Sociale Filosofie – samenvatting per college en verplichte p. boek
Hoorcollege 1 – inleiding homo economicus
Filosofie:
o Inhoud: datgene waarmee filosofen zich groepshalve bezig houden. Rationeel, radicaal-
kritisch, verantwoord, systematisch, democratisch (individueel, universeel, dialogisch,
profetisch, fundamenteel)
o Werkwoord: verwonderd zijn over wat
vanzelfsprekend lijkt, bv. de eigen intuïties,
veronderstellingen en overtuigingen, en deze dan
kritisch reflecteren en beargumenteren.
o Doel: een logische verheldering van gedachten
“De filosofie moet gedachten die anders als het ware troebel en vaag zijn, duidelijk
maken en scherp afgrenzen.” (Wittgenstein 1921).
Sociale filosofie: het kritisch reflecteren over bestaande (en dus ook eigen) opvattingen omtrent
samenlevingen en hun leden. Mensen zijn sociale en coöperatieve wezens met complexe
manieren om hun onderlinge interacties vorm te geven, te interpreteren, te sturen, enz.
De samenleving ter discussie stellen
Economie: studie van menselijke keuzes in schaarste onderscheidt tussen:
o Wetenschappelijk discipline (economics): bestuderen van de samenleving en de
interacties tussen haar leden: economie, psychologie, socialogie, politicologie,
psychiatrie, biologie, gentica, enz.
o Maatschappelijke sfeer (Economy)
Criteria om disciplines af te tijnen en te definiëren:
o Domein: wat wordt bestudeerd?
o Vragen: welke vraag staat centraal?
o Perspectief: welke concepten, theorieën, modellen worden gebruikt?
Economische modellen: Economen bekijken de mens op een specifieke manier. Ze gebruiken
theorieën en modellen: eenvoudige en abstracte werelden met hoogst onrealistische
veronderstelling voorbeeld: de Robinson Crusoë economie
o Deze zijn overduidelijk geen volledige weergave van de complexe werkelijkheid, maar
kunnen ons toch inzicht en kennis hierover geven.
o Ze werken als karikaturen: overdreven en bewust vervormde schetsen waarbij essentiële
kenmerken worden uitvergroot en niet-essentiële kenmerken worden weggelaten.
o Modellen doen op theoretische manier wat experimenten op fysieke manier doen:
bepaalde aspecten van de realiteit isoleren en kijken hoe bepaalde factoren in isolatie
werken
o Vol met assumpties bv. Ceteris paribus, woord ‘suppose’ komt veel voor
o Focus op individualisme en rationaliteit (bij Adam Smith al aanwezig voor de economie
een discipline werd)
o Mens staat centraal (bv. Zoals in sociaal contract Hobbes, Locke en Rousseau)
Economisch mensbeeld homo economicus: Een wezen dat rationeel is, gericht op genot en
niet op het goede, zijn nut of eigenbelang maximaliseert, enz. het rationele individu in
economische modellen dat altijd en overal de toekomstige gevolgen van diverse
handelingsalternatie-ven zo goed mogelijk berekent en er vervolgens dat alternatief uitpikt dat
volgens zijn overtuigingen zijn preferenties maximaal vervult