Colleges vennootschaps- en rechtspersonenrecht
Collegejaar 2016 - 2017
Week 1 - Inleiding
Vennootschappen en rechtspersonen
Vennootschappen zijn (i) samenwerkingsverbanden en/of (ii) zelfstandige juridische entiteiten
Het eerste aspect, samenwerking, is (historisch) contractueel van aard (personenvennootschappen geregeld in
boek 7A BW) - gaat terug naar 1838
Het tweede aspect, juridische zelfstandigheid, rechtspersonenrechtelijk van aard (rechtspersonen zoals geregeld
in boek 2 BW) – is een juridisch ‘verzinsel’ / fictie; wij noemen iets een RP maar dat blijft een rare gewaarwording
De rechtspersoon kan je echter nooit zonder de achterliggende personen bekijken; als het verkeerd gaat kom je
altijd bij deze personen uit
Vennootschappen en rechtspersonen kunnen beide een (grote) organisatie hebben (vgl.
Personenvennootschappen zoals C&A en rechtspersonen zoals Unilever, Philips, Akzo etc.) maar dat hoeft niet
Vanwege het contractuele karakter zijn de personenvennootschappen geregeld in boek 7 en 7A (bijzondere
overeenkomsten) en rechtspersonen in boek 2 BW (dus na boek 1 inzake natuurlijke personen)
Personenvennootschappen kunnen rechtspersonen zijn
Rechtspersoonlijkheid is een juridische kwalificatie die slechts betekent dat rechten en plichten aan iets/iemand
worden toegerekend. Vgl. Art. 2:5 BW
Omdat het een juridische fictie is kan er samenloop zijn;
VOF + Maatschap zijn geen rechtspersoon; er gaan wel stemmen op om dit te veranderen (week 2)
In het buitenland is dat vaak het geval
Rechtspersonen volgens boek 2 zijn: kerken, verenigingen, stichtingen, coöperaties/onderlinge
waarborgmaatschappijen(verzekeraar), naamloze vennootschappen en besloten vennootschappen.
Daarnaast zijn er rechtspersonen die niet in boek 2 worden geregeld zoals het EESV en de Europese
Vennootschap (SE)
Rechtspersoonlijkheid zegt echter NIETS over verdere vormgeving en NIETS over persoonlijke
aansprakelijkheid van vennootscan, aandeelhouders of bestuurders! Dit hangt af hoe je dit in de wet regelt
Vennootschap, rechtspersoonlijkheid en persoonlijke aansprakelijkheid
Uitgangspunt voor personenvennootschappen is dat de vennoten persoonlijk aansprakelijk zijn voor de
verbintenissen van de vennootschap
Daarbij maakt het niet uit of de personenvennootschap wel fo niet rechtspersoon is (zoals in FR, SP IT)
Bij de meeste rechtspersonen is uitgangspunt dat betrokken aandeelhouders en bestuurders etc niet zlef
persoonlijk aansprakelijk zijn. Van dat uitgangspunt kan echter volop worden afgeweken (onrechtmatige daad)
Zulke afwijkingen zijn onder andere:
Aansprakelijkheid bij de personenvennootschap en het EESV
1
, Aansprakelijkheid als de RP niet goed in het handelsregister is ingeschreven
Aansprakelijkheid als bestuurders onzorgvuldig handelen
Kortom: Hier is veel ruimte voor de wetgever en de rechtspraktijk
Rechten en verplichtingen van vennootschap en rechtspersoon
Vennootschappen en rechtspersonen hebben slechts rechten en verplichtingen voorzover (i) deze geldig zijn
aangegaan (vertegenwoordiging!) of (ii) aan de vennootschap / RP worden toegerekend (Onrechtmatige daad)
Toerekening OD aan entiteiten: HR Knabbel en Babbel dak van scholen stort in; gemeente Zwolle wijt het aan
de aannemer dat het dak is ingestort; onderneming van de aannemer stort in want niemand wil nog zaken doen
met aannemer;
Gemeente: wethouder heeft buiten bevoegdheid gehandeld, had geen vertegenwoordigingsbevoegdheid;
HR: ‘in het maatschappelijk verkeer worden uitlatingen van de wethouder toegerekend aan de gemeente Zwolle
en kan de gemeente aansprakelijk worden gehouden’.
Vertegenwoordiging kan gebaseerd zijn op contract (volmacht; art. 3:60 e.v. met inbegrip van 3:61 ‘schijn van
volmacht’) of op de wet
Zie voor personenvennootschappen artt. 7A1679 e.v. en voor rechtspersonen bijv. art. 2:45 (vereniging)
2:130/240 (NV/BV) en 2:292 (stichting)
Worden goederen verkregen dan zijn deze bij een personenvennootschap gezamenlijk eigendom van de
vennoten (bijzondere gemeenschap).
Bij de rechtspersoon wordt deze rechtspersoon eigenaar;
Bij personenvennootschappen denken ze er over na om RPH toe te kennen om de overdracht makkelijker te
maken
Positie en rechten van derden
Bij rechtspersonen contracteren derden met de rechtspersoon en hebben zij verhaal op de goederen van de
rechtspersoon
Bij personenvennootschappen contracteren derden met de gezamenlijke vennoten. De gezamenlijke vennoten
zijn bij een VOF “hoofdelijk verbonden” voor alle verbintenissen (18 WvK)
Crediteuren van personenvennootschappen hebben krachtens rechtspraak van de HR verhaal op alle goederen
van de gemeenschap van vennoten “vennootschappelijke gemeenschap” en hebben daarmee voorrang op de
privé schuldeisers van vennoten. ; Zaakscrediteur hebben voorrang op de gemeenschap; deze crediteuren
hebben voorrang op privé crediteuren (van de vennoten) ten behoeve van het rechtsverkeer
Schiet de vennootschappelijke gemeenschap tekort dan moeten de vennoten, in beginsel, bijpassen
Positie van derden bij de ‘klassieke’ rechtspersonen
Derden contracteren met de rechtspersoon en hebben in beginsel geen verhaal op de aandeelhouders,
bestuurders etc.
Daarmee wordt het vermogen van de RP belangrijk voor hen. Dit is het leerstuk van de kapitaal- of
vermogensbescherming.
Voorts wil je als crediteur dan kunnen zien wat de financiële situatie van de VNS is. Dat wordt zichtbaar gemaakt
in de jaarrekening.
Die jaarrekeningen (en andere relevante informatie) moet ook worden gedeponeerd in het handelsregister dat
publiekelijk toegankelijk is.
Dan wordt uiteraard wel belangrijk dat bestuurders ook zorgvuldig met dat vermogen omspringen. Dat leidt tot
regels voor zorgvuldig bestuur en aansprakelijkheid van bestuurders (2:9 en 2:138 BW)
Zorgvuldig bestuur bij rechtspersonen
Bestuurders zijn gehouden tot zorgvuldig bestuur, “behoorlijke taakvervulling” ex art. 2:9 BW, jegens
aandeelhouders en derden/crediteuren
Dat krijgt extra betekenis als het om grote beursgenoteerde VNS. Als daar niet goed wordt bestuurd kan dat
immers ernstige gevolgen hebben voor grote groepen beleggers, werknemers, klanten en uiteindelijk de
samenleving als geheel.
Voor die (grote) vennootschappen is de NL Corporate Governance Code (Code Tabalsblat) in het leven geroepen
om extra invulling te geven aan verplichtingen van behoorlijk bestuur.
Daarnaast uitgebreide wetgeving in de WfT o.a. over:
Informatieverplichtingen (halfjaarlijks)
Bekendmaken koersgevoelige informatie
Meldingsverplichtingen van aandeelhouders als men 3% aandelen houdt
Overnameregels
ENRON
2
, Snel groeiende onderneming binnen 1 jaar failliet
Situatie 2 januari 2001 is de koers $80; 22 januari 2002 faillissement aangevraagd + koers onder de dollar
Accountant vernietigd stukken + CEO verkoopt aandelen + CEO stimuleert personeel om aandelen te kopen
Heeft geleid tot heel veel ontwikkelingen op ondernemingsrecht gebied
AHOLD
Groot boekhoudschandaal AHOLD;
Doen alsof ze meerderheidsaandeelhouder waren in Zweeds keten
Boekhoudschandaal in Amerikaanse supermarkten
Maar voor de buitenwacht werd gedaan alsof er niks aan de hand was
Ook hier van de 1 op andere dag koers >100% gedaald etc
Hoe kan dit? En wat is de oplossing
Boenstaande zaken hebben geleid tot ontwikkeling van: Corporate governance
Rol van bestuurders, aandeelhouders, accountants, commissarissen en werknemers etc
Heeft in NL geleid tot: Corporate Governance Code (Code Tabaksblat)
Algemene regels hoe je met elkaar omgaat;
“Principes werken beter dan regels” – bestaat dus minder uit specifieke regels; staat naast de wetgeving
Houdt interne governance en externe governance op niveau
Week 2 – Personenvennootschappen
Personenvennootschappen
Gaat steeds om overeenkomst waaraan de wet mede gevolgen verbindt; personenvennootschappen zijn geen
rechtspersoon
Maatschap: kenmerken
o Art. 7A: 1655 e.v.
o In beginsel “regelend recht” (behoudens 7A:1671, 1672, 1679, 1680) dus “contractvrijheid”
Inbreng kan bestaan uit (art. 1662):
o geld
o goederen
o genot van goederen
o arbeid
Personenvennootschap zijn een contract
Maar je betrekt ook derden in de invloedsfeer (door het aangaan van contracten)
Is in essentie het Franse recht (uit tijd Napoleon)
Inbreng: er moet sprake zijn van inbreng; deze is veel breder dan bij andere rechtspersonen. Dit kan bijvoorbeeld
ook arbeid zijn ; commitment om arbeid te leveren in de toekomst. Dit kan bij andere vormen niet (want je kan het
niet waarderen op de balans).
Genot van goederen: juridische eigendom blijft bij de vennoot maar het genot gaat naar de maatschap (ook dit is
moeilijk te waarderen). Economisch eigendom dus bij maatschap de voor- en de nadelen gaan naar de
vennootschap (dus gebruik door de maatschap maar ook waardemutaties)
Inbreng in personenvennootschap
Genot van goederen; hoe geef je dit nou vorm
huurOVK is heel specifiek contract MAAR WEL
CONTRACTUELE VRIJHEID
Rechten op goederen je komt aan de
goederen door levering. Aan wie draag je over?
aan alle vennoten die samen het
contractuele samenwerkingsverband vormen (dus
die worden allemaal mede eigenaar);
Dit noemen we “gemeenschap”; eigendom is
beperkt tot zaken om die terminologie te
vermijden;
Geldt nou ook de titel van mede eigendom op de
personenvennootschap? Nee pas als de
vennootschap onder firma wordt verbonden. Het is
dus een eigensoortige gemeenschap
Wettelijk systeem voor gebondenheid/aansprakelijkheid (1)
• Zolang een “bestuurder” binnen bevoegdheid handelt bindt hij t.o.v. derden alle vennoten:
3
, - bij maatschap voor gelijke delen;
- bij v.o.f. hoofdelijk (ieder voor geheel)
Maatschap: Een ieder voor gelijke delen gebonden
VOF: bij uitoefening bedrijf dan heeft dit zo’n algemene betekenis en dus zodanig verbonden met de persoon dat
hoofdelijke aansprakelijkheid
Wettelijk systeem voor gebondenheid/aansprakelijkheid (2)
Bij maatschap echter toch hoofdelijk aansprakelijk indien:
I. opdracht aan twee of meer personen (art. 7:407 lid 2), tenzij uitgesloten,
II. of: ondeelbare verbintenis (art. 6:6 lid 2 BW)
Maatschap: aansprakelijkheid voor gelijke delen
Uitzondering op bovenstaande; bij maatschap soms ook hoofdelijk aansprakelijk
Opdracht aan twee+ personen (7:407 lid 2) als je de opdracht geeft aan de maatschap (zeg 2 advocaten); dan
overruled de opdracht de maatschap. TENZIJ JE DIT WEER CONTRACTUEEL UITSLUIT
Ondeelbare verbintenis:
Wettelijk systeem voor gebondenheid/aansprakelijkheid (3)
Bij maatschap bindt handelen buiten bevoegdheid – in beginsel vennoten niet (art. 7A:1681 BW):
Behoudens indien schijn van bevoegdheid is gewekt (art. 3:61 lid 2 BW) incl. “openbare maatschap”
Wanneer personenVNS gebonden?
1) Heb je bevoegdheid om namens de VNS op te treden. deze komt voort uit goedkeuring. Als er geen
goedkeuring is dan wordt de persoon zelf gebonden (en de overige vennoten niet) ex 7A:1681 BW.
Bevoegdheid kan ook impliciet worden gegeven (schijn gewekt) als ze erbij zijn bijvoorbeeld; dan ook gebonden
als gelijke delen of hoofdelijk
Wettelijk systeem voor gebondenheid/aansprakelijkheid (4)
Bij v.o.f. bindt handelen buiten bevoegdheid andere vennoten wel, tenzij beperkte bevoegdheid is gepubliceerd
(art. 29 WvK)
Aansprakelijkheid voor uit de wet voortvloeiende verbintenissen zoals samenhangend met onrechtmatige daad
(art. 6:162 BW) of niet-betaling belastingen/sociale premies (art. 36 Invorderingswet)
Hoe weet je nou of iemand bevoegd is of niet?
Eerst altijd checken door te vragen of volmacht oid
Bij de VOF: als je handelt buiten bevoegdheid dan bindt het de andere vennoten wel, tenzij publicatie in het
handelsregister die publiek is (want dan kan klant volstaan met opzoeken in het handelsregister);
Hoe zit het met de verbintenissen uit de wet? daar geen bevoegdheidsvraag, dat speelt geen rol, knabbel en
babbel; toerekening aan samenwerkingsverband
Dus als het gaat om een contract kan je kijken naar bevoegdheid van de vennoten OD dat treft dan de
vennootschap)
Afgescheiden vermogen
Essentie: die privecrediteuren die
stoppen we weer een beetje aan de zijkant;
de spullen die je gezamenlijk inbrengt zijn er
in beginsel voor het verhaal van de
crediteuren van de vennootschap
XYZ zijn privecrediteuren
ABC hebben een VOF met 3 autos
Zaakscrediteuren voor totaal 110k
Wat krijgen de privécrediteuren hier van het
geld?
140k – 110k = 30k voor XYZ totaal.
In welke volgorde wordt dit weer
verdeeld? Dat hangt af van de
verdeling die ABC zijn
overeengekomen.
Voortzettings- en verblijvensbedingen
Omdat maatschap, v.o.f. en c.v. contracten zijn, eindigen deze bij opzegging en/of ontbinding
Willen overige vennoten doorgaan dan is een (voortzettings)beding vereist
Vanwege mede-eigendom zouden dan ook de goederen moeten worden verdeeld
Om dat te voorkomen kent men ‘verblijvensbedingen”
4
