Antropologie van de religie
aantekeningen
Lukas Vonhout
Hoorcollege 1 7-2-2023
Kenmerken antropologisch onderzoek
- Etnografisch; systematische studie van een leefwereld. Deze is sterk gebaseerd op
alledaagse ervaringen.
- Emic = insider
- Etic = outsider
- Hoofdthema’s: participerende observatie en kwalitatieve interviews
De betrokkenheid van de onderzoeker is belangrijk, je bent je eigen onderzoeksinstrument.
Het is de bedoeling dat de onderzoek in een Emic perspectief onderzoek doet.
Participerende observatie is als methode uitgevonden door Malinowski. Participerende
observatie is een onderzoek met nauwgezet observatie en informele interviewen.
Je zit tussen betrokkenheid en afstand, participatie en observatie.
Kwalitatief interview;
- Geen gestructureerde vragenlijsten maar semigestructureerd diepte interview
- Holistische benadering; wie zijn de personen met wie je spreekt en hoe ziet hun
wereld er uit?
- Respondenten in de regel geanonimiseerd
Durkheim 1858-1917
Heeft grote stappen gezet voor sociologie en antropologie.
Kwesties of god wel of niet bestaat is niet interessant → Religie is een sociaal feit en moet als
zodanig onderzocht worden. Het is als onderzoeker niet interessant of het waar of niet waar is.
College 2 9-2-2023 benaderingen van religie
Methodologisch ludisme
Methodologisch slaat op de houding tijdens het onderzoek → het gaat niet om de vraag of wat
andere mensen geloven waar is en daadwerkelijke bestaat of niet.
- Methodologisch atheïsme; onderzoeker gelooft niet in hetgeen de informaten geloven
- Methodologisch theïsme; onderzoeker doet dat wel
- Methodologisch agnosticisme; onderzoeker neemt geen psotie in
- Methodologisch ludisme; onderzoeker geeft zich over, bij wijze van spel
Welke houding neem je aan tijdens het onderzoek? Ga je mee met de informaten doormiddel
van het ludisme?
,Ludisme → overgeeft en niet zozeer nadenkt hoe je je tot de waarheidsclaims verhoudt. Je
stelt dat veldwerk onderzoek doen naar een andere wereld en je gaat de poort binnen van die
specifieke wereld. Het is als het spelen van een spel.
Droogers & Knibbe benadrukken dit spel van het Ludisme. Het atheïsme, theïsme en
agnosticisme helpt je niet begrijpen waarom gelovigen waarheidsclaims maken, als ludist zet
je jezelf tussen haakjes.
Religie is het exploreren van een werkelijkheid die niet volledig zichtbaar is en dus als
onderzoeker is het goed om mee te doen bij wijze van spel. Sluit aan bij Huizinga als Homo
Ludens, als speler.
Jomanda als heler kun je bv als ludist onderzoeken. Knibbe heeft meegedaan in leefwereld
van Jomanda en heeft geprobeerd om dingen te voelen en te beleven als haar informanten. Dit
brengt andere inzichten maar kan ook diepe onzekerheden brengen. Het is namelijk lastig om
weer terug op wetenschappelijk niveau te kunnen komen.
In de inleiding van je etnografie laat je zien welke methodologische houding je
aanneemt, agnostisch of ludistisch?
Het ludisme is een ervaring van een botsing tussen je eigen wereld en de wereld van je
gesprekspartner.
Hoe ga je om met waarheidsclaims die radicaal kunnen afwijken van je eigen wereldbeeld?
Definitie religie
De term religie is niet duidelijk waar de oorsprong van komt.
Het begrip religie is niet universeel: veel samenlevingen is er bv geen woord voor religie.
Is religie universeel?
- Kwestie van definitie
- Probleem; westerse lens
- Vertalen, vergelijken
Hoe kan religie worden gedefinieerd dat vergelijkend onderzoek mogelijk is?
- Inzet van langdurig debat, veel definities in omloop
Mogelijke definities:
- Religie heeft het over zaken van dingen, gebeurtenissen etc die niet zichtbaar zijn en
zich aan het blote oog onttrekken en zich plaats vinden buiten het normale dat wij met
onze zintuigen kunnen waarnemen.
- Religie verwijst naar ideeën en praktijken met betrekking tot een niet direct tastbare en
zichtbare werkelijkheid die door gelovigen toch voor existerend wordt aangenomen.
Kenmerken antropologie van de religie
Oorspronkelijk:
- Focus op samenlevingen ver weg, inheemse religies
Nu:
- Overal, alle vormen van religie en zelfs non-religies
De methodes zijn ook kenmerkend:
- Veldwerk
- Participerende observatie
Antropologie is ook theoretisch georiënteerd.
, Fases
- Vroege koloniale fase: leunstoel-onderzoek naar primitieve religies 19e/vroeg 20e
eeuw. Evolutionisme was erg belangrijk, er was een ontwikkeling van minst
ontwikkelde samenlevingen en de hoogste. Kennis werd mogelijk door kolonisering.
- Veldwerk gebaseerd onderzoek, vroeg 20e eeuw. Sterker empirische oriëntatie, er
komt belangstelling van de rol van religie met betrekking tot sociale cohesie.
- Wereld religies & religieuze bewegingen post 1945. Dekolonisering, kritische
reflectie over de rol van antropologie als koloniale wetenschap (vooral vanaf jaren
’60).
- Religie en mondialisering sinds 1980. Globalisering, neo-liberaal kapitalisme.
- Religie in pluriforme samenlevingen 21e eeuw. Focus op transnationale religieuze
bewegingen. Religie en geweld, met name na 9/11 en integratie Islam in het westen
bv. Secularisering maar religie blijft van belang!
Secularisering is niet het einde van religie, de materiele dimensie van secularisering opent
nieuwe vragen bv met de omgang met de materiele restanten. Wat is de toekomst van het
christendom als erfgoed?
Tylor 1832-1917
Onderwerpen:
- Wat is de oorsprong van religie
- Hebben alle culturen religie
Definitie van cultuur Tylor:
- That complex whole which includes knowledge, belief, art, morals, custom and any
other capabilities and habits acquired by man as a member of society
Definitie religie Tylor:
- The belief in spiritual beings
Hij stelt dat de oorsprong van religie ligt in de droom. De ziel blijft na de dood bestaan en
komen in de droom terug tot de levenden, dat is de wortel van religieuze voorstellingen.
Tylor gaat uit van een evolutie van religie. Een evolutionaire model.
Hij had een focus op oorsprong → evolutie van cultuur.
Tylor stelde dat primitieve culturen minder ontwikkelde culturen waren dan westerse
culturen.
Hij ziet het als een evolutionaire ladder van lage culturen → hoge culturen. Religie
transformaat van eenvoudig naar complex.
Animisme → polytheïsme → monotheïsme.
Animisme is de basis van religie en het doel van religie in al die stadie = het begrijpen en
uitleggen van het universum, religie =kennis.
Religie is dan ook een intellectueel proces→\
- Religie is rationeel en wordt met toenemend begrip overbodig
Kritiek:
- Speculatieve projectie
- Definitie te minimalistisch, waar blijven gedrag, ritueel, emoties?
- Animistische voorstellingen, magie en geloof in een god bestaan naast elkaar, zelfs in
de moderne samenlevingen. Het animisme wordt dus niet vervangen zoals het
evolutionair model stelt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper LukasVonhout. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,99. Je zit daarna nergens aan vast.
