Week 1:
Kennisclips:
- Introductievideo
- Het systeem van het aansprakelijkheidsrecht
- Enkele categorieën van onrechtmatige daden: gevaarzetting & sport en spel
Introductievideo:
Voorwaarden voor aansprakelijkheid uit onrechtmatige daad:
- Onrechtmatigheid + Toerekening (of risicoaansprakelijkheid) ->
aansprakelijkheidsgrond
- Relativiteit + Schade + Causaal verband -> schadevergoedingsrecht
Het systeem van het aansprakelijkheidsrecht:
Persoonlijke aansprakelijkheid:
Wettelijke regeling:
- Onrechtmatigheid (6:162 lid 2 BW)
Inbreuk op een recht
Strijd met wettelijke plicht
Schending zorgvuldigheidsnorm (e.e.a. behoudens rechtvaardigingsgrond)
- Toerekening (6:162 lid 3)
Schuld
Krachtens de wet
Krachtens verkeersopvattingen
- Relativiteit (6:163)
- Schade (afd 6.1.10)
- Causaal verband (6:98)
Art. 6:162 BW ->
Lid 1 (algemeen uitganspunt) -> Hij die jegens een ander een OD pleegt, welke hem kan
worden toegerekend, is verplicht de schade die de ander dientengevolge lijdt, te vergoeden
Lid 2 (onrechtmatigheid) ->
Als OD worden aangemerkt:
- Inbreuk op recht
- En een doen of nalaten in strijd met een wettelijke plicht
- Of met hetgeen volgens ongeschreven recht in het maatschappelijk verkeer betaamt
Een en ander behoudens de aanwezigheid van een rechtvaardigingsgrond
Fietser rijd voetganger omver (voorbeeld) -> voetganger schaaft knie en scheurt broek -> je
kan alle 3 OD vormen eigenlijk benoemen.
,Boswandeling of omzwiepende tak (voorbeeld) -> niet persee OD handelen als een tak
zwiept
Er zijn veel opvattingen te vinden over OD
Lid 3 (toerekening) -> een OD kan aan de dader worden toegerekend,
- Indien zij te wijten is aan zijn schuld
- Of aan een oorzaak welke krachtens
De wet
Of de in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt
Theoretisch onderscheid tussen de materie van de leden 2 en 3:
- Onrechtmatigheid ziet op de gedraging
- Toerekening ziet op de persoon
TAXUSSTRUIK ARREST -> gaat om 2 percelen, Broen en Verkoulen vs Hulsbosch -> Hulsbosch
heeft 2 paarden op zijn perceel. Broen en Verkoulen snoeien de taxusstruik op hun perceel
en een deel valt op het perceel van Hulsbosch, dis is een giftige struik voor paarden
->de paarden gaan dood want de eten van de struik -> buren krijgen ruzie en Hulsbosch eist
schadevergoeding -> Broen en Verkoulen verweren met het niet weten van de giftigheid van
de struik -> (r.o. 3.3 en 3.4.3) HR beslist dat het feit dat de struk door het gaas stak geen OD
oplevert wegens inbreuk op het subjectieve eigendomsrecht van Hulsbosch. Ook is het niet
onzorgvuldig om planten en struiken waarvan men de giftigheid niet kent of van algemene
bekendheid is op een afvalhoop te deponeren.
De onvolkomenheid van het wettelijk systeem (en van de wetenschappelijke dogmatiek):
De zorgvuldigheidsnorm heeft een sterk ‘absorberend’ karakter:
- Is (in de opvatting van velen) ook bij strijd met een wettelijke plicht en inbreuk op
een recht uiteindelijk het doorslaggevende criterium
- Kan worden geacht samen te vallen met de vraag of een rechtvaardigingsgrond
bestond (162 lid 2)
- Kan worden geacht samen te vallen met de vraag of kan worden toegerekend (162 lid
3) (bijv. Taxusstruk arrest)
- Kan worden geacht samen te vallen met de relativiteitsvraag (bijv. Maas/Willems) of
is daarop een aanvulling (correctie Langemeijer)
Het systeem van art. 6:162 e.v. biedt nauwelijk houvast:
De werkelijke aanknopingspunten voor de praktijk:
Bestaande rechtspraak over vergelijkbare gevallen (bijv. gevaarzetting, hinder, sport en spel,
wegverkeer, werkgevers, beroepsbeoefenaars, huis- tuin- en keukenongevallen etc.)
,Invulling van de zorgvuldigheidsnorm: van abstract naar concreet:
1. De ‘maatschappelijke zorgvuldigheid’ van art. 6:162 lid 2 BW (altijd, maar vraagt om
nadere invulling)
2. De in de rechtspraak ontwikkelde norm voor de betreffende categorie van OD (= het
gevalstype) (is er vaak, maar niet altijd, en is lang niet altijd helder)
Soorten gevalstypes: gevaarzetting, hinder, beroepsfouten,
bestuurdersaansprakelijkheid, onrechtmatige
beslaglegging/publicaties/overheidsdaad, profiteren wanprestatie, nieuwe
gevalstypen?
3. Vormen van ‘maatschappelijke regulering’ (zijn er niet altijd, en zijn er niet zonder
meer 1:1 bindend)
Lang niet alle rechtsnormen zijn afkomstig van de overheid. De realiteit is dat er
een grote diversiteit aan rechtsbronnen en rechtsvorming bestaat, die elkaar over
en weer aanvullen en beïnvloeden.
Algemene voorwaarden, beroepscodes, gedragscodes, protocollen, richtlijnen,
handreikingen, keurmerken en certificering, alternatieve geschilbeslechting,
tuchtrechtspraak.
Statelijke rechtsvorming heeft in aanzienlijke mate plaats moeten maken voor
maatschappelijke rechtsvorming.
Traditionele voorstelling totstandkoming rechtsnormen: overheidswet en
regelgevers + overheidsrechtspraak
De grote juridische mengelmoes: overheidswet- en regelgevers (incl
supranationale org.) + alternatieve geschilbeslechting tuchtrechtspraak +
accreditatie Certificering Normalisatie + rechtswetenschap adviesorganen +
belangenorganisaties etc. + teozichthouders + branche- en beroepsorganisaties +
overheidsrechtspraak (incl. supranationale org.)
Voorbeelden:
**Beroepsaansprakelijkheid: de professionele standaard wordt in werkelijkheid
grotendeels bepaald door normering opgesteld door de beroepsgroep zelf, of
door andere niet-overheidsorganisaties, of gezamenlijk -> bijv. medische
protocollen, gedragscodes, handleidingen etc.
**CROW-normen: CROW is een non-profit organisatie voor overheden en het
bedrijfsleven die zich profileert als een gerenommeerd en onafhankelijk
kennisplatform en netwerkorganisaties voor infrastructuur, verkeer, vervoer en
openbare ruimte. CROW brengt publicaties zoals richtlijnen en systematieken uit.
Deze producten zijn gericht op het bieden van oplossingen in het kader van onder
meer (het beheer van) openbare ruimte, infrastructuur en verkeer en vervoer.
Het toezichthoudend bestuur van CROW bestaat uit afgevaardigden van diverse
brancheorganisaties, zoals Bouwend Nederland, Rijkswaterstaat, de provincies,
de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de waterschappen. De inhoud van
de publicaties van de CROW wordt in nauw overleg met de brancheorganisaties
overeengekomen, die zich vervolgens aan deze inhoud commiteren. Zo wordt de
CROW-methode voor wegbeheer in NL door meer dan 400 wegbeherende
instanties bij provincies, gemeenten en waterschappen gebruikt.
, Uit de rechtspraak van de HR af te leiden criteria voor aansprakelijkheid van de
wegbeheerder:
De aard en bestemming van de weg
De (waarborg) functie van de weg
De fysieke toestand van de weg ten tijde van de verwezenlijking van het gevaar
Het te verwachten gebruik door derden van de weg
De grootte van de kans op verwezenlijking van het aan de weg verbonden gevaar
De aard en ernst van de mogelijke gevolgen van de verwezenlijking van dit gevaar
De mogelijkheid en bezwaarlijkheid van te nemen veiligheidsmaatregelen
Indien het gaat om aansprakelijkheid van overheidslichaam: de aan dit
overheidslichaam toekomende beleidsvrijheid en ter beschikking staande
financiën
Nog erg open? Nadere steun bij CROW normen? Soms zonder meer wel, soms wil
de rechter er juist expliciet niet aan
4. De omstandigheden van het geval (altijd)
Enkele categorieën van OD: gevaarzetting en sport & spel situaties
Kelderluikarrest:
- Gevaarzetting: wanneer iemand een situatie in het leven roept welke voor anderen
bij niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en voorzichtigheid gevaarlijk is
- Relevante gezichtspunten: daarbij dient te worden gelet niet alleen op de mate van
waarschijnlijkheid waarmee de niet-inachtneming van de vereiste oplettendheid en
voorzichtigheid kan worden verwacht, maar ook van de hoegrootheid van de kans
dat daaruit ongevallen ontstaan, op de ernst die de gevolgen daarvan kunnen
hebben, en op de mate van bezwaarlijkheid van te nemen veiligheidsmaatregelen
- Werknemer van cola kwam kratjes bezorgen en zette het in de kelder, maar liet het
luik openstaan omdat hij aan het sjouwen was. Een bezoeker van het cafe valt in het
gat door het luik en breekt een been.
De Kelderluik criteria:
1. Waarschijnlijkheid dat schade zal ontstaan
2. Aard en omvang van de gevreesde schade
3. Bezwaarlijkheid van voorzorgsmaatregelen (kosten, tijd, moeite)
4. Aard van de gedraging
Deze criteria schemeren door in veel afwegingen op het gebied van het
aansprakelijkheidsrecht, ook buiten het terrein van gevaarzetting. Bijna alle ontwikkelde
rechtsstelsels kennen wel iets dat er mee verwant is.
Kelderluik criteria zijn ook verwant aan de rechtseconomische definitie van optimale niveau
van veiligheidsmaatregelen -> P x D = C (Probability x Damage = Costs)
Optimaal niveau veiligheidsmaatregelen is bereikt wanneer verdere maatregelen duurder
zouden worden dan de bespaarde schade
