Betreft een samenvatting van HC1 Recht & maatschappij. Alle leerstof behandelt; inclusief aantekeningen, extra stof en jurisprudentie. Ik leer enkel uit mijn samenvattingen en had een dikke 7.
Recht en maatschappij
HC1: ‘Back to basics’: de rechtsstaat en maatschappij
Doelen en opzet
Doelen:
- Rechtsstaat multidisciplinair leren begrijpen
- Empirisch onderzoek verbinden met recht en rechtsstaattheorie
- Spanningen in de rechtsstat en tussen recht en maatschappij analyseren
De rechtsstaat
Staatsrecht
Een rechtsstaat is een staat waarin de grondslag van statelijk gezag in het recht wordt gelegd en waarin
de uitoefening van dit gezag in al zijn verschijningsvormen onder de heerschappij van het recht wordt
geplaatst. De rechtsstaatgedachte is ontwikkeld tegen de praktijk van absolute vorsten.
Rechtsstaat
Centraal concept: de rechtsstaat
‘Een rechtsstaat is een staat die is gebonden is aan het recht’
1. staat: een politieke orde, rechter, bestuur en wetgevende macht. Dus: overheid
2. recht: maar welk recht is de staat dan precies gebonden?
3. binding: hoe ver gaat deze binding aan het recht?
Onderdelen van de rechtsstaat
Legaliteitsbeginsel (=overheidshandelen moet gebaseerd zijn op wettelijke regels) + trias politica
(machtenscheiding) + grondrechten + rechterlijke toetsing
Nederland als voorbeeld
Apologie: rechtvaardigende redenering. Je probeert uit te leggen hoe het in Nederland is en waarom
het daar juist goed is. Soms denken mensen dat Nederland een bananenrepubliek is in bepaalde
opzichten. Want wie benoemt de rechter in Nederland?
In Nederland is dit een koning die geen deel uitmaakt van de rechterlijke macht. Dus de uitvoerende
macht bepaalt wie er in Nederland rechter wordt. In Nederland hebben we heel veel discretionaire
ruimte, want we kennen het legaliteitsbeginsel. Dit houdt in dat overheidshandelen gebaseerd moet
zijn op wettelijke regels. We hebben niet altijd even strakke regels. Een voorbeeld hiervan is artikel
359a Sv. Tot de komst van dit artikel leidde ieder vormverzuim tot vrijspraak. Daar is enorm veel ophef
over geweest, met als gevolg dat artikel 359a Sv is ingevoegd. Met dit artikel kan de rechter
vormverzuimen afwegen tegen de vorm van het verzuim. Zo krijgt de rechter een bevoegdheid zonder
dat hij heel erg aan regels verbonden is.
, Een enkelvoudig juridisch begrip van de rechtsstaat is ontoereikend om de dagelijkse praktijk in een
rechtsstaat te begrijpen. Een goed begrip van de rechtsstaat is dan ook niet mogelijk zonder een
bestuurswetenschappelijk perspectief in ogenschouw te nemen. Omgekeerd zou de rechtsstaat veel
kunnen betekenen voor een goed begrip van het openbaar bestuur voor veel bestuurswetenschappers is
de rechtsstaat deel van de achtergrond' waartegen het openbaar bestuur wordt bestudeerd. In nogal wat
bestuurswetenschappelijk onderzoek spelen recht en rechtsstaat, zoals bij onderzoek naar regulation,
verantwoording, corruptie en integriteit.
Voorbij het recht…
Maar waar komen regels nu eigenlijk vandaan? Sinds de jaren '80 hebben zo ongeveer alle kabinetten
geprobeerd om regels terug te dringen. Niemand is dat gelukt. Het aantal regels neemt alleen maar toe.
Om dit te kunnen begrijpen moet je voorbij het recht kijken. Een verklaring hiervoor is policy conflict. Dit
speelt niet echt in Nederland, maar wel in de Verenigde Staten. In de Verenigde Staten bestaat de
mogelijkheid dat de meerderheid van het congres republikeins is terwijl een democratische president de
leiding heeft. Dan voorspelt hun model dat het aantal regels gaat toenemen. Want als je de president niet
vertrouwt ga je regels creëren om hem te begrenzen. Als de wetgever een andere politieke voorkeur
heeft dan de uitvoerder dan nemen de regels toe.
Er zijn vier factoren die uitleggen waarom een bepaald stelsel hoger of lager is in een bepaald land.
Middels deze factoren kun je begrijpen hoe recht is ontstaan en waar het vandaan komt:
- Policy-conflict;
- De mate van policy;
- Legislative capacity;
- Non-statutory factors; hoe stelt een rechter zich op.
Anomalieen (tegenstrijdigheden) en onopgeloste kwesties
- Wat is eigenlijk legaliteit? En is legaliteit altijd goed?
Is een wettelijke basis voldoende om te doen wat je wilt? Moeten er wettelijke grenzen zijn? Is
legaliteit altijd voldoende? In de literatuur komt er een concept voor: er is een jurist en die
spreekt over een 'wicked' (gemene) legaliteit. In Zuid-Afrika is van alles geregeld, mensen van
verschillende kleuren leven in verschillende gebieden en mogen verschillende dingen wel of niet
doen. Ze vormde samen echter wel een staat. Gescheiden levens, maar een staat. De apartheid
was keurig vastgelegd, de legaliteit was er. Toch kun je Zuid-Afrika geen rechtsstaat noemen,
want ook als het legaal is maar wel 'wicked' legaliteit dan is het toch niet zo rechtsstatelijk meer
- Bestaat er wel zo iets als een trias politica? En kan een ‘zuivere’ trias politica eigenlijk wel
werken?
Of er zoiets als een trias politica bestaat, valt te betwisten. Een zuiver systeem van de trias
politica is nog nooit waargenomen. Maar zelfs daar kunnen allerlei dwarsbanden zijn. Een trias
politica, een zuivere trias, kan niet werken maar is ook zeer onwenselijk, want je hebt dan geen
checks and balances. meer. ledereen doet dan zijn eigen taak en niemand houdt zich meer met
elkaar bezig. Daar zitten te veel ingewikkeldheden in want in principe zouden die machten zich
juist met elkaar moeten bemoeien.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lisaelmanai. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
