In deze samenvatting staat uitgebreid beschreven hoe Nederland van een Republiek naar een Rechtsstaat veranderde. Onderwerpen die er in voorkomen zijn:
1. De Opstand in de Nederlanden
2. Het verloop van de Gouden Eeuw
3. Hoe Nederland een parlementaire democratie wordt
4. De Verzuiling
5. De ...
1. Opstand in de Nederlanden
In 1568 begon de Opstand in de Nederlanden tegen Spanje, ook wel de Tachtigjarige oorlog
genoemd.
De factoren die bijdroegen aan het ontstaan van deze opstand waren ten eerste het streven van
Karel V en Filips II naar centralisatie.1 Deze vorm van macht grijpen botste met de opkomst
van de burgerij die zelfstandig wilde worden. De tweede factor was de splitsing van de
christelijke kerk wegens de hervorming.2 Karel en Filips wilde juist een godsdienstige eenheid
in hun rijk, met name de katholieke kerk. Daarom werden de protestanten en calvinisten in
Nederland vervolgd. De Nederlanders vonden dit een inbreuk op hun rechten en begonnen
steeds meer weerstand tegen de macht in te zetten. Wegens een smeekschrift naar de
landvoogdes Margaretha van Parma durfden calvinisten hun verzet meer te uiten. Zo hielden
ze hagenpreken3 en brak in 1566 de Beeldenstorm uit die onder aanvoering was van een
groepje radicale calvinisten. Filips stuurde daarom in 1567 een leger onder leiding van Alva
naar de Nederlanden. Degenen die hadden meegedaan zouden worden gestraft in de Raad van
Beroerten. Als reactie hierop viel Willem van Oranje met huurlegers het zuiden en noorden
van Nederland in, om zich tegen het leger van Filips te verzetten, maar zonder enig succes.
Vanuit het westen vielen de watergeuzen met toestemming van Willem het land binnen.
In veel Hollandse en Zeeuwse gewesten slaagden de calvinisten erin om de macht te grijpen.
De pacificatie van Gent werd gesloten, omdat de overige gewesten veel last hadden van
Spaanse troepen. Het gezamenlijke doel van de gewesten werd om deze troepen te verdrijven.
Deze pacificatie mislukte echter snel, omdat er een godsdienstige verdeeldheid was. Het
voorstel tot religievrede van Willen van Oranje had dan ook geen zin, omdat radicale
katholieken en radicale protestanten niet met elkaar konden opschieten. De drie zuidelijke
gewesten sloten een bondgenootschap, de Unie van Atrecht. Dit hield in dat zij mee zouden
werken van de onderwerping van Filips II en erkende hun nieuwe landvoogd Parma. Als
reactie hierop vormden de noordelijke gewesten en enkele zuidelijke de Unie van Utrecht.
Hiermee zouden zij zich juist verzetten tegen Parma. Willem van Oranje werd door Filips
vogelvrij verklaard, wat zou betekenen dat degene die hem vermoorde een beloning kreeg.
Door het Plakkaat van Verlatinge kwam er een definitieve scheiding tussen de gewesten.
Willem van Oranje werd vermoord en daarom besloten opstandige gewesten zonder koning
door te gaan. Zo ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in 1588.
De Republiek slaagde erin om zijn grondgebied te houden. Dit kwam omdat Filips ook nog
andere oorlogen voerde en omdat Spaanse acties werden verhinderd door het vele water en de
drassige grond.
Na een lange wapenstilstand, het Twaalfjarig Bestand, kwam de oorlog pas aan een einde in
1648. De Vrede van Munster werd gesloten, waarbij Spanje de Republiek der Zeven
Nederlanden met rust liet. Dit kwam omdat Spanje zich meer wilde gaan focussen op de
oorlog met Frankrijk en het noorden van Nederland was ook wel toe aan vrede, omdat zij
steeds voor de stijgende oorlogskosten moesten betalen.
Het belangrijkste gevolg van de Vrede van Munster was dat de Republiek der Verenigde
Nederlanden nu internationaal als onafhankelijke staat werd erkend. Andere belangrijke
gevolgen waren:
1
Het bij elkaar grijpen van alle macht.
2
Een periode in de geschiedenis waarbij mensen zich van hun kerk afscheidde en bij een andere kerk gingen of
zelf een kerk oprichtte.
3
Godsdienstige bijeenkomsten op het platteland.
, Lotte Neijssel 11A
De Nederlanden raakten door de opstand verdeeld.
- De noordelijke gewesten behoorden tot de Republiek der Verenigde Nederlanden.
- De zuidelijke gewesten bleven bij het Spaanse rijk horen.
De nieuwe staat werd een Republiek, dus een staat zonder vorst.
De gewesten, ook wel provincies kregen een grote zelfstandigheid.
In de gewesten kregen vooral de regenten de macht in handen.
Het calvinisme werd de officiële godsdienst in de republiek.
- Katholieken werden niet meer vervolgd maar mochten alleen hun godsdienst
onopvallend en tegen betaling uitvoeren.
W5 (oefentoetsen)
In strijd met de Pacificatie van Gent maakten calvinisten zich de macht meester in een aantal
Vlaamse steden (C) Drie Waalse gewesten (Henegouwen, Artesië en Waals-Vlaanderen)
sloten een verbond, de Unie van Atrecht. (A) De Unie van Utrecht, een verbond van de
noordelijke gewesten en een aantal Vlaamse en Brabantse steden, kwam tot stand. (D) De
gewesten raakten verdeeld (B)
2. Waardoor ontstond de Gouden Eeuw
In de republiek staat de 17e eeuw bekend als de Gouden Eeuw, omdat scheepvaart, handel en
nijverheid, kunst en wetenschap in korte tijd tot grote bloei kwamen. Twee belangrijke
indirecte oorzaken voor de economische groei tijdens de Opstand:
De moedernegotie
- Met de moedernegotie bedoelt men het goedkoop importeren van graan uit het
Oostzeegebied.
Ontbreken van feodale traditie
- Vroeger hadden boeren wegens het gezag van edelen niet de vrijheid om zelf te
bepalen wat ze produceerden, omdat dit gezag in de republiek ontbrak, kon dit
wel.
Twee belangrijke directe oorzaken voor de economische groei:
Specialisatie en commercialisering
- Omdat er dus geen graan meer nodig was, konden boeren anderen producten gaan
maken. Ze gingen zich specialiseren in producten die ze konden verkopen.
De val van Antwerpen en het afsluiten van de Schelde
- Door de val van Antwerpen in 1585 en het afsluiten van de Schelde, trokken veel
kooplieden nu naar Amsterdam wat toen de belangrijkste handelsstad werd.
De komst van migranten vanuit de Zuidelijke Nederlanden zorgden voor een toevloed aan
kapitaal en commerciële kennis en introduceerden ook nieuwe bedrijfstakken. Daarom werd
hun door de stadsbestuurders goede faciliteiten als woon- en werkruimten aangeboden en
hadden zij hun religieuze vrijheid.
Twee belangrijke handelsondernemingen die een belangrijke bijdrage aan de welvaart hadden
in de Republiek waren de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) en de West-Indische
Compagnie (WIC). De VOC kwam soms in conflict met de Inheemse bevolking, omdat zij
handelsverdragen afdwongen waarin stond dat de bevolking alleen aan hen specerijen mocht
verkopen. De WIC stichtte:
In Noord-Amerika de kolonie Nieuw Nederland (later New-York door de Engelsen)
In Zuid-Amerika de kolonie Pernambuco (later Brazilië)
In Midden-Amerika de plantagekolonie Suriname
De WIC handelde in bont, suiker, koffie, cacao en tabak en had ook een groot aandeel in de
slavenhandel.
De nijverheid en handel profiteerde:
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lotteneijssel. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,92. Je zit daarna nergens aan vast.
