Hoorcolleges bewijs in strafzaken
4 hc’s in totaal
Hoorcollege 1:
Bewijs wel dagelijks in het nieuws. VB Mallorca. Heel moeilijk om waarheid met terugwerkende
kracht vast te stellen: verschillende mensen, verschillende handelingen, in het donker, vanalles
gebeurt tegelijk.
Ze zwijgen grotendeels.
Ze vestigen zich nu om camerabeelden van vechtpartijen voorafgaand aan deze, chatgesprekken,
DNA op schoen.
Het is al moeilijk om te denken wat er is gebeurd, maar wij moeten ook nog juridisch naar kijken:
was er bijvoorbeeld opzet, medeplichtigheid-> extra moeilijkheid.
Juridische constructies komt nog terug.
Strafrechter beantwoord niet de vraag wat is er gebeurd. Maar kan tll bewezen worden? Daar zit al
juridische kwalificatie in.
Op deze zaak gaat sowieso kritiek komen.
Veel kritiek vanuit de rechtspsychologen altijd. VB Peter van Koppen. Zijn afscheidsrede waar de
zwakke plekken zitten van Nederlands bewijsrecht: de ijzeren regels van goud bewijs, afscheidsrede
-> vooral kwaliteit verhoren en hoe geverbaliseerd wordt.
-> Kern kritiek: NL strafrechter kijkt niet kritisch genoeg, gaat te veel uit van wat OM levert. Maar
moet juist kijken of bewijs discrimineert tussen onschuldig en schuld scenario. Het is een menselijke
reactie om bewijs dat niet past bij wat je denkt, weg te laten
Het klopt wel. maar als je wil veranderen, moet je heel strafproces op de schop gooien. Dat rechter
niet naar alternatieve scenario’s kan kijken gaat het proces helemaal aan vooraf. Hij heeft niet alle
informatie.
Rechter gaat niet blind een zitting in. Dan zouden we werk met papieren dossier moeten
veranderen.
Het gaat wel eens mis:
Lucia de B, Puttense moordzaak, Schiedammer Parkmoord, Rosmalense flatmoord (nog niet zo lang
geleden).
Als het in grote strafzaken mis gaat, dan gaat het in kleinere nog vaker mis
-> maar rechterlijke dwalingen niet kenmerkend in NL. het gebeurt overal (miscarriages of justice).
Ook niet bekend of het meer of minder voorkomt bij jury’s.
Zolang het mensenwerk is, zullen er fouten gemaakt worden, maar proberen fouten tot minimum te
houden
Het waarheidsbegrip in strafzaken:
- Formele of materiële waarheidsvinding: we zeggen in strafzaken doen we aan materiele: we kijken
wat er gebeurd is, rechter heeft daar ook verantwoordelijkheid in. Wat is de waarheid en hoe kan ik
dit juridisch duiden
In feite; strafrechter beantwoord of tll bewezen is, ovj bepaalt grenzen van tll. Als OM niet
tenlastelegt kan rechter niks aan doen-> daarom eerder sprake van formele waarheidsvinding
- Beperkingen strafproces. vooral praktisch: tijd/geld. Kunnen niet eindeloos naar de waarheid
zoeken. In rechtspraak veel te weinig mensen.
In NL wel heel snel: doodslag zaak in halve dag-> alles in vooronderzoek klaar wordt aangeleverd.
- De rol van de strafrechter in waarheidsvinding: toetsing hypotheses. Volgens rechtspsychologen
zou strafrechter veel meer moeten toetsen in hypotheses: in hoeverre discrimineert bewijsmiddel
echt tussen schuld en onschuldig scenario. Maar heel ingewikkeld om dat te doen. Dossier 99%
belastend bewijs materiaal. Voor discrimineren heel erg afhankelijk van verdediging, wat die
1
, aanbreng
- Het belang van de tenlastelegging. Bepaalt de vraag.
De macht van papier: het strafdossier:
NL rechter gaat niet blanco de strafzitting in, heeft alle informatie al tot zich genomen.
Grootste deel van dossier: politie onderzoek.
Schriftelijk bescheid bij uitstek belangrijkste bewijsmiddel in NL!
Het belang van het voorbereidend onderzoek
Dus wat politie daarin doet, is van groot belang dat het van hoge kwaliteit is.
- Processen verbaal: tekortkomingen en onvolledigheden -> kwaliteit pv wordt heel veel over
geklaagd. Ook politie heeft het ontzettend druk. Uit onderzoek: soms maar 25% ook echt op papier.
Je mist informatie, er is al een vertaalslag gekomen in wat politie opschrijft (al soort
geïnterpreteerd). Je mist ook non-verbale info (vb zenuwachtig)
-> maakt bewijsbeslissing kwetsbaar
- Hoe ‘neutraal’ is rechter nog na lezen? Niet echt.
- Weinig onmiddellijk bewijs (ter terechtzitting)
Zelfs als getuigenverhoor op zitting moet, gebeurt dat op een ander moment door de RC. Nooit echt
op zitting.
Deskundigen ook bijna niet.
Foutief proces-verbaal: een voorbeeld
Rb Rotterdam 29 april 2021 : verdenking ontucht in sauna.
Politie neemt aangifte op, en discussie over tijdstip ontucht. Zij zei rond half 10. Getuige: na kwart
over 9, uit camerabeelden blijkt dat de man al om kwart 0over 9 weg was-> tijdstip klopt niet.
Later op initiatief van politie: opnieuw verhoren: dan dat aangeefster zegt dat eht in de avond was.
Maar in de letterlijke uitwerking: zegt politie zo van kan toch ook half 9 blabla. Dus verbalisant zit te
sturen in het tijdstip
Ook niet aan getuigen nog een keer naar tijd gevraagd.
Dus heel erg gestuurd, zodat tijdstip klopte. Terwijl politie wist dat daar probleem kon ontstaan.
Is het vormverzuim hersteld? Ja eigenlijk wel nu uitwerking verklaring in dossier toegevoegd
Maar RB was er toch niet tevreden mee: niet-ontvankelijkheid OM-> contra indictie weggepoetst.
Weinig ‘echte’ bewijsregels
- Weinig artikelen: art 338-344a-> kwetsbaarheid van ons bewijsstelsels: juridisch niet veel sturing
- Vrij in selectie en waardering van bewijs: hoeft hij ook niet zo veel over uit te leggen. Dus veel
vertrouwen in strafrechter.
Bewijs wordt wel steeds complexer
Wetboek is oud 1926. Toen was nog alleen mondeling bewijs: nu DNA, camerabeelden, telefoons,
bloedspot onderzoek.
Telefoons zeggen nu eigenlijk meer dan bv huiszoeking etc.
-> dus ook steeds meer van de rechter verwacht omtrent interpretatie.
Voorbeelden hoe snel het gaat
Vooral in DNA: Drentse zedenzaak. Verkracht door een man: DNA onderzoek wees verdachte aan: hij
zei ik heb een een eiige tweeling broer, die kan het ook zijn. DNA onderzoek kon dat eerst niet
onderzoeken, nu dus wel onderscheid kunnen maken. Van 3 miljard letters, maar 5 anders.
Encro-chat. Nu best vaak dat dit terugkomt in processen. Maar wel veel vragen over rechtmatigheid:
gegevens zijn gevonden door Frankrijk.
2
