Colleges Juridische & Ethische context
College 1: Goed handelen (inleiding)
Handelen in juridische en ethische context:
- Handelen is een menselijke activiteit die wetens en willens gedaan wordt en waar mensen
voor verantwoordelijk kunnen worden gesteld.
- Er is een actor die handelt: een bal gooien is een handeling, een kou vatten niet
- Niet handelen = ook handelen
Wat is goed handelen? VB om te onderzoeken op slide 7.
Wat goed handelen is, is niet eenduidig te beantwoorden. Het is een normatieve vraag die we
beantwoorden met impliciete en expliciete normen (gebaseerd op waarden).
Drie kaders voor professioneel handelen:
1. Maatschappelijk
- In een rechtsstaat de wet
- De juridische context van de pedagogiek
- Jeugdrecht
Verzameling verschillende wettelijke kaders
Burgerlijk recht, strafrecht, bestuursrecht
Internationaal verdrag rechten kind
2. Professioneel
- Beroepen worden ingekaderd
Wat legitimeert deze professie?
Wie mogen deze professie uitoefenen?
Waaraan moeten deze professionals zich houden?
- Beroepscode
Waarden en normen beroepsgroep
Beroepsethische richtlijn
Op grens van recht en ethiek
- Er zijn diverse beroepscodes, bijvoorbeeld: voor sociaal werker, jeugdzorgmedewerker,
academisch pedagogen
- Beroepscodes, gedragscodes, integriteitscodes: articuleren waarden en normen professionele
organisaties
NVO beroepscode
- Nederlandse Vereniging van pedagogen en Onderwijskundigen (NVO)
- NVO: richting/invulling aan het begrip goed pedagoog. handelen/beslissingen bepalen en
verantwoorden.
- Standaard voor kwaliteit beroepsuitoefening: gebaseerd op wet- en regelgeving voor zorg en
jeugdigen.
- Norm waaraan tuchtcollege toetst
- Wie moeten zich hieraan houden: leden NVO, master pedagogen geregistreerd in
Kwaliteitsregister Jeugd
,Goed pedagoog?
- Pedagogen zijn gebonden aan de beroepscode en daarmee aan normen waaraan een goed
pedagoog behoort te voldoen
- NVO leden staan voor het veilig opgroeien en een optimale ontwikkeling van kinderen en
jongeren, en doelmatige zorg als extra ondersteuning nodig is.
- Voor pedagogen is de pedagogische relatie het aangrijpingspunt van hun handelen: zij
zoeken verklaringen én oplossingen in die relatie. Pedagogen streven primair naar
normalisatie van de opvoedingsrelatie, of die nu eenvoudig of heel complex is.
- Wat wordt hier verondersteld? Zie (problematische) waarde geladenheid
Discretionaire ruimte
- Beroepscode laat ruimte voor inzicht professional
Professioneel autonomie
Tenzij clausuel
- Wanneer je je moet verantwoorden (voor tuchtcollege) gaat het om je onderbouwing van
handelen
- Professional heeft te allen tijde persoonlijke verantwoordelijkheid voor handelen
- Je kent de wet en handelt naar inzicht (recht en ethiek)
- Een reflectieve professional handelt niet defensief maar integer
Reflectie op professie (normativiteit, vakinhoud, organisatie, beleid, doelstellingen,
aannamen/concepten, waarden)
Normativiteit?
- Norm: impliciete of expliciete regel (bijv. veilige brandmelder, goede toets, doelmatige zorg,
gepaste kleding)
- Normen = geen feiten
- We kunnen normen proberen te definiëren (normen voor veilige brandmelder is
acceptabeler dan voor een mooi mens?)
- Normatieve ethiek: zoekt naar rechtvaardiging morele normen
Pedagoog: een normatief beroep
- Pedagogen scheppen normen (normaal, leerbaar, wenselijk gedrag, goede ontwikkeling)
- Interventies bevatten impliciet een moreel oordeel & mens- en maatschappijbeelden
- Goed handelen is ook je verhouden tot deze normativiteit: wat betekent jouw oordeel voor
de ander? Wat legitimeert jouw oordeel?
3. Persoonlijk kader
- Wordt bepaald door..
Waarden en normen
Opvattingen over mens en maatschappij
- Ethiek om hier systematisch over na te denken
- Professioneel handelen vereist een reflectieve houding: integriteit, dilemmahantering,
handelingsevaluatie
,Morele dilemma’s kunnen hanteren
- Wat is een moreel dilemma?
Je moet kiezen
Conflicterende waarden
- Hoe ga je ermee om?
Analyse en reflectie
Ethisch stappenplan
Moreel beraad
Een ethisch reflectieve attitude ontwikkelen
- Houding als pedagogisch professional (hulpverlener, docent, beleidsmedewerker,
wetenschapper)
- Permanent nadenken (verwonderen, redeneren, reflecteren, kritisch, perspectief, waarden
bewustzijn)
- Ethische theorieën en benaderingen voorzien je van gereedschap
Ethiek, recht en code
- Overeenkomsten: hoe te handelen? Vragen naar juiste, goede, rechtvaardige
- Verschillen:
Recht = systeem algemene regels, vastgesteld door formele autoriteit met
sanctionerende bevoegdheid. Wetten en regels liggen vast, gebaseerd op ethische
waarden?
Ethiek= systematische reflectie. Ligt niet vast, wel theorie, geen formele autoriteit,
anders dan je aan regels houden (illegaal kan ethisch juist zijn)
- Goed handelen = primair ethische vraag
Wat is moreel goed?
- Evolutionair gegeven: gevoel voor rechtvaardigheid & empathie
- Openbaring: door god, moreel goede ligt in schepping
- Menselijke rede: ethische theorie & reflectie
Ethiek is een systematische reflectie op de moraal (moraal = stelsel W&N). Ethiek is:
- Van oudsher een belangrijk onderdeel van filosofie
- Praktische filosofie
- Vraag naar het goede leven
- Kritisch onderzoek naar morele opvattingen
- Nadenken over handelen
Verschillende vormen van ethiek
- Descriptieve ethiek
Beschrijving moraal
Historische/maatschappelijke context
Objectiverend
- Normatieve ethiek
Wat is juist?
Rechtvaardiging w&n
Ethische theorieën
, Prescriptief
- Meta-ethiek
Reflecteert op ethiek
Concepten, aannames..
- Toegepaste ethiek
Ethiek voor bepaald veld
Bijv. medisch
Normatieve ethiek: ethische theorieën
- Ethische theorieën komen tot stand binnen filosofie: product van permanente discussie
- Ethische theorieën geven principes om handelingen mee te beoordelen: richtlijn (hoe
moeten we handelen?) & evaluatie (was het een goede handeling?)
Morele oordelen
- Maar mensen hebben toch verschillende opvattingen over het goede?
- Morele oordelen hangen samen met...
Individu
Tijd en cultuur
Smaak en conventie
- Wat betekent dit voor ethiek?
Moeten we er een universele theorie tegenover stellen?
Moet iedereen zelf uit maken wat goed/slecht is?
- Is een serieus probleem voor de ethiek
Relativisme
- Verschillen centraal
- Individueel moreel relativisme
Waarheidswaarde van moreel oordeel kan verschillen per individu
Aantrekkelijk: respecteert individuele meningen
- Cultureel moreel relativisme
Waarheidswaarde van moreel oordeel berust op culturele overtuiging
Aantrekkelijk: respecteert culturele verschillen
Probleem relativisme
- Geeft ruimte aan morele onverschilligheid
We moeten slaan van kinderen accepteren
Zelfs waarde tolerantie is niet algemeen aanvaardbaar
Is uitdaging ethiek
Universalisme
- Staat tegenover het relativisme
- Moreel universalisme gaat uit van algemeen geldende waarden
Moreel absolutisme: waarheidswaarde moreel oordeel extern gegeven
Moreel objectivisme: waarheidswaarde moreel oordeel op basis redelijkheid
Modern subject
- Aantrekkelijk: maakt algemeen geldende morele oordelen mogelijk
Probleem universalisme