Mijn visiestuk gaat over zelfredzaamheid onder ouderen.
Waarschuwing: het kan zijn dat de toetscriteria zijn aangepast. Het kopen van het bestand is dan op eigen risico.
De invloed van zelfredzaamheid in
de ouderenzorg (bijlage)
Een sociaal werker zit bij een bijeenkomst om wijkgericht te werken in Amstelveen.
Het thema van de avond is om de zorgkloof te dichten binnen de ouderenzorg. Bij de
bijeenkomst zijn artsen, verpleegkundigen, diëtisten, tandartsen, sociaal werkers en
meer aanwezig. Er wordt gesproken over het meer richten op de zelfredzaamheid van
de ouderen. Zo zijn er hulpmiddelen ontwikkeld waardoor ouderen zelfstandig hun
steunkousen aan kunnen doen of een klok waar medicijnzakjes in kunnen zodat men
zelf de medicijnen kan bijhouden. De sociaal werker denkt bij zichzelf: wat vinden de
ouderen zelf van de toenemende focus op hun zelfredzaamheid?
In 2015 is in Nederland de verzorgingsstaat veranderd naar een participatiesamenleving. In
dit jaar werd de Participatiewet voorgesteld en veranderde de Wmo. Er wordt meer gefocust
op de eigen verantwoordelijkheid van de burger zelf. Iedere burger moet zelfredzaam
kunnen zijn. ‘’Om zelfredzaam te zijn moet je als burger een plan kunnen maken, in actie
kunnen komen, kunnen volhouden en om kunnen gaan met verleidingen en tegenslagen’’
(Geugjes & Hopman, 2021).
Deze mate van zelfredzaamheid wordt ook verwacht van oudere bewoners in Nederland. Zo
wordt er verwacht dat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis moeten blijven wonen
(Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, 2022). Ook kwetsbare ouderen moeten
zich hier aan houden. Er is een verwachting gemaakt door het Sociaal en Cultureel
Planbureau (2011) in hoeveel kwetsbare zelfstandig wonende ouderen er in 2030 zullen zijn.
Het aantal kwetsbare 65-plussers zal van 700.000 in 2010 stijgen naar meer dan 1 miljoen in
2030. ‘’Nu we specifieker naar de leefvorm van de kwetsbare ouderen kijken, zien we dat
deze toename van 300.000 kwetsbare ouderen voor twee derde bestaat uit kwetsbare
alleenwonenden.’’
De boodschap van de minister van Langdurige Zorg, Conny Helder, is dat de mogelijkheid er
niet is om de zorg op dezelfde manier te blijven geven. Het blijkt uit een onderzoek van Actiz
dat 80 procent van de Nederlanders niet nadenkt over de zorg en aanpassingen die men
later nodig heeft als zij ouder zijn. De minister geeft aan niet het aantal plekken in
verpleeghuis te willen laten groeien, wat betekent dat ouderen op zichzelf aangewezen
zullen zijn. ‘’De weg naar zelfredzaamheid van ouderen ligt alleen vol met hobbels. De
ouderenzorg kampt met personeelstekort, oplopende wachtlijsten, woningtekorten en
bureaucratische rompslomp’’ (NOS, 2023).
Via Zorg van Nu (z.d.) kunnen ouderen zorginnovaties vinden die aansluiten bij hun huidige
situatie om (nog) meer de zelfredzaamheid te bevorderen. Denk hierbij aan oplossingen voor
ouderen met dementie, maar ook oplossingen voor mensen die slechtziend of blind zijn of
mensen die slecht ter been. Zij kunnen een spraakassistent aanschaffen of antislipsokken.
Er zijn een aantal voordelen en nadelen die geïnventariseerd kunnen worden bij de toename
van de focus op zelfredzaamheid binnen de ouderenzorg. Een voordeel van het meer
1
, focussen op de zelfredzaamheid is dat de zorgkloof wordt gedicht en er minder druk ligt op
de zorginstanties (Kip, 2020). Momenteel is het zo dat er een stijgende vraag is naar zorg
vanwege de vergrijzing. Daarbij is er een tekort aan verpleeghuizen en de arbeidsmarkt
wordt krapper. Met behulp van zelfredzaamheid kunnen ouderen zoveel mogelijk zelfstandig
blijven wonen. De ouderen kunnen hierbij zorginnovaties vinden, waarbij er bijvoorbeeld
geen hulp van de thuiszorg meer nodig is (Actiz, 2021).
Ook is zelfredzaamheid een breed begrip. Het gaat om het ervaren van een betekenisvol
bestaan en om het welbevinden te ervaren. Hierbij heeft de mens regie over het eigen leven.
Ouderen leven in een levensfase waarin veranderingen en het verlies van dierbaren
onvermijdelijk zijn. Met zelfredzaamheid binnen de ouderenzorg wil men ervoor zorgen dat
ouderen ook nog een volwaardig bestaan kan leiden (Gezondheidsraad, 2018).
Een nadeel van het richten op zelfredzaamheid bij ouderen is dat wanneer ouderen
vereenzamen, de zelfredzaamheid onder druk komt te staan. De eenzaamheid waar ouderen
mee kampen moet daarom vroegtijdig worden gesignaleerd. Door de
Participatiesamenleving is dit ook aan het netwerk om te signaleren (Movisie, 2020).
Ouderen kunnen zelfs in een sociaal isolement terecht kunnen komen. Deze ouderen
hebben geen netwerk en zijn afhankelijk van professionele hulp. Als de professionele hulp
nog meer wil focussen op de zelfredzaamheid met hulpmiddelen, kunnen zij het sociaal
contact missen. Het praatje met de thuiszorg of met de fysiotherapeut kan veel betekenen
voor een oudere (Movisie, 2015).
Eveneens kan het zo zijn dat ouderen het als lastig ervaren om hulp te vragen. Door de
toenemende focus op de zelfredzaamheid van ouderen worden zij verplicht om in hun
netwerk hulp te vragen. Om naar deze hulp te vragen, moeten ouderen praten over hun
problemen. Veel ouderen geven aan dat zij het idee hebben dat praten over hun problemen
geen oplossing biedt. In hun generatie wordt hulp zoeken opgevat als een zwakte. Hierbij
speelt ook schaamte van ouderen (Blanken et al., 2017).
Binnen het sociaal werk wordt er door de participatiesamenleving ook gericht op
zelfredzaamheid. Professionals hebben de taak gekregen van de gemeenten en de overheid
om ouderen individueel en met hun netwerk te ondersteunen op het gebied van
zelfredzaamheid. Het doel hiervan is dat ouderen volwaardig kunnen participeren in de
samenleving. Het is met de verandering in 2015 verandert van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen
dat’. Er wordt samengewerkt met de ouderen om naar oplossingen te zoeken. Hierbij wordt
hun sociaal netwerk, vrijwilligers en andere professionals betrokken (Scheffers, 2015).
In de praktijk is het belangrijk om maatwerk te leveren, want iedere cliënt is anders en wil
anders behandeld worden. Ik heb van mijn collega’s geleerd dat het belangrijk is om je mee
te laten nemen in de leefwereld van de ouderen, om de ouderen zo goed mogelijk te
begrijpen en te ondersteunen.
In de beroepscode van het sociaal werk staan een aantal kernwaarden beschreven die in
verbinding staan met zelfredzaamheid. Zoals dat de sociaal werkers het recht van de
burgers kunnen respecteren om hun eigen leven te bepalen en hun eigen beslissingen te
nemen. Dit kan ook worden vertaald naar de regie bij de cliënt laten. Ook stimuleren de
sociaalwerkers de burgers om te participeren in de samenleving en richten zij zich op het
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper SOCWOR. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.