-wettelijk bewijsstelsel?
6. Wat kenmerkt een positief-wettelijk bewijsstelsel?
7. Wat kenmerkt een vrij bewijsstelsel?
8. Hoe kan het Nederlandse bewijsstelsel worden getypeerd?
1
,- Wettelijk bewijsstelsel: rechter gebonden aan de regels die in de wet staat
-> NL is wettelijk, want wij hebben regels in de wet staan waar voldaan aan moet worden
Hierbinnen weer onderscheid
> Positief-wettelijk: bepaald aantal bewijs moet behaald worden, en dan moet je ook echt
veroordelen
>Negatief-wettelijk: als er voldoende bewijs is, hoeft er nog niet veroordeeld te worden: de
overtuiging moet erbij komen-> Dit heeft NL: art 338 Sv.
- Vrije bewijsstelsel: rechter vrij in waardering selectie bewijsmiddelen
Groot verschil tussen wettelijk en vrij? Nee want rechter nog best veel vrijheid, om het via de
rechterlijke waarneming te doen. Al het bewijs valt wel te scharen onder een van de categorieën.
Dus je kan soort twijfelen of we wel wettelijk bewijsstelsel hebben
De artikelen over bewijs: art 338-344a Sv.
Art 338:
- wettelijke bewijsmiddelen
- op terechtzitting (Vb mag niet beïnvloeden door de media)-> onmiddelijkheidsbeginsel
- Rechterlijke overtuiging: extra waarborg voor de verdachte? Ja wel subjectief, maar rechter wel
bewust, als hij zelf twijfelt dan niet veroordelen-> onzekere waarborg: subjectief. Moeilijk om hier
op in te spelen, het verschilt per rechter.
Hoe kunnen we de onzekerheid van de waarborg beetje inperken?
> Hoger beroep/cassatie
> Jurisprudentie: hoe gaan andere rechters hiermee om (HR vooral)
> Motivering: je moet uitleggen waarom je de keuze maakt, dus je moet zelf nagaan van kan ik dit
uitleggen. -> maar vaak standaard zin en relatief beperkt. Vaak gewoon opsomming
bewijsmiddelen, niet per bewijsmiddel wat je eruit ontleent.
Behalve als verweren worden gevoerd.
Negatief-wettelijk kenmerk van ons stelsel. Want kenmerkt nog meer onze bewijsrecht
-Bewijsminima regel: een getuigen, geen getuigen. Niet alleen bekentenis (kan ook om andere
redenen bekennen, rechterlijke dwalingen), niet op basis van een schriftelijk bescheid (behalve pv
opsporingsambtenaar).
- Grote mate van vrijheid aan rechters hoe ze het bewijs waarderen en selecteren
9. Wie zijn betrokken bij de bewijsbeslissing in Nederlandse strafzaken?
De rechter: maakt beslissing
Ovj is degene die bewijst.
Raadsman/verdediging
Getuigen
Slachtoffers: kan wel rol spelen, maar mag eigenlijk niet
Deskundigen
Politie
Indirect ook nog andere factoren: Reclassering, tolken
Opdracht 1: waarheidsvinding: hoe doe je dat eigenlijk: Body camera Gabby Petito.
Optreden van politie dus van invloed over het bewijsverkrijging, en hoe het bewijs dus later gebruikt
kan worden. Bepaalde manier van vragen stellen kan bewijs dus beïnvloeden.
a.Wat vind je goed aan het optreden van de politie?
Goed, op het begin open vragen. Houding wel relaxt, niet dwingend van aard. Op gegeven moment
ff overlegd, wel goed.
Goed uit elkaar gehaald
Een agent: vertelde vanuit zijn eigen privé leven met ex vrouw: wel empathische
2
, b. Wat had de politie volgens jou anders moeten doen en waarom?
Soms suggestieve vragen, is er geslagen? Heeft hij gedronken? Ja en nee vragen kan beter niet->
heel erg sturend. Dat deed de een. De man die suggestieve vragen stelde deed wel meer fout:
Duidelijk onderscheid man en vrouw. Misschien open beginnen.
Zij zegt van heb hem geslagen, is dat dan niet een strafbaar feit? Moet dan niet cautie.
Maar rol van personen was nog niet helemaal duidelijk
c. Hoe beoordeel je de betrouwbaarheid van de verklaringen van Petito en haar vriend?
d. Bestudeer de in 2021 gelanceerde ‘New Principles on effective interviewing for investigations
and information gathering’: vind je hierin aanknopingspunten die je antwoord op de vragen a, b
en/of c bevestigen dan wel veranderen? Zo ja, welke?
Opdracht 2: hoe zeker moet je zijn?
De vraag naar wat er nu werkelijk gebeurd is, is lang niet in elke strafzaak even omstreden. Veel
hangt uiteraard af van de opstelling van verdachte (zwijgen/bekennen) en het overige beschikbare
bewijsmateriaal. Maar hoe zeker moet de rechter eigenlijk zijn om tot een bewezenverklaring over
te kunnen gaan? Vast staat dat de Nederlandse rechter (vooralsnog) vrij is in het beantwoorden
van de bewijsvraag: wij kennen in Nederland op dit moment geen vaste beslissingsmaatstaf zoals
in bijvoorbeeld de Verenigde Staten wordt gehanteerd (‘beyond a reasonable doubt’). Grote vraag
is natuurlijk of zo’n bewijsstandaard wel meer houvast biedt. Hoe dan ook, de bewijsvraag kan tot
veel discussie leiden. Zie voor een voorbeeld van een zaak waarin de rechtbank wel voldoende
wettig bewijs aanwezig achtte maar wegens gebrek aan overtuiging tot een vrijspraak kwam:
Rechtbank Amsterdam, ECLI:NL:RBAMS:2020:3844. Wat vind je van de overwegingen van de
rechtbank? Zie voor een ander voorbeeld een zaak over een poging tot verkrachting in een
volkstuin: ECLI:RBAMS:2018:703. Lees deze uitspraak en geef gemotiveerd aan of je het eens bent
met het oordeel van de rechtbank. Lees daarna: J. de Groot, Uit de praktijk: ‘Poging tot
verkrachting in een volkstuin’, Expertise en Recht 2018-4, p. 155-158. Is uw mening over het
vonnis na het lezen van dit artikel anders?
Poging verkrachting volkstuin: Rechtbank: vrijspraak
Y-chromosale DNA match minder bewijskracht (erft volledig hetzelfde over in mannelijke lijn) +
onvoldoende ander bewijs
Lastige aan Y chromosoom: mannen hebben ook soms kinderen zonder dat de familie ervan afweet
OM bijna uitgesloten dat het van een ander is
Het zou wel van iemand anders kunnen zijn, maar we verdenken deze persoon en dit bevestigt toch
de verdenking. Hij was al op goede gronden verdachte: al eerder oudere vrouw verkracht +
signalement.
RB 2020: wel voldoende wettig bewijs:, MAAR overtuiging ontbrak. Omdat ze al lange tijd boos was
op verdachte, hem forse verwijten maakte + op zijn geld uit was
Uitspraak 2020:
Aangeefster zat door Corona vast in NL ipv Portugal. Aangeefster: verkracht, ve het was consensueel.
wel voldoende wettig bewijs:, MAAR overtuiging ontbrak. Omdat ze al lange tijd boos was op
verdachte, hem forse verwijten maakte + op zijn geld uit was ook wel eens dreigend, wel eens liegt
om te krijgen wat ze wil.
Ze stellen niet perse dat aangifte vals is, maar ze zijn ook niet overtuigd. Er is ook een ander scenario
nodig.
Gaat het wel om de overtuiging? Of is het dan niet genoeg wettig bewijs
Verklaring: niet zonder meer betrouwbaar, dus wel betrouwbaar soortvan. Wordt wel gebruikt, ook
voldoende ander bewijs.
3
