Samenvatting Psychopathologie Hoorcollege’s en boek
Hoofdstuk 1 Past and Present
Psychopathologie
De wetenschappelijke studie van het psychologisch disfunctioneren, met als doel om
abnormale patronen van functioneren te beschrijven, voorspellen, verklaren en
veranderen
Psychologisch disfunctioneren
De 4 D’s:
• ‘Deviance’ Is het gedrag afwijkend?
• ‘Distress’ Iemand moet zelf leed\verdriet ervaren.
• ‘Dysfunction’ Iemand heeft problemen met functioneren
• ‘Danger’ de persoon vormt een gevaar voor zichzelf of de omgeving.
Beroepsmogelijkheden
Klinische wetenschap
• Wetenschappelijk onderzoeker
– Psychische stoornissen beschrijven, voorspellen en verklaren
– Effectiviteit van psychologische behandelingen onderzoeken
Klinische praktijk
• Psycholoog/psychotherapeut
– Psychische stoornissen behandelen
Psychiatrie is gebaseerd op de biologische benadering. Het zijn dokters, mogen medicijnen
voorschrijven.
Psychopathologie omvat het hele veld, de symptomen, de behandeling etc. biologische als
psychologische model.
De klinische psychologie focust zich meer op de psychologische kant er van.
Psycholoog: afgestudeerd Psychologiestudent basispsycholoog
GZ-psycholoog: duurt 2 jaar, daarnaast werk je, 1 dag in de week opleiding specialisatie in de
geestesziekten.
Klinisch psycholoog: specialisatie na de GZ-opleiding. Duurt 4 jaar extra tot klinisch psycholoog.
Psychotherapeut: 3 a 4 jarige opleiding na psychologie. Gefocust op gespreksvoering en de therapie.
Psychologie door de jaren heen
Prehistorie (500000 jaar geleden)
Geloof in bezetendheid of straf door bovennatuurlijke krachten, demonen of boze geesten.
Behandeling:
Trepanatie: gat boren in schedel zodat demon weg kan.
Exorcisme: tegen de demon praten en zorgden dat hij verdwijnt.
Grieken en Romeinen (500v Chr. – 500 n Chr.)
Filosofen en natuurkundigen boden verschillende verklaringen
Hippocrates: ziekten van lichaam en geest hebben natuurlijke oorzaken
1
,Humores: slijm, zwarte gal, bloed, gele gal
Inbalans stoornis. Persoonlijkheden ook aan de hand hier van verklaard.
Behandeling:
Onderliggende lichamelijke pathologie corrigeren
Middeleeuwen (500 – 1350 n Chr)
Opnieuw geloof in bovennatuurlijke oorzaken, m.n. doctrine van bezetenheid.
Kerk verwierp wetenschappelijke benadering.
Psychopathologie nam enorm toe.
Behandeling
Vroegere demonologische behandelingen
– Trepanatie
– Exorcisme
– Uitdrijvingen
Renaissance (1400 – 1700 n Chr)
Demonologische visie nam af
Johann Weyer (grondlegger van de studie naar psychopathologie): de geest is net zo ontvankelijk voor ziekte
als het lichaam
Behandeling
- Verzorging thuis
- Verzorging in tehuizen/religieuze plaatsen
- Door andere mensen in huis genomen
- Gemeenschap richtte mentale gezondheidsprogramma’s op
- Krankzinnigengestichten
– Intentie was goed, maar door overbevolking een soort
gevangenissen
Vanaf 1800
Hervormingen
Mensen met afwijkend gedrag zijn ziek en hebben recht op een menselijke bejegening
Behandeling
• Morele therapie
– Invloedrijk: Pussin en Pinel (Frankrijk), Tuke (Engeland), Benjamin
Rush en Dorothea Dix (VS), Schroeder van der Kolk (Nederland)
• Moderne krankzinnigengestichten
Laat 19e eeuw
Ommekeer morele therapie beweging
Apathie: afwijkend gedrag is ongeneeslijk
Oorzaken: geld- en staftekorten, achteruitgang ‘recovery rates’, overbevolking, vooroordelen
Behandeling
- Opnieuw lange-termijn hospitalisatie
- Psychiatrische ziekenhuizen in VS
– Geen therapie en steeds slechtere levensomstandigheden
– Dwangbuizen, handboeien, bedden met tralies, riemen etc. om
patiënten in bedwang te houden
2
,Vroege 20e eeuw
Somatogene perspectief
- Abnormaal functioneren heeft een fysieke oorzaak, bv. vermoeidheid (Emil Kraepelin)
Behandeling
- Psychiatrische ziekenhuizen op mooie terreinen in de natuur
- Biologisch n.a.v. ontdekkingen (bv. link syfilis en algemene parese): teleurstellende
resultaten
Psychogene perspectief
- Abnormaal functioneren heeft psychische oorzaak
Behandeling
- Mesmer: hypnose voor de behandeling van hysterische stoornissen
- Freud: Ging door op Mesmer, psychoanalytische behandeling (ambulant) Maar geen hypnose
maar zelfinzicht. Hij heeft dus de eerste psychoanalytische behandeling bedacht. Mensen
hoefden niet meer opgenomen te worden in een gekkenhuis.
Laat 20e eeuw
Nieuwe maatschappelijke opvattingen: ‘ongeneeslijke’ patiënten in maatschappij
Behandeling
- Ontdekking van nieuwe, effectieve psychotrope medicijnen (antipsychotica, antidepressiva)
- Sociaal gerichte psychiatrische principes: ambulante zorg (deinstitutionalisatie)
Jaren 70 – anti psychiatrische beweging: deze mensen zijn helemaal niet ziek, en geen behandeling
krijgen. Mensen werden hierdoor wel minder opgesloten en ambulant behandeld.
Heden
Verschillende theoretische perspectieven
Behandeling
Uitgangspunt ambulante zorg
- Indien nodig kortdurende hospitalisatie, daarna ambulante psychotherapie en medicatie
Vermaatschappelijking van de zorg
Nadruk op preventie stoornissen en bevorderen mentale gezondheid
Multiculturele psychologie
Toenemende invloed van zorgverzekeringen
Grote verscheidenheid aan hulpverleners
Evidence-based practice!
- Multidisciplinaire richtlijnen geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
Belangrijk maar heeft ook nadelen.
Hoofdstuk 2 Models of Abnormality
Verklaringsmodellen in de psychopathologie
Het biologische model
Focus
Hersenfuncties (incl. hersenchemie, hersenanatomie, zenuwstelsel)
Lichamelijke processen
Genetica (bepaalde aandoeningen zijn erfelijk bepaald)
Evolutie (adaptief gedrag)
3
,Virale infecties (bijvoorbeeld is er een verband tussen een virale infectie voor de geboorte en
schizofrenie op latere leeftijd)
Behandeling
- Medicatie
Antianxiety to reduce tension and anxiety.
Antidepressants to improve the mood of the ones who are depressed.
Antibipolar drugs \ moodstabilizers steady the moods of the ones with a bipolar disorder.
Antipsychotics reduce confusion, hallucinations and delusions of psychotic disorders.
- Electroconvulsieve therapie (ECT)
Bij depressie of bi-polaire depressie, lijkt in veel gevallen te helpen
Elektroden op iemands voorhoofd, elektrische stroom gaat er door heen, dit wekt een soort epilepsie
op wat de depressie moet verminderen.
- Psychochirurgie (alleen als andere behandelingen niet helpen)
Figuur 1: Neurotransmitters en hun werking
Perifere zenuwstelsel:
- Somatische zenuwstelsel: sensorische boodschappen ontvangen en naar hersenen en
ruggenmerg
- Autonome zenuwstelsel: boodschappen vanuit hersenen/ruggenmerg naar spieren en
klieren
Sympathische zenuwstelsel: verhoogde arousal teweeg brengen in tijden van stress
• Bv. ‘fight-flightrespons’
Parasympathische zenuwstelsel: arousal verlagen/ energiereserves aanvullen
• Bv. spijsvertering
Sterke punten biologisch model:
Respect in het veld, behandeling vaak effectief, levert continu nieuwe kennis op.
Zwakke punten biologisch model:
Op zichzelf te simplistisch (er is altijd een interactie), vaak bijwerkingen bij behandeling.
4
,Psychodynamische model
Focus
Onbewuste motieven en conflicten die terug te voeren zijn naar kindertijd.
- Gebaseerd op Freuds psychoanalytische theorie
Behandeling
- Trauma’s en innerlijke conflicten ontdekken
- Therapeut is ‘gids’
Technieken:
Vrije associatie = patiënt is aan het vertellen om te komen tot de kern en de conflicten. De
therapeut stuurt hierin wel.
Interpretatie therapeut
Resistance (avoiding the conversation).
Transference (a feeling towards the therapist which a person had
towards another person such as your mother).
Dreams (interpreting dreams).
Catharsis = herbeleving
‘working through’ = examine the issue over and over again each time with greater
clarity.
Psychodynamisch model
Drie psychische structuren
Figuur 2: Afweermechanismen: ‘waakhond’ van ego
Stadia van psychoseksuele ontwikkeling
• Orale stadium (0-18 mnd)
• Anale stadium (18 mnd-3 jaar)
• Fallische stadium (3-5 jaar)
• Latente stadium (5-12 jaar)
• Genitale stadium (12 jaar-volwassenheid)
Als je zo’n stadium niet goed doorloopt, kun je psychopathologie ontwikkelen.
5
, Andere psychodynamische perspectieven
- Archetypen Bv. Jung = je gaat je gedragen naar een type (verouderd)
- Egopsychologie = gericht op het zelf
- Psychologie van het ‘zelf’ = gericht op het zelf
- Objectrelatietheorie = gericht op relaties
- Hechtingstheorie Bv. Bowlby = gericht op relaties
Sterke punten psychodynamische model
- Psychopathologie en normaal functioneren bestaan uit dezelfde processen
- Belangrijke impact op de psychologie
- Eerste model dat het belang van psychologische theorieën en behandelingen erkende
Zwakke punten
- Voor veel ideeën geen wetenschappelijk bewijs
- Moeilijk wetenschappelijk te onderzoeken
- Onbewuste processen zijn niet waar te nemen
Behavioristische model
Focus
Gedrag wordt gezien als grotendeels bepaald door ervaringen in het leven
Hier is de therapeut meer de ‘leraar’.
Leerprincipes:
- Operante conditionering leren door middel van beloningen
- Modeling leren door middel van observeren van anderen.
- Klassieke conditionering leren door middel van twee dingen die vaak tegelijk voorkomen.
Laboratoriumstudies
Behandeling
Gedragstherapie/gedragsmodificatie
- Gedrag dat problemen veroorzaakt identificeren en vervangen door meer gepast gedrag
Therapeut is ‘leraar’
- Technieken:
Systematische desensitisatie: vaak bij fobieën, in deze stap voor stap procedure leren
mensen kalm reageren op de stimulus i.p.v. met angst.
1. Leren te relaxen.
2. Maak een lijstje met het ding dat je angstig maakt, van minder eng naar eng. (van het
woord hond lezen tot met een hond spelen)
3. Stap voor stap blootstellen aan de lijst.
Modelling
Leerprincipes van gedrag
- Operante conditionering
– Aanleren van gedrag door middel van beloning (positieve en
negatieve bekrachtigers) en straf
Positief: iemand een snoepje geven na iets goed doen.
Negatief: een irritant geluid weghalen.
Straf: echt straffen.
6
