Sociaal Wetenschappelijk
kader 5
Marit Vlieland
Hogeschool Van Amsterdam
, Sociaal Wetenschappelijk Kader 5: Jeugdrecht
Hoorcollege 1: Recht en kinderrechten
Recht
Geheel van alle gedragsregels, wat je wel en niet mag doen
Die regels vind je terug in:
o Verdragen, wetten, jurisprudentie, gewoonte’
o Gewoonte wordt vaak wet: Iets wat we normaal vinden in de maatschappij
Jeugdwet: preventie, betere samenwerking domeinen
Samenplaatsing broers en zussen, afbouw gesloten jeugdzorg
Richtlijnen over handelen volgen uit wetten: Beroepscode Sociaal werk
Rechtsgebieden:
o Privaatrecht, Strafrecht, Bestuursrecht, Staatsrecht
o Jeugdrecht: Geheel van rechtsregels dat de positie van jeugdigen regelt.
Materieel recht vs. Formeel recht
o Materiaal: inhoudelijke regels, alle rechten en plichten, bv. over gezag en omgang
o Formeel: regelt het materiele recht, regelt het proces
Procesrecht
Regelt de processen van het recht > Formeel recht
Civiele zaken: Verzoekschrift, rechter > beschikking
bv. verzoek om omgangsregeling te wijzigen, of tot ondertoezichtstelling aan kinderrechter.
Strafzaken (Jeugdstrafrecht) : Dagvaarding, rechter > vonnis
Jeugdige word gedagvaard en moet bij de kinderrechter komen
Welke rechter is bevoegd?
1e aanleg (“laagste rechter”): Rechtbank > Kinderrechter, Kantonrechter, Politierechter.
Voor zowel kinderbeschermingszaken als jeugdstrafrecht > kinderrechter
Hoger beroep bij Hof, Cassatie bij Hoge Raad
Kinderrechten
Rond 1900 1e wetten ter bescherming van kinderen
1901 in Nederland: De kinderwetten
Kinderrechten namen vlucht na WOll, oprichting VN
Kinderrechtenverdrag 1989 (in NL sinds 1995) met 54 artikelen
Ook aan kinderen werden mensenrechten toegekend
Vier basisbeginselen:
Artikel 2 Non-discriminatie
Artikel 3 Belang van het kind
Artikel 6 Recht op leven en ontwikkeling
Artikel 12 Participatie/ hoorrecht
Daarnaast specifieke bepalingen, over o.a. vluchtelingenkinderen, kinderen in de jeugdzorg
3 Functies kinderrechtenverdrag
Verdrag(s-artikelen) worden op 3 manieren gebruikt:
1. Juridisch middel: In rechtszaken beroep op kinderrechten
o Art. 9 : Recht op omvang
o Art 25: terugplaatsing
o Art 37: Gesloten plaatsing
2. Sociaal-politiek: Plicht voor overheid en doorwerking in beleid
o Onderdeel van beleidsplannen (“gebaseerd op art. 3 van het IVRK).
3. Pedagogische boodschap: Voor opvoeders/professionals
o Algemeen: Hoe ga je om met kinderen in je land? Wat vinden we belangrijk?
o Specifiek art. 3 : Het belang van het kind
Hoorcollege 1: Recht en kinderrechten
Belang van het kind
, Hoe weeg je het belang van het kind?
Het belang van het kind vul je in met andere kinderrechten
o In belang van het kind om in een gezin op te groeien (art. 3 en 20).
o In belang van het kind om omgang te hebben met ouders na uithuisplaatsing of hoofdverblijf bij een
van de beide ouders. (art. 3 en 9).
o In het belang van het kind om niet gestraft te worden, maar heropvoeding en gedragsverandering
centraal ( art. 3, 37 en 40).
o In het belang van het kind om betrokken te worden bij beslissingen die over hem gaan (art. 3 en 12).
Leidraad daarbij: Best Interest of the Child Model van Kalverboer (BIC-Model).
Voorwaarden voor optimale ontwikkeling: Adequate verzorging, een veilige fysieke
directe en wijdere omgeving, affectief opvoedingsklimaat, ondersteunende flexibele
opvoedingsstructuur, adequaat voorbeeldgedrag ouder en samenleving, interesse,
continuïteit in de opvoeding, respect, sociaal netwerk, educatie, omgang met
leeftijdsgenoten, stabiliteit in levensomstandigheden
o Aanwezigheid van criteria komt veilige ontwikkeling ten goede, afwezigheid vormt een risico.
Jeugdzorg in kinderrechtenperspectief
Art 2. Alle rechten gelden voor alle kinderen (non-discriminatie).
Art 3. Belang van het kind: vul je pedagogisch in, belang kind 1 e overweging
Art.12 Participatie: betrek kinderen bij besluiten, wijs hen op rechten, kindgesprekken
Art. 5 en 18: Ouders verantwoordelijk, overheid helpt: kinderbescherming, jeugdhulp
Art.19: Bescherming tegen kindermishandeling
Art. 20: Kinderen in gezinnen, (netwerk)pleegzorg, tenzij…
Art. 25: Periodieke toetsing uithuisplaatsing
Art. 37: Kinderen in gevangenissen laatste middel
Art 39. Bijzondere zorg aan slachtoffers: Kinderbeschermingsmaatregelen
Art 40. Jeugdstrafrecht vanaf 12 jaar: van 12-13 jaar (maar in NL voorbehoud gemaakt).
o Minder gericht op vergelding, meer op gedragsverandering met pedagogische aanpak.
Hoe doet Nederland het?
Huiswerk: Deel B, D en E van de NGO rapportage kinderrechten in NL
Kinderrechtencomité in Geneve houdt toezicht op naleving IVRK
Eens per 5 jaar rapporteert Nederland over stand van zaken
o Schaduwrapportage NGO’s
o Sessies bij VN
Concluding Observations 5e rapportage VN Comité
o Kidsrights index 26 juni 2023: Nederland van 4e naar 20e plek.
Kinderrechten
Wat betekenen kinderrechten voor het werken als jeugdprofessional?
Ben je bewust van (de pedagogische boodschap van) kinderrechten
Betrek kinderen. Vraag hun mening, hoor ze, koppel terug, wijs hen op een
vertrouwenspersoon of mogelijkheid kindgesprekken met rechter of brief
schrijven
Bij een uithuisplaatsing: denk aan recht om bij ouders op te groeien, eerst alle
hulp thuis inzetten en indien uithuisgeplaatst, werk aan terugplaatsing
Woont kind niet meer thuis? Denk aan recht op omgang. Kan het niet
onbegeleid, dan begeleid
Denk aan zo thuis mogelijk opgroeien: netwerk, pleegzorg, gezinshuis, dan
pas instelling
Plaats broers en zussen samen, in gezinshuis (buig de regels)
Geef je strafadvies? Minder gericht op straffen, denk aan gedragsverandering
Hoorcollege 2: Ouderschap & Gezag Jeugdrecht
Juridisch ouderschap:
Welke rechten geef jij je kind mee?
Ouderschap o Naamrecht, erfrecht, onderhoudsplicht,…
, o Je krijgt ook rechten: bv. Informatierecht Gezaghebbende(n) betrekken bij jeugdzorg,
en recht op omgang vanuit hulpverleningsperspectief en wettelijk
perspectief.
Gezag: o Vrijwillig kader: toestemming nodig van
Formele zeggenschap over een kind, ouder(s) met gezag voor jeugdhulp
beslissingsbevoegdheid. In geval van echtscheiding stelregel beide
o Volgens de wet verantwoordelijk voor je ouders gezag, tenzij klemcriterium
kind
Dus bv. Toestemming geven voor school De praktijk
of jeugdhulp Hoe komen we ouderschap en gezag tegen in
de praktijk?
Juridisch Ouderschap Ouderschap:
Juridisch moeder: sterke wettelijke positie, is o Onderhoudsplicht: Juridisch vader
er altijd volgens de wet: ‘uit wie het kind alimentatieplichtig, bij weigering
geboren is’ via LBIO (Landelijk Bureau Inning
Juridisch vader: gecompliceerder, nl alleen Onderhoudsbijdrage)
vader binnen het huwelijk of GP-schap. o Informatierecht: moeder zonder
Daarnaast moet je wat doen om vader te gezag moet worden geïnformeerd
worden. (erkenning, vaststelling, vaderschap, door school.
adoptie). o Omgang: vader zonder gezag
Rechtsgevolgen van ouderschap: je geeft heeft recht op omgang, tenzij niet
rechten mee aan je kind. in belang van het kind.
o Erfrecht, naamrecht, onderhoudsplicht tot Gezag:
21 jaar, etc. o Toestemming nodig van ouder(s)
Belangrijk: Juridisch ouder heeft (ook al geen gezag). met gezag voor begeleiding aan
1. Recht op Omgang: art. 9 IVRK en BW kind.
2. Recht op informatie: AVG, Jeugdrecht o Privacyrecht: ouder met gezag
heeft inzagerecht in dossier van
Gezag zijn kind.
Artikel 1:245 BW: “minderjarigen staan onder o Ouder met gezag is
gezag” belanghebbende in rechtszaken
Doordat zij niet handelingsbekwaam zijn is over kinderen.
iemand ander beslissingsbevoegd
De jeugdwet
Gezag houd in: Gemeente is verantwoordelijk voor (alle
1. Verantwoordelijk voor opvoeding en vormen van) jeugdhulp, waaronder hulp
verzorging aan jeugdigen met een beperking of die
2. Beheer van vermogen geestelijke gezondheidszorg nodig hebben
3. Juridische handelingen verrichten Toegang tot jeugdhulp vindt plaats via de
gemeente, zoals via een sociaal wijkteam,
Vormen van gezag: OKT, CJG, waar deskundigen zitten die de
1. Eenhoofdig toeleiding doen
2. Gezamenlijk gezag De gemeente neemt een verleningsbesluit
3. Voogdij voor individuele jeugdhulp, voor een
algemene voorziening is dat niet nodig
(zoals voor school maatschappelijk werk)
o Vrij toegankelijke zorg en niet vrij
toegankelijke zorg
Er moet in gezag worden voorzien, anders
moet een voorziening worden getroffen .
Hoorcollege 2: Ouderschap & Gezag Jeugdrecht
De jeugdwet o Met PGB kan de cliënt zelf hulp
inkopen
De gemeente koopt jeugdhulp in bij Gemeente is ook verantwoordelijk voor het
jeugdhulpaanbieders, die jeugdhulp laten uitvoeren van jeugdbescherming en
verlenen (bv. Levvel) jeugdreclassering, dat wordt gedaan door
, Gecertificeerde Instellingen (GI, zoals o Kind moet wel info krijgen,
JBRA) passend bij zijn leeftijd
Er worden allerlei kwaliteitseisen gesteld o Jeugdigen van 12 tot 16 jaar:
aan partijen in de Jeugdwet zowel jeugdige als ouders met
o Norm van verantwoorde gezag/ voogd
werktoedeling o Jeugdige in staat tot redelijke
o Kwaliteitsregister Jeugd (SKJ), waardering van zijn belangen
met binding aan tuchtrecht o Jeugdigen vanaf 16 jaar: jeugdige
en toestemming van jeugdige info
Artikelen jeugdwet aan ouder
Voor alle jeugdigen in Nederland tot 18 • Wat als (continu) geen toestemming
jaar, uitloop naar 23 jaar ouder(s) met gezag voor inzet jeugdhulp?
o Beperkingen voor jeugdigen o Wens jeugdige vanaf 12 jaar kan
zonder geldige verblijfsvergunning doorslaggevend zijn
Deskundigheid bij gemeente om passende o Keuze van de professional (ernstig
jeugdhulp in te kunnen zetten nadeel, op basis van goed
Laagdrempelige en herkenbare toegang hulpverlenerschap)
o Ook crisisopvang o Melding bij RvdK voor gedwongen
o Toegang ook na verwijzing door kader: JB, JR en Gesloten
arts Jeugdhulp
Jeugdhulpplicht • Geen toestemming nodig
o Kwantitatief en kwalitatief voor de inzet jeugdhulp
toereikend aanbod van jeugdhulp o Ouder vraagt vervangende
Voldoende aanbod van toestemming aan rechter
jeugdhulp
Verschillende soorten Toekomst jeugdzorg/jeugdwet
passende jeugdhulp Jeugdzorg en jeugdwet onder druk, met name
Maatregelen ter bestrijding van de jeugdbescherming.
kindermishandeling > Veilig Thuis Onderzoek Inspectie 2019, onderzoek Sharon
Raad voor de Kinderbescherming doet Stellaard, rapport Rekenkamer
onderzoek naar o Hervormingsagenda Jeugd 2023-
kinderbeschermingsmaatregel 2028: terugdringen vraag naar
Verplichte samenwerking met onderwijs, jeugdzorg
op beleid en casusniveau o Toekomstscenario Kind- en
Gezinsbescherming
Lokaal team, regionaal
veiligheidsteam…
Toestemming jeugdhulp ‘Visie ontbreekt, geen bezuinigingen,
Wie moet toestemming geven voor de kind(errechten) voorop
jeugdhulp? Jeugdwet op de schop
• Vrijwillige hulpverlening
o Jeugdigen onder de 12 jaar:
ouders met gezag/ voogd
