Bij patiëntgericht communiceren probeert de hulpverlener het perspectief van de patiënt te achterhalen: hij wil
niet alleen de ziekte begrijpen, maar ook de klacht van de patiënt.
De hulpverlener neemt een systematische anamnese af om de symptomen te begrijpen en probleemdefinitie of
diagnose te kunnen stellen.
Ziektegerichte, arts- of taakgerichte, of biomedische communicatiestijl.
Naast de diagnose wil de hulpverlener ook weten welke zorgen, ideeën, wensen en verwachtingen de patiënt
heeft ten aanzien van zijn ziekte. Hij wil de context van de klacht begrijpen.
Affectgerichte, klachtgerichte of psychosociale communicatiestijl.
De hulpverlener probeert zowel de ziekte als de klacht van de patiënt te begrijpen.
Biopsychosociale communicatiestijl.
§2 Eigenschappen van patiëntgerichte communicatie.
Patiëntgericht communiceren is interactief. Wanneer mensen bij elkaar zijn, communiceren ze altijd, ook als ze
niets zeggen. Hulpverlener en patiënt wisselen continue informatie uit en beïnvloeden elkaar. De mate van
patiëntgerichtheid van de hulpverlener heeft invloed op de participatie van de patiënt.
- Inhoudsniveau: verbale uitingen hebben invloed op wat iemand zegt.
- Betrekkings- of relatieniveau: non-verbale boodschappen hebben invloed op hoe iemand iets zegt en
zeggen vaak iets over de relatie.
Bij een effectief interactief proces stelt de spreker vast hoe de luisteraar zijn boodschap interpreteert, of hij de
boodschap begrepen heeft en hoe hij erop reageert.
Hier is sprake van als men op elk reageert en men elkaar wederzijds beïnvloed.
Door het formuleren van gespreksdoelen verloopt een gesprek effectiever en efficiënter, hierdoor houdt je
rekening met wetenschappelijk bewezen interventies als met de voorkeuren en wensen van de patiënt zelf.
Patiëntgericht communiceren kost niet te veel tijd, en levert grotere tevredenheid en therapietrouw -> het
gewillige en blijvend volgen van de door een arts voorgeschreven behandeling.
Patiëntgericht communiceren beperkt onzekerheden. Hulpverleners kunnen inspelen op de (reeds bekende)
angsten van een patiënt en deze geruststellen. ‘Meneer Janssen, ik kan me goed indenken dat u met deze
klachten bang bent om gek te worden. Ik kan u geruststellen: u wordt niet gek, u bent ziek. U lijdt momenteel
aan een depressieve stoornis.’
Goede communicatie vraagt van de hulpverlener heel wat improvisatie en flexibiliteit, de behoeften van
verschillende mensen en hun omstandigheden veranderen voortdurend. Om aan al deze behoeften te kunnen
voldoen moet de hulpverlener soepel kunnen schakelen tussen de ene en de andere communicatiestijl.
Patiëntgericht communiceren is dus flexibel.
§3 Wil de (psychiatrische) patiënt patiëntgericht communiceren?
Vanuit de patiënt gezien blijken er drie centrale vragen te zijn bij het betreden van een spreekkamer:
Cognitief Affectief
- Wat is er met mij aan de hand? - Is dit iets om mij zorgen over te maken?
- Word ik serieus genomen?
, Met een ziektegerichte communicatiestijl komt de hulpverlener tegenmoet in de cognitieve behoeften van de
patiënt, met klachtgerichte communicatiestijl komt de hulpverlener tegenmoet aan de affectieve behoeften van de
patiënt.
De patiënt wenst over het algemeen een patiëntgerichte benadering, echter is deze afhankelijk van factoren als
leeftijd, sekse, opleiding, de ernst van de aandoening en copingstijl.
§4 Patiëntgericht communiceren, wat levert het op?
Patiëntgericht communiceren levert tevredenheid op. Onderzoek toont aan dat patiënten tevredener zijn als de
hulpverlener aandacht heeft voor hun gezichtspunten, hun mogelijkheden geeft hun zorgen en emoties te uiten en
hun open vragen stelt.
Patiëntgericht communiceren levert vaak gezondheidseffecten op. Het effect van een behandeling levert vooral
zogeheten aspecifieke factoren op. Dit zijn factoren die samenhangen met de patiënt, de hulpverlener en hun
onderlinge relatie. Het levert een placebo-effect op: het gezondheidseffect dat patiënten ervaren als gevolg van
een behandeling die op zichzelf geen bekende helende werking heeft.
Patiëntgericht communiceren levert vaak therapietrouw op. Het is algemeen bekend dat een groot deel van de
aanbevolen therapie niet of verkeerd wordt opvolgt. Volgens onderzoeken leidt patiëntgericht communiceren tot
een stagnatie van het niet of verkeerd opvolgen van de aanbevolen therapie.
§5 De ontwikkeling van patiëntgerichte communicatie.
De opkomst van de patiëntgerichte zorg en patiëntgerichte communicatie loopt synchroon met verschillende
maatschappelijke ontwikkelingen die de afgelopen decennia een vergaande invloed op de gezondheidszorg
hebben gehad.
- Een epidemiologische verschuiving van besmettelijke, overdraagbare ziektes naar chronische
degeneratieve aandoeningen.
- Patiënten hebben steeds meer toegang tot medische informatie en worden beter geïnformeerd.
Ook heeft er een verandering plaatsgevonden in het machtsevenwicht tussen hulpverlener en een patiënt. Dit kan
te maken hebben met:
- Algemene verschuiving van autoritaire naar egalitaire relaties.
- Gemiddeld hogere opleiding van de patiënt.
- Grotere beschikbaarheid en toegankelijkheid van medische informatie.
- Verschuiving van aanbodgestuurde zorg naar een meer vraaggestuurde zorg.
Ook hebben wetten als de Wet op geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO), de Wet klachtrecht
cliënten zorgsector en de Kwaliteitswet zorginstellingen grote invloed gehad op de veranderde relatie en
gespreksvoering tussen hulpverlener en patiënt.
Vroeger werd de patiënt beschouwd als passief, afhankelijk en onmondig. Tegenwoordig wordt
verwacht dat de patiënt actief, competent en autonoom is.
De belangrijkste grondleggers van de ontwikkelingen van patiëntgerichte zorg en patiëntgericht communicatie.
- Carl Rogers (psychotherapeut): Grondlegger cliëntgerichte therapie. Bracht begrippen als
gelijkwaardigheid, zelfbeschikkingsrecht en de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt onder de
aandacht, samen met non-directieve gespreksvaardigheden zoals open vragen stellen, samenvatten en
reflecteren.
- Micheal Balint: Eerste onderscheid tussen ziektegericht en patiëntgericht denken, wat een totale
diagnose oplevert. Benadrukte hoe belangrijk het is om naar een patiënt te luisteren in plaats van alleen
vragen te stellen.
- Moira Stewards: Heeft het begrip ‘patiëntgerichtheid’ geconceptualiseerd, een patiëntgericht model.
Volgens dit model tracht de arts naast de ziekte ook de zieke zelf te begrijpen.
- Jozien Bensing: Baanbrekend onderzoek naar arts-patiëntrelaties, medische communicatie.
Ontwikkelde wetenschappelijke protocollen voor verbale als non-verbale communicatie
- Jonathan Silverman: Evidence-based boek van vaardig communiceren in de gezondheidzorg. De
patiëntgerichte vaardigheden zijn zoveel mogelijk op evidence gebaseerd.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper fanny0307. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
