Samenvatting ontwikkelingspsychologie hoorcolleges en boek
Hoofdstuk 1 Inleiding
Ontwikkeling, wat is normaal? Wanneer wijkt iets af en maken we ons zorgen?
Normatieve ontwikkeling
Wanneer ontwikkelt gemiddeld wat?
Continue vs discontinue ontwikkeling
Continue = vb. leren lopen. Elke dag een stapje meer.
Discontinue = soms 3 stapjes, dan een week niet, dan weer 7 stapjes enz.
Cohort = mensen van dezelfde generatie.
Wat is een adolescent?
Ligt aan de cultuur & tijd.
Millenials = Generatie Y = Generatie ME.
Het lijkt dus zo te zijn dat onze generatie veel twijfelt.
Geboren tussen 1980-2000.
Developmental phases and cohorts
Onze generatie wordt ook wel de Peter Pan generatie genoemd.
“Never grow up!”
Onwikkelingsfases en cohorten
Quarter life crisis: twijfels over de toekomst, het maken van levensbepalende beslissingen, en op
zoek naar een zingeving.
Kan optreden tussen 25-35 jaar.
Mogelijke factoren die een rol spelen:
- Vrijheid om te kiezen wat je wil (‘kies waar je gelukkig van wordt’)
- Sociale media
- Economische crisis (2008-2012): weinig (vaste) banen, meer flexibele arbeidsmarkt.
Kritische perioden in levensloop
Bestaan er kritische perioden om een vaardigheid te ontwikkelen?
Idee komt van etholoog Konrad Lorenz.
Lorenz en zijn ‘kinderen’
Deed onderzoek naar gedrag van ganzen. Ontdekte dat er een kritische periode is wanneer
ze net uit het ei zijn, dat ze dan heel gevoelig zijn voor bewegende objecten om hun heen en
dat de hechting ontstaat met degene die ze dan zien.
Voor mensen bestaat er ook een kritische hechtingsperiode.
‘wolfskinderen’
Kinderen die deels in hun vroege leeftijd opgegroeid zijn met beesten. Nemen gedrag over
van dieren. Kan een kind na terugkeer naar de stad, sociaal gedrag weer aanleren?
Wolfskinderen: Genie (opgesloten in kindertijd) en Vanya Yudin (opgegroeid tussen vogels).
,Individuele verschillen in levensloop
Waar komen individuele verschillen vandaan?
- Waarom leert het ene kind sneller praten dan het andere?
- Waarom is niet iedereen met een ongelukkige jeugd een ongelukkige volwassene?
- Waarom worden sommige mensen dement en anderen niet?
Welke factoren spelen een rol in individuele verschillen?
Beschermende factoren (positieve invloed op je ontwikkeling)
Vb. intelligentie, veilige stimulerende omgeving, goede vrienden
Risicofactoren (negatieve invloed op je ontwikkeling)
Vb. moeilijk temperament, mishandeling, drugsgebruik, scheiding
Waar komen individuele verschillen vandaan?
- Aangeboren of aangeleerd?
Nature vs. Nurture debat (Darwin vs. Skinner)
Gedrag van kinderen kan geconditioneerd worden (Little Albert, 1920)
Nurture
Huxleys dystopie (1932) “Brave new World”
Sterke omgevingsinvloeden:
- Prenatale invloed
- Conditionering
"Now turn them [the infants] so that they can see the flowers and books." The Director waited until all were happily busy.
Then, "Watch carefully," he said. And, lifting his hand, he gave the signal. There was a violent explosion. Alarm bells
maddeningly sounded. The children startled, screamed; their faces were distorted with terror. And now," the Director
shouted (for the noise was deafening), "now we proceed to rub in the lesson with a mild electric shock."
Nature
Expressie van basale emoties (bij babies)
Vergelijk expressies van mensen en mensapen.
Blind vs. Niet blind
Paul Eckman, emotieonderzoeker
Twin studies
Indirect effect van genen op omgeving
Passief: aangeboren eigenschappen van ouders creëren bepaalde omgeving.
Evocatief: aangeboren eigenschappen van kind lokken reacties uit in de omgeving.
Actief: door aangeboren eigenschappen ‘kiezen’ we een andere omgeving.
Interactie nature en nurture
Door evocatieve\actieve invloeden:
- Expansie mogelijk van individuele verschillen
Sporten > prof beklimmer
Tekenen > webdesigner
Lezen\schrijven > schrijver\docent
Person-environment fit: afstemming van omgeving op de aangeboren kenmerken en talenten.
,Theorieën over invloed nature en nurture
Biological approach epigenetica: genexpressie kan veranderd worden door omgevingsinvloeden.
Freud: Psychoseksuele ontwikkeling
“We are what we are because we have been what we have been.”
Nature: Aangeboren drive voor seks en geweld
Nurture: Moeder\vader\opvoeding
“vertel me over je jeugd…”
Bronfenbrenner: ecologisch model
- Hoe ontwikkelt een kind?
- In interactie met omgeving!
, Systeem: Kind
Microsysteem = directe omgeving van kind.
Mesosysteem = interacties tussen
microsystemen zoals gezin <> klas.
Exosysteem = familie, schoolsysteem,
gemeente, media.
Macrosysteem = Cultuur, politiek, religie.
Onderzoeksuitdagingen
- Deelnemersgroep
Verschillen in vaardigheid (vb. verbaal\non-verbaal)
Kwetsbaarheid (kinderen, ouderen)
- Gen\omgevingsinvloeden vaak lastig uit elkaar te houden.
Vaak sprake van zowel genetische aanleg als omgevingsinvloed.
Vb. Muzikaal talent, hoge SES, stimulerende familie\school.
Wat betekent een leeftijdseffect?
Biologische processen (rijping van het brein)?
Psychologische processen (opgedane leerervaring)?
Sociale/omgevingsprocessen (veranderende omgeving)?
Onderzoeksmethoden
In de praktijk (school/kliniek) en wetenschappelijk onderzoek:
Observatie van gedrag
Zelf-rapportage
Rapportage door proxy (vb. ouder/leerkracht)
Test
• Correlationeel onderzoek
Samenhang tussen factoren (A-B)
Nadeel: geen causaliteit
• Experimenteel onderzoek
Zegt meer over causaliteit (A>B)
Nadeel: soms onmogelijk/onethisch
Presteren kinderen met gescheiden ouders slechter op school dan kinderen met getrouwde ouders?
Onderzoeksdesigns
Cross-sectioneel: een meting bij mensen van verschillende leeftijden. Vb. Kinderen uit groep 4, 6, en
8 worden tegelijk getest
Longitudinaal: meerdere metingen over de tijd bij dezelfde mensen. Vb. Dezelfde kinderen uit groep
4 worden opnieuw in groep 6 en 8 getest.
Voordeel: zicht op individuele ontwikkeling!
