Samenvatting sheets uit hoorcollege
Week A1
Wanneer zijn soevereine staten ontstaan? Staat: vrede van Westfalen: 1648. Begrip soevereiniteit
Hoewel men ervan uit gaat dat de Vrede van Westfalen in 1648 het begin is van ons moderne
statenstelsel en dus van de soevereine staat, blijkt de discussie in de praktijk nog verhit. In de
internationale politiek, het internationaal recht en de internationale relaties is soevereiniteit nog
steeds een “hot item”. Malcolm Shaw, een gerenommeerd auteur op het gebied van internationaal
recht, beschrijft soevereiniteit als immuniteit voor buitenlandse jurisdictie of inmenging, maar ook als
een begrip dat verandert met de verwikkelingen van internationale relaties en politiek.
Soevereiniteit heeft ook te maken met het begrip staat. Een vorst werd vroeger ook wel “een
soeverein” genoemd. Het begrip is langzamerhand geëvolueerd in het internationaal recht en nu is
soevereiniteit een abstract begrip dat wordt gekoppeld aan een staat in plaats van een persoon. Een
soevereine staat is een onafhankelijke staat en, zoals eerder gezegd, alle staten zijn gelijk op het
gebied van internationaal recht.
(Eventuele toetsvraag: wat is een staat, wat is het doel van een staat en wat gaat er fout bij een
failed state?)
Vier vereisten voor een staat:
- territorium
- bestuur
- permanente bevolking
- mogelijkheid tot interactie met andere landen/staten
- (en nu ook: erkenning VN)
Doel staat: veiligheid en welvaart verschaffen aan de eigen inwoners (vastgelegd in de grondwet).
Staat heeft monopolie van geweld: tov burgers, leger.
Failed state: staat met vaak zwakke economie en geen sterke staatsinstituties, waardoor deze geen
garanties kan bieden voor interne en externe veiligheid van bevolking.
Ontstaan staten: Staten zijn goed voor de economie en de veiligheid en staten bieden externe
bescherming. Later boden staten ook interne versterking: staten krijgen democratisering (niet
allemaal), rechtstaat, (politieke) rechten voor burgers. Hierdoor ontstond ook meer nationalisme.
Realisme theorie
- Zero sum game: onderhandelingssituatie waarbij de belangen van de staten recht tegenover elkaar
staan. De winst van de een is het verlies van de ander.
- Realisme: competitief eigenbelang
- Negatief mensbeeld, overleven primaire belang van de staat (oa zelfhulp, volgende college
veiligheidsdillemma, zero-sum game)
- Wereldsysteem dat gekenmerkt wordt door anarchie: het ontbreken van een centrale autoriteit die
staten normen en regulering oplegt
- De staat als belangrijkste actor, als rationele actor die naar maximalisatie van zijn eigenbelang
streeft, veiligheid belangrijkste thema internationale betrekkingen
- Elke staat is soeverein, geldt zelf als hoogste autoriteit en duldt geen hogere macht boven zich:
ZELFHULP
- Actoren: staten
- Doel van de staat: macht om te overleven
, - Belangrijkste kenmerk internationale politiek: veiligheidsdilemma
- Voorwaarde voor wereldvrede of samenwerking: Machtsevenwicht (door machtsoverwicht van
hegemonie)
- Internationale politiek wordt bepaald door: structuur van machtsverhoudingen
- Nadruk bij internationale organisaties op: Intergouvernementeel karakter
Liberalisme theorie
- Samenwerkend systeem van staten: EU, VN
- Positief mensbeeld.
- Samenwerking tussen staten is mogelijk, niet alleen harde conflict politiek. Bereiken duurzame
vrede en samenwerking.
- Sociaal-economische thema’s zijn naast nationale veiligheid onderwerpen: vrijhandel met als
geruststellend effect op IB
- Democratische vrede, democratische staten, volk en rule of law
- Op regels gebaseerde IB, regimes
- Mondialisering en onderlinge afhankelijkheid
- Leidraad: zelfbeheersing, gematigdheid, rechtsgelijkheid, compromissen
- Sterke instituties voor internationale vrede en functionerende rechtstaat
- Vrijheden en waarden
- Actoren: zowel staten als andere actoren
- Doel van de staat: zekerheid om welzijn te maximaliseren
- Belangrijkste kenmerk internationale politiek: complexe interdependentie
- Voorwaarde voor wereldvrede: internationale organisaties en regels
- Internationale politiek wordt bepaald door: Wederzijdse afhankelijkheid
- Nadruk bij internationale organisaties op: Intergouvernementeel karakter en supernationale
elementen
Zelfstandig dergelijke bedreigingen weerstaan kunnen individuele staten niet meer. Dit is een
probleem dat het realisme niet kan begrijpen, terwijl bijvoorbeeld een theorie als het neo-liberaal
institutionalisme wel de benodigde inzichten zou kunnen bieden. Het verschil met realisme is onder
andere de optimistischer visie op samenwerking tussen staten, die wordt ondersteund in verdragen,
afspraken en internationale instellingen. Die samenwerking, zo geeft Carlsnaes (2008) aan, vormt
een soort tegenwicht in het anarchistische internationale systeem dat onzekerheid en onveiligheid
van nature in zich heeft. De NAVO, de Verenigde Naties en de Veiligheidsraad, zijn allen organisaties
waarin staten samenwerken ook voor de veiligheid van de eigen staat.
Een theorie als het neoliberale institutionalisme kan aanvullend op de realistische ook een deel van
het waarom van een bepaalde veiligheidsbeslissing van een staat verklaren.
De Internationale Maritieme Organisatie (IMO)
Werd opgericht in 1958 om de internationale samenwerking ten aanzien van veiligheid en
milieubescherming in maritiem verkeer en scheepvaart te bevorderen. De voornaamste
verantwoordelijkheden op het vlak van milieu zijn het voorkomen van zeevervuiling, oplossingen
bieden wanneer preventie faalt en helpen bij de ontwikkeling van afspraken en protocols om
internationale normen voor vervuilingsbeheersing voor te schrijven en op te leggen.
