1
De Invloed van Gezinsondersteuning op Intrinsieke Leesmotivatie via
Leeszelfvertrouwen bij Basisschoolleerlingen
Kim-Camille Schildkamp, 444434
Masterscriptie Onderwijswetenschappen
Faculteit der Sociale- en Gedragswetenschappen, Erasmus Universiteit Rotterdam
Master Pedagogische Wetenschappen: Onderwijswetenschappen
DISCLAIMER: Deze voorbeeldpaper en alle bijlagen zijn uitsluitend bestemd voor
geautoriseerd gebruik door de koper. Het bevat auteursrechtelijk materiaal waarop
eigendomsrechten rusten. Het mag niet worden gekopieerd, bekendgemaakt, bewaard of gebruikt
worden door een andere partij. Als u geen beoogde ontvanger bent, verwijder dan onmiddellijk deze
paper en alle bijlagen en kopieën en stel de aanbieder hiervan op de hoogte. Hartelijk dank
,2
Samenvatting
De leesmotivatie bij Nederlandse leerlingen vanaf groep zes daalt, zij lezen met steeds minder
plezier (DUO onderwijsonderzoek, 2017; De Leescoalitie, 2022; Gubbels et al., 2017;
Gubbels et al., 2019). Dit is zorgwekkend omdat hiermee ook de leesvaardigheid daalt
(Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2022). Dit onderzoek heeft het doel om
variabelen die een rol spelen bij de verbetering van leesmotivatie te onderzoeken om zo
handvatten te bieden en leesmotivatie te verhogen. De onderlinge samenhang van
gezinsondersteuning, leeszelfvertrouwen en intrinsieke leesmotivatie zijn onderzocht, dit is
nog niet eerder gedaan. De onderzoekvraag: ‘Wordt het effect van gezinsondersteuning bij het
lezen op de intrinsieke leesmotivatie van leerlingen uit groep vijf tot en met acht uit het
basisonderwijs gemedieerd door hun leeszelfvertrouwen?’ is onderzocht met vragenlijsten aan
1414 leerlingen in groep vijf tot en met acht. De onderzoeksvraag is beantwoord door een
mediatieanalyse waarbij het effect van gezinsondersteuning op intrinsieke leesmotivatie via
het leeszelfvertrouwen is onderzocht. Een direct effect van gezinsondersteuning op intrinsieke
motivatie (10% verklaarde variantie) is gevonden waarvan een deel van dat effect gemedieerd
is door leeszelfvertrouwen (3% verklaarde variantie). Dit zijn waardevolle bevindingen,
omdat het resultaten toont in een lacune die niet eerder onderzocht is. Implicaties van het
onderzoek zijn: de maatschappelijke focus die moet komen op gezinsondersteuning bij lezen
in groep vijf tot en met groep acht, het kan een startpunt zijn voor de ontwikkeling van
interventies die gezinsondersteuning bij het van ontwikkelen van leesmotivatie verbeteren en
ten slotte is het een startpunt voor vervolgonderzoek.
Sleutelwoorden: intrinsieke leesmotivatie, leeszelfvertrouwen, gezinsondersteuning,
basisschoolleerlingen
,3
Abstract
Reading motivation among Dutch pupils from grade six onwards is declining, they read with
less and less pleasure (DUO onderwijsonderzoek, 2017; De Leescoalitie, 2022; Gubbels et al.,
2017; Gubbels et al., 2019). This is worrisome as it also reduces reading proficiency
(Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2022). This research aims to examine
variables that play a role in improving reading motivation in order to provide tools and
increase reading motivation. The interrelationship of family support, reading self-confidence
and intrinsic reading motivation were examined, this has not been done before. The research
question, "Is the effect of family support in reading on intrinsic reading motivation of
elementary school students in grades five through eight mediated by their reading self-
confidence?" was investigated with questionnaires administered to 1414 students in grades
five through eight. The research question was answered by a mediation analysis examining
the effect of family support on intrinsic reading motivation through reading self-confidence. A
direct effect of family support on intrinsic motivation (10% explained variance) was found of
which part of that effect was mediated by reading self-confidence (3% explained variance).
These are valuable findings because it shows results in a gap not previously investigated.
Implications of the study include: the social focus that needs to come on family support for
reading in grades five through eight, it may be a starting point for the development of
interventions that improve family support for developing reading motivation, and finally, it is
a starting point for follow-up research.
Keywords: intrinsic reading motivation, reading self-efficacy, family support, primary
school students
, 4
Inleiding
Het gaat niet goed met de leesmotivatie van Nederlandse leerlingen (DUO
onderwijsonderzoek, 2017; De Leescoalitie, 2022; Gubbels et al., 2017; Gubbels et al., 2019).
Zij lezen met steeds minder plezier. Die afnemende leesmotivatie gaat bovendien gepaard met
een daling in de leesvaardigheid (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, 2022).
Dit is zorgwekkend omdat lezen een basisbehoefte is die van belang is om goed te kunnen
functioneren in de maatschappij (Stichting Lezen, 2016). Niet goed kunnen lezen kan zorgen
voor kansenongelijkheid en een minder goede start op de arbeidsmarkt. Omdat er
aanwijzingen zijn dat leesmotivatie mede van invloed is op de leesvaardigheid is het
belangrijk om de leesmotivatie van leerlingen te bevorderen (Park, 2011). Uit onderzoek
blijkt dat het probleem van de dalende leesmotivatie het grootst is bij leerlingen die zich in de
tweede helft van het basisonderwijs bevinden (DUO onderwijsonderzoek, 2017; Harlaar et al.,
2007; Liu et al., 2016; Shin et al., 2013).
Beleidsmakers zijn op zoek naar manieren om de leesmotivatie effectief te verbeteren.
Zo hebben de vorige ministers van onderwijs een brief gepubliceerd waarin de ernst van het
gebrek aan leesmotivatie bij de Nederlandse leerlingen en de langdurige negatieve effecten
hiervan op onze samenleving besproken worden (Van Engelshoven & Slob, 2020). In deze
brief worden twee aanbevelingen gedaan om de leesmotivatie te verhogen. De eerste
aanbeveling is het voeren van een krachtig en samenhangend leesbeleid (Raad voor Cultuur &
Onderwijsraad, 2019): scholen moeten leesmotivatie een vast onderdeel van hun curriculum
maken en bibliotheken moet worden aangesproken op hun leesbevorderende taak. De tweede
aanbeveling is zorg dragen voor een rijk leesaanbod en het tot stand brengen van een
leescultuur. Die aanbeveling geldt voor bibliotheken, uitgeverijen, schoolbesturen, maar ook
voor ouders. Binnen het gezin moet er meer aandacht komen voor lezen en vaker naar de
bibliotheek/boekwinkel worden gegaan. Het gezin moet blijven voorlezen, ook als de
kinderen de leeftijd van tien jaar gepasseerd zijn en zij moeten het goede voorbeeld geven om
kinderen zo meer leeszelfvertrouwen te geven.
Uit bovenstaande aanbevelingen blijkt dat het gezin als een van de belangrijkste
factoren wordt aangemerkt ter stimulering van het leeszelfvertrouwen en de leesmotivatie
(Van Engelshoven & Slob, 2020). Het gezin heeft volgens de ministers de taak om de
leesmotivatie te verhogen en zou de sleutel kunnen zijn om het probleem van de dalende
leesmotivatie te keren. In dit onderzoek wordt gekeken naar de vraag of er grond is voor die
verwachting: draagt ondersteuning van het gezin bij aan leesmotivatie? Daarbij zal ook
gekeken worden naar de rol van het vertrouwen dat leerlingen hebben in hun leesvaardigheid:
