Dit is een samenvatting van delen van het boek Durf te Denken filosofie 5VWO. Wij hebben de paragrafen hierboven behandeld en ook nog enkele teksten uit een zelfgemaakt boekje.
Paragraaf 2.1: Wat is ethiek? (p. 42 t/m 44)
Ethiek probeert erachter te komen wat de moraal van ons verlangt. De
waarden en normen die belangrijk zijn voor ons leven vormen samen de
moraal. Daarbij verwijzen waarden naar zaken waarvan we het goed
vinden dat ze bestaan, zoals een rechtvaardige verdeling van schaarse
middelen of het behoud van een rijk en gevarieerd historisch landschap.
Normen zijn gedragsregels die van die waarden zijn afgeleid en vertellen
ons wat we moeten doen om die waarden te realiseren. Er zijn ook
waarden en normen die mensen belangrijk vinden die we niet snel tot de
moraal rekenen.
Meestal worden morele normen niet afgesproken. Het gaat hier om
dingen die je elkaar ‘gewoon niet aandoet’, dat weet je van elkaar. Een
morele norm is bijvoorbeeld dat je niet een oud vrouwtje moet laten
struikelen. Deze verwachtingen hebben een normatief karakter, mensen
binden elkaar eraan en wanneer deze normen worden overtreden
verwijten mensen elkaar. Er zijn ook verwachtingen die niet normatief zijn,
bijvoorbeeld het weer. Als het opeens onverwacht gaat regenen is dat
geen goede reden de weermannen te verwijten (ook al gebeurt dit soms
wel).
Waarden en normen die belangrijk zijn in ons leven maken deel uit van de
moraal, wanneer ze betrekking hebben op de gerechtvaardigde
verwachtingen die mensen hebben. Het gaat hier om de normatieve
randvoorwaarden voor onze omgang met elkaar. Het gaat om wat ‘we’
moeten doen, de ‘we’ slaat op wederzijdse verwachtingen.
Paragraaf 2.2: Consequentialisme (p. 44 t/m 48)
Het consequentialisme let voornamelijk op de gevolgen die jouw
handeling heeft voor anderen. Een vorm van het consequentialisme is het
utilisme, bedacht door Bentham en Mill. Het is een leer die van oordeel is
dat al ons handelen van nu moet zijn voor alle betrokkenen. Je moet het
grootste geluk bevorderen in een bepaalde situatie.
Volgens Bentham bestaat is geluk hedonistisch, geluk
bestaat uit ervaringen van genot. Mill vindt hierbij ook nog
dat de kwaliteit van je ervaringen belangrijk. Een
bekende uitspraak van Mill is ‘Het is beter om een
ontevreden menselijk wezen te zijn dan een tevreden
zwijn.’ ‘Beter een ontevreden Socrates dan een tevreden
dwaas.’ Het utilisme is het type ethiek dat
het moreel ‘juiste’ definieert als datgene wat tot
gevolg heeft dat het ‘goede’ of ‘waardevolle’ toeneemt.
Het utilisme heeft een eudaemonische strekking; het
beschouwt als goed wat mensen gelukkig maakt. Het
wil geluk maximaliseren, je moet de handeling
verrichten die het meeste geluk brengt. Ten slotte is het
, utilisme universalistisch en onpartijdig. Het wil namelijk het geluk van
alle personen die betrokken zijn maximaliseren zonder iemand voor te
trekken (bijvoorbeeld iemand die je kent heeft geen voorrang).
Geluk is een intrinsieke waarde, een zaak die op zichzelf waardevol is
en die mensen niet vanwege iets anders nastreven. Instrumentele
waarden zijn waarden die niet op zichzelf waardevol zijn en die mensen
nastreven omdat ze bijdragen aan intrinsieke waarden.
Bij het utilisme zijn een aantal problemen. Stel je hebt 100 mensen
waarvan 25 in luxe kunnen leven, maar daar moeten de andere 75 keihard
voor werken. In een andere situatie moet iedereen hard werken en krijgen
ze een beloning op basis van hun prestaties. Het kan zijn dat het totale
geluk in situatie 1 groter is, maar dan profiteert de minderheid van de
meerderheid en maken ze misbruik van hen.
Ook is de utilistische ethiek onverzadigbaar. We moeten namelijk niet
alleen andermans geluk respecteren, maar ook bevorderen. Daardoor zou
je dus bijna geen tijd hebben voor je eigen projecten omdat je het geluk
van anderen moet bevorderen. Het utilisme laat een negatieve
verantwoordelijkheid over, dat houdt in dat je verantwoordelijk bent
voor hetgeen dat je niet doet. Volgens utilisten zijn we niet alleen
verantwoordelijk voor wat we doen, maar ook voor wat we niet doen.
Bijvoorbeeld iemand niet redden. Mensen kunnen ook niet doen wat ze
echt leuk vinden. Ze moeten namelijk een beroep uitoefenen waarmee je
het totale geluk het grootst kan bevorderen. Het heeft dus een
onpersoonlijk karakter. Als bijvoorbeeld twee kinderen in een rivier liggen
die je moet redden. Een is je eigen kind en de ander ken je niet. Dan mag
je geen voorrang geven aan je eigen kind. Het utilisme leggen de
collectieve verantwoordelijkheid af op het individu.
Paragraaf 2.3: Deontologie (p. 48 t/m 51)
De deontologie van Immanuel Kant kijkt niet alleen
naar de gevolgen, maar ook naar de bedoelingen van
een handeling. Volgens hem is de ‘goede wil’ het enige
in de wereld dat zonder beperkingen als goed wordt
beoordeeld. Stel je wilt een geleend boek teruggeven
aan de eigenaar, maar de eigenaar is weg. Je kunt je
voornemen niet uitvoeren, maar had wel de bedoeling
om dit te doen. Stel je wilt een boek gaan stelen, maar
het boek is niet meer in de winkel. Dan kun je je kwade
voornemen niet uitvoeren, maar heeft de wereld wel
morele schade opgelopen. Het doet er niet toe dat de
slechte daad mislukt. Kants ethiek is iet
consequentialistisch maar deontologisch omdat hij de juistheid van een
handeling niet in termen van haar gevolgen beoordeelt, maar vanuit de
houding die eruit spreekt.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Louise2001. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
