Vragen bij de colleges Wetenschapsfilosofie
Stromingen
Empirisch-analytische wetenschapsopvatting
Stromingen: Empirisme, logisch positivisme, wetenschappelijk realisme,
behaviorisme, cognitivisme, kritisch rationalisme (Popper)
- De harde natuurwetenschappen, kwantitatief, bèta’s, science
● Epistemologische bril naar de wetenschap (= met kennis, logica en
bewijsvoering)
● Kennis van de werkelijkheid
● Vooruitgang: je redeneert vanuit het nu; jouw beperkte, Westerse,
moderne perspectief
● Interne factoren zijn bepalend voor wat geldt als wetenschappelijke kennis
● Gelijk hebben
● Erklären
● De wetenschap als hoeder van kennis
● CUDOS norm Mertons:
- Communism: voor iedereen
- Universalism: universeel
- Disinterestedness: persoonlijke belangen opzij
- Organized Skepticism: al je standpunten moeten worden bewezen
- Belangrijke grondleggers: Brezinka en IJzendoorn
- Empirische cyclus: hypothese toetsen aan de hand van waarnemingen op
een evidence-based manier (Theorie - hypothese (empirische wetten) -
observatie (empirische basis) - toetsen
- (logisch) Positivisme: buitenwereld -> zintuigprikkel in sense datum (dus niet
geïnterpreteerd) -> beschrijven -> inductie -> hypothese/theorie
- Brain states: mentale staten zijn toestanden in je brein die een specifieke
causale rol hebben
- Beliefs en desires zijn informatiestructuren in de hersenen: je moet dan de
neurale code vinden in de hersenen
- Space of causes: wereld van natuurwetenschappen met correlaties,
oorzaken/mechanismen en wetten (komen geen personen met
beweegredenen bij kijken)
- Neutrale visie: wetenschap gaat over de feiten, is objectief en zonder
waardeoordelen
Geesteswetenschappelijke wetenschapsopvatting
Stromingen: Hermeneutiek
- Literatuurwetenschappers, kwalitatief, de alfa’s, humanity en arts
● Martinus Langeveld
● Fenomenologie: geleefde en beleefde wereld is de werkelijkheid,
kwantitatief onderzoek is belangrijk
, ● Verstehen met space of reasons
- Hermeneutische cirkel: Het gedrag van een persoon plaatsen in de context
van zijn cultuur. Er is altijd meer verdieping/verbreding en nooit een
eindconclusie: tegenstelling met empirisch analytisch
● Hermeneuticus heeft een horizon: alles binnen je begripsvermogen
● Horizonversmelting is mogelijk: samenvallen van horizonten niet
● Dubbele hermeneutiek: je moet je aanpassen naar de mensen en situatie
waarin je je bevindt, maar deze situaties moeten zich wel naar elkaar
vertalen
- Onderzoeker deel van het sociale systeem: bewust zijn van vooroordelen:
anticiperend begrip
- Waardevrije wetenschap bestaat niet
● Participerende observatie
- Cultuurrelativisme: je moet leren kijken vanuit het perspectief van de ander.
Als je zelf geen deel uitmaakt van de cultuur kun je de uitingen niet begrijpen
(denk aan Kuhn’s paradigma’s)
- Cultureel domein. We dragen oogkleppen van onze eigen cultuur.
Kritische wetenschapsopvatting
Stromingen: neomarxisme, postmodernisme, cultural studies, sociaal
constructivisme, kennissociologie
- Maatschappijkritische sociale wetenschap in de geest van ‘nieuw links’
● Sociologische bril naar de wetenschap
● Sociale belangen; wetenschappers kunnen wel zeggen dat het kennis van
de werkelijkheid is, maar misschien is het echter wel een machtsspelletjes
● Alleen verandering (relativistisch)
● Externe factoren zijn bepalend voor wat geldt als wetenschappelijke
kennis
● Gelijk krijgen
● De wetenschap als één verhaal tussen andere
- Waardevrije wetenschap bestaat niet
- Frankfurter Schule: hield zich bezig met wat het kapitalisme doet met de
samenleving (onrecht in stand houden).
● Kritiek op zelfbeschrijvingen en situatie definities
- Foucault: er wordt talige macht op je uitgeoefend door het systeem. Dit ga je
internaliseren: subjectificatie: hoe het systeem ervoor zorgt dat jij dat doet,
dat jij een subject wordt wat in het systeem past. Dit doet de taal: de taal
stuurt je gedachten. In elk woord zit een waarde die wordt geïnternaliseerd.
- Taaldeterminisme: taal en denkpatronen houden elkaar in stand (eenrichting
of wederzijds?). Je gebruikt taal ook om politiek correct over te komen, 2
vormen:
● Niet-willen-kwetsen-politieke correctheid: je gebruikt bepaalde
woorden niet meer omdat je niemand wil kwetsen
, ● Dogmatisch politiek correct: een klein clubje probeert te dicteren aan
de rest van de samenleving wat ze moeten zeggen en de rest gaat
daarin mee om van het probleem af te zijn
● Ableism: discriminatie tegen onbevoegde mensen, vooroordeel tegen mensen
met een lichamelijke handicap
● Positivistmusstreit: Popper vs. Frankfurter Schule: moet sociale
wetenschap politiek geageerd zijn?
○ Popper: je kan de samenleving veranderen door af en toe een paar
‘knopjes te draaien’
○ Frankfurter Schule: het hele systeem moet worden veranderd.
● Je mag wel kritiek geven op andere culturen, ook al zit je niet binnen dat
‘paradigma’ van die cultuur (tegenstelling met hermeneutiek)
Postacademische wetenschapsopvatting
Stromingen: technowetenschap, mode-2 wetenschap, postnormale wetenschap
- Relatie wetenschap, technologie en samenleving staat centraal
- De interactievisie: wetenschap is niet onafhankelijk van samenleving
→ wederzijdse interactie = samenleving profiteert van de wetenschap, maar
de wetenschap wordt beïnvloed door de samenleving
● Financiering
● Wet- en regelgeving
● Meningsvorming en debat
- Koster is aanhanger
- PLACE ipv CUDOS (Mertons)
- PLACE:
● Proprietary: particulier van een eigen bedrijf
● Local: lokale problemen oplossen
● Authoritarian: er wordt van bovenaf gestuurd; geen onderzoek
vrijheid
● Commissioned: wetenschap wordt gedaan in opdracht
● Expert: een wetenschapper is geen generalist meer, maar
gespecialiseerd
- Mode-2-wetenschap: de wetenschap is gecontextualiseerd: verweven met
de rest van het maatschappelijk leven. De wetenschap is tegenwoordig niet
meer in het teken van feiten ontdekken maar meer om technologische
oplossingen voor problemen die in de maatschappij spelen.
- Postnormale wetenschap: wetenschap die op het scherpst van de snede
mee moet doen. Je kunt niet wachten tot je alles zeker weet, je moet werken
in onzekerheid. Hierbij hebben allerlei partijen verschillende waarden, met
financiële belangen. De beslissingen moeten snel gemaakt worden (epidemie
of pandemie).
- Zelfreinigend vermogen van de wetenschap: oplossing replicatie crisis:
wetenschappers houden elkaar nauw in de gaten: vanaf buiten de
wetenschap moet er ook toezicht komen volgens Koster
