Milieubeleid en Compartimenten: Lucht en Geluid
Hoorcollege 1 Lucht en Geluid
Stoffen en Normen
Schadelijke uitstoot lucht:
- 62% directe schade
- 37% broeikasgassen
Luchtverontreiniging
- luchtverontreiniging is een atmosferische
conditie waarin stoffen in een concentratie
boven het natuurlijke achtergrondniveau
aanwezig zijn, waardoor meetbare effecten aan
de mens, dier, vegetatie of materialen kunnen
optreden
- onder stoffen verstaat men in dit geval alle
natuurlijke en antropogene chemische
verbindingen die in de lucht aanwezig kunnen
zijn.
Belangrijke stoffen
- Smog: fijnstof, Ozon, SO2, NOx
- emissies overig (zwarte metalen, benzeen, NH 3, CO, CO2, benzo(a)pyreen/PAK)
Korte geschiedenis
- voor industrialisatie: rook en stank
- industriële revolutie: smog
- jaren 60: luchtvervuiling is thema voor wetenschappers
- jaren 70: komt op de politieke agenda
- jaren 80: wetgeving en normstelling
- jaren 90: zure regen, ozonlaaf
- jaren 00: fijnstof
- 2009: Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit: EU normen
- 2020: Schone Lucht Akkoord
- nu: klimaat CO2
Monitoring Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit
- concentraties PM en NO2 zijn afgelopen jaren flink gedaald
- PM overschreden in gebieden met intensieve veehouderij of industrie
- NO2 overschreden op binnenstedelijke locaties in de Randstad met veel verkeer
Trends: de afgelopen 30 jaar is de luchtkwaliteit aanzienlijk verbeterd onder invloed van Europees,
Nederlands, provinciaal en lokaal beleid (Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit)
Emissie vs Imissie
- emissie = de uitstoot vanuit de bron, deze uitstoot verspreidt zich in de omgeving (normen hoeveel
er uitgestoten mag worden)
- immissie = concentratie op leefhoogte als gevolg van een emissie (normen die aanvaardbaar zijn op
leefniveau)
,Invloedsfactoren luchtkwaliteit >>>
Soorten normen
- vergunning: meestal emissienormen
- immissie norm
- concentratie (mg/m3)
- depositie (mol/ha/jr)
- soorten normen: grenswaarde, streefwaarde, interventiewaarde,
voorlichtingswaarde en kritische depositiewaarde
Normen luchtkwaliteit leefniveau
- immissienormen
- grenswaarde: normen
- daggemiddelde met overschrijdingsdagen
- uurgemiddelde met overschrijdingsuren
- jaargemiddelde
- streefwaarde: inspanningsverplichting
- informatiedrempel: blootstelling voor bijzonder kwetsbare bevolkingsgroepen
- alarmdrempel: acute maatregelen die mensen beschermen tegen hoge concentraties
- langetermijndoelstellingen
Normen worden gebruikt voor:
- veiligheid; acuut gevaar; korte duur, hoge concentratie
- gezondheid; geen acuut gevaar voor de gezondheid van de mens, wel op langere termijn
- milieu
Smog: veel verontreinigde stoffen die door de atmosfeer niet goed worden gemengd met de lucht
- zomersmog: fotochemische smog
- wintersmog: industriële smog
Fijnstof
- PM10, PM2,5 , PM0,1
- primair: verbranding, wrijving, verdamping. Fossiele brandstoffen, mengvoedindustrie, zeewater
(zouten die vrijkomen tijdens de verdamping)
- secundair: O3, NH3, SO2, VOS verbinden zich tot vaste deeltjes. Deze kunnen zich ook aan primaire
deeltjes hechten
Fijnstof; PM2,5
- bestaat voor 45% uit secundair anorganisch aerosol (ammoniumsulfaat, ammoniumnitraat)
Fijnstof: Gezondheidseffecten
- hart- en longfunctie
- long-, hart- of vaataandoeningen
Ziektelast als gevolg van milieufactoren
- uitgedrukt in DALY’s: disability adjusted life years
DALY: maat waarin zowel het aantal mensen bij
wie gezondheidseffecten optreden als de ernst en
de duur van deze effecten, verwerkt is. Geeft een
, ruwe indicatie van het aantal verloren gezonde levensjaren in de NL populatie door
milieugerelateerde ziekte of vroegtijdig sterfte.
DALY
- mortaliteit: accuut overlijden als gevolg van kortdurende blootstelling
- morbiditeit: ziekte als gevolg van blootstelling, verergering symptonen
- voornaamste ziekten met betrekking tot luchtverontreiniging: hart- en vaatziekten, duizeligheid,
chronische bronchitis, astma, hoest, misselijkheid etc.
Ozon (O3)
- een verhoogde ozonconcentratie ontstaat onder invloed van zonlicht (UV) uit diverse stoffen:
Vluchtige Organische Stoffen (VOS), Stikstofoxiden (NO x); Koolmonixide (CO); Methaan (CH4)
Ozon: Blootstelling en gezondheid
- werking stof: irriterende voor de ogen en luchtwegen, effect op centraal zenuwstelsel, met als
gevolg hoofdpijn en verminderde prestaties
- acuut: luchtwegklachten, verergering astma
- langdurend: verminderde longwerking
Effecten natuur
- PM10 (met name sulfaataerosolen): verminderen het broeikaseffect; mondiale zonsverduistering
- O3: aantasting huidmondjes en waslaag planten
SO2
- bronnen nu: raffinaderijen
- bronnen vroeger: verkeer en industrie
- verbrandingsproduct van zwavelhoudende brandstoffen, meestal kolen of olie
SO2: ademhalingsproblemen/astma en bij piekconcentraties longschade
NOx: ademhalingsproblemen, longschade
NH3: onderdeel van fijnstof
Zware metalen
- chroom, nikkel, koper, zink, cadmium en lood zitten vooral in fijnstof. Kwik, arseen en seleen komen
ook als gas voor
- de metalen komen hoofdzakelijk voor in aerosolvorm en worden tegelijkertijd met fijnstofmeting
geregistreerd
- gezondheid:
- cadmium: carcinogeen
- arseen: direct giftig en carcinogeen
- lood: schade nieren, zenuwstelsel en rode bloedcellen
- nikkel: allergene reacties, carcinogeen
Zware metalen: industrie, energie, verkeer, consumenten, verbrandingsprocessen bij raffinaderijen
en afvalverwijdering
VOS, PAK en CO
- benzeen: bestanddeel benzine (wegverkeer, houtkachels)
- benzo(a)pyreen: indicator Pak (rook, teer, uitlaatgassen)
- CO: onvolledige verbranding (verkeer, industrie, houtkachels)