THORAX
SAMENVATTING SKILLSLAB
,Inhoud
Vitale functies en bloeddruk ................................................................................................................... 2
Hartonderzoek......................................................................................................................................... 7
Perifere arteriële circulatie.................................................................................................................... 18
Longonderzoek ...................................................................................................................................... 27
1
,Vitale functies en bloeddruk
Vitale functies zijn:
Polsfrequentie
Temperatuur
Ademhaling
Bloeddruk
Veranderingen hierin kunnen een aanwijzing zijn voor verslechtering van de situatie van de patiënt
Polsfrequentie:
De pols is de palpabele systolische drukgolf die de arteriewand laat uitzetten en weer normaliseren.
Het beoordelen van de pols wordt gedaan aan de hand van
- Frequentie (slagen/minuut)
- Ritme (regulair/irregulair)
- Kwaliteit (stevig, zwak)
Het is een maat voor de hartfunctie. De pols wordt gepalpeerd aan een oppervlakkig gelegen arterie.
In de pols a. radialis
In de hals a. carotis
In de lies a. femoralis
Polsfrequentie tellen gedurende 15 seconden, bij hoge frequentie of onregelmatige hartslag 30
seconden.
Bradycardie (te traag) < 60/min Tachycardie (te snel) > 100/min
Ademhaling:
Door het vaststellen van ademfrequentie, het ritme en het adempatroon kan je een indruk krijgen
van de effectiviteit van de ventilatie en zuurstofbehoefte van het lichaam.
Ademritme wordt gereguleerd vanuit de hersenstam, een delicaat proces met vele beïnvloedende
factoren en structuren.
De belangrijkste beïnvloeding vindt plaats door centrale en perifere chemosensoren die zuurstof
(O2), koolzuur (CO2) en zuurgraad (pH) monitoren.
Verhogen van de ademfrequentie door hypoxie, hypercapnie (verhoogd pCO2) en verlaging van
de pH (verzuring).
Bij gezonde volwassene is de pCO2 de belangrijkste chemische prikkel voor ademhaling. Bij patiënten
met chronisch hypercapnie en hypoxie (e.g. COPD-patiënt) is de partiële O2 spanning de
belangrijkste factor.
Belangrijkste tekenen van respiratoire insufficiëntie:
- Tachypnoe (>20/min)
- Gebruik van hulpademhalingsspieren
- Intrekken van de buik bij inademen
- Onrust
- Cyanose
2
,Afwijkende ademhalingspatronen:
- Zuchten en gapen uitingen van incidenteel verdiepte ademhaling die normaal voorkomt
bij gezonde individuen
- Cheyne-stokes-ademhaling cyclische toe- en afname van de ademhalingsdiepte, die kan
voorkomen bij hersenaandoeningen
- (slaap)apneu het stoppen van de ademhaling. In de slaap leidt dit tot onrustig slapen en
snurken. Na een periode van ademstilstand (zuurstoftekort en CO2 stapeling) volgen enkele
diepe ademhalingen, meestal met snurken
- Kussmaul-ademen zeer diep en zeer snel ademhalen, zoals gebeurt bij metabole acidose
- Hyperventilatie snel en/of diep ademhalen waardoor een verlaging van de pCO2 optreedt
Het kan bij allerlei situaties voorkomen: bij somatische problemen (sepsis, hartinfract,
hypoxie bij longembolie), bij spanning en bij paniekstroonissen
- Gasping korte, snelle inademingsbewegingen gevolgd door lange expiratie. Komt voor bij
circulatiestilstand, diepe anoxie en hersenstamletsel
Temperatuur:
Warmteregulatie isothermie is een belangrijke voorwaarde voor het functioneren van het
menselijk lichaam. Vooral voor veel (chemische) lichaamsprocessen. Deze worden gekatalyseerd
door enzymen die bij hogere temperaturen denatureren en onwerkzaam worden.
De thermostaat bevindt zich in de hypothalamus en de kerntemperatuur is gehandhaafd rond de
36,8 ⁰C.
Productie van warmte vindt plaats in de lichaamskern (celprocessen). In rust zijn het vooral de
nieren, lever, hart en hersenen die deel uitmaken van de kern. Buiten de kern bevinden zich schillen
(zones) met aflopende temperatuur.
Het lichaam gaat efficiënt om met warmte. In de extremiteiten werkt het tegenstroomprincipe.
Arteriën en venen verlopen perifeer in elkaars nabijheid. Arterieel, warm bloed uit de kern verwarmt
terugstromend veneus, koel bloed uit de periferie.
Wanneer het lichaam teveel warmte dreigt te verliezen, wordt de arteriële bloedstroom naar de
periferie verminderd, gaat iemand rillen (spieractiviteit, warmteproductie) en krijgt kippenvel.
Koorts bij ziekteprocessen van infectieuze aard en sommige andere ziekteprocessen kan onder
invloed van pyrogenen een hogere thermostaatwaarde worden ingesteld in de hypothalamus.
<35 ⁰C = hypotermie
36.5 – 37.5 ⁰C = normaal
37.5 – 38 ⁰C = verhoging
> 38 ⁰C = koorts
Bij vouwen bij de eisprong is de temperatuur 0.5 ⁰C hoger.
3
,Bloeddruk:
Bloeddruk meting doel = resultante van de pompfunctie van de linker kamer van het hart en de
perifere weerstand in het arteriële systeem.
Bij de bloeddrukmeting worden de volgende waarden bepaald:
Systolische bloeddruk (bovendruk) maximale arteriële bloeddruk tijdens kamersystole, dus
door samentrekking van de ventrikels. / maximale druk door samentrekking ventrikels.
Diastolische bloeddruk (onderdruk) minimale arteriële bloeddruk tijdens kamerdiastole,
net voor de volgende contractie van het hart. / laagste bloeddruk in vat, net voor volgende
contractie van hart.
Polsdruk = verschil tussen systolische en diastolische druk
Regulatie bloeddruk.
Korte termijnregulatie = neuronaal door baroreceptoren, die vai reflexbanen van het
autonome zenuwstelsel ook hormoonspiegels van adrenaline en bradykinine beïnvloeden.
Middellangs en lange termijn (uren – dagen) = door vasoactieve stoffen die vasodilatatie of
vasoconstrictie kunnen veroorzaken door beïnvloeding van het vasculaire gladde
spierweefsel.
Andere (niet vasoactieve) stoffen zoals aldosteron beïnvloeden het effectief circulerende
volume door modulering van het volume van het extracellulaire vocht. Zo kan de bloeddruk
worden aangepast aan houding, inspanning, bloedverlies, stress etc.
Bloeddrukmeting gebeurt aan de arterie brachialis van de arm.
De turbulentie, die ontstaat door gedeeltelijke compressie van het vat, is met de stethoscoop
hoorbaar als de Korotkov-tonen.
- Een geheel geopend vat heeft een onbelemmerde doorstroming zonder turbulentie: er is dan
niets te horen.
- Een geheel gesloten vat heeft geen doorstroming, ook dan is er niets te horen.
- Een gedeeltelijk gecomprimeerd vat heeft enige flow, wisselend in de bloeddrukfase en
hierbij is er turbulentie. Er zijn dan vaattonen hoorbaar (korotkov-tonen).
De bloeddruk wordt genoteerd als: RR … (systolisch) / … (diastolisch) mmHg. RR = Riva-Rocci
Pathologische bloeddruk
Soort Beschrijving
Hypertensie Herhaaldelijk (minimaal op twee verschillende dagen tweemaal gemeten) vastgestelde
systolische bloeddruk boven 140 mmHg en/of diastolische druk boven 90 mmHg.
Het is een risicofactor voor het ontstaan van cardiovasculaire aandoeningen doordat dit het
ontstaan van atherosclerose in de vaatwand van arteriën en arteriolen versnelt.
Hypotensie Te lage bloeddruk met klinisch negatieve effecten voor de patiënt.
Een systolische bloeddruk <90 mmHg.
Shock Levensbedreigende verandering in de circulatie waardoor te weinig zuurstof naar de
weefsels gaat. Dit kan komen door:
Te weinig bloed (hypovolemische shock bij bloeding, obstructieve shock bij
longembolie)
Functievermindering van het hart (cardiogene shock bijv. na infarct)
Verwijding van veneuze bloedvaten met ophoping (pooling) van bloed
(anafylactische shock)
4
, Korotkov-tonen: ontstaan in het vat onder de distale helft van de bloeddrukmanchet, door snelle
bewegingen in de vaatwand als gevolg van de turbulentie. Deze worden in vijf fases ingedeeld.
Korotkoff- Beschrijving Ontstaan
tonen
Fase 1 het zachte, kloppende begin van de tonen waarbij Deze ontstaan t.g.v. het tegen elkaar slaan van de
(systole) de systolische bloeddruk wordt afgelezen. vaatwanden tijdens de diastole.
Geleidelijk luider wordende stoottonen. Duur ongeveer 10 – 15 mmhg.
Fase 2 een blazend of suizend luider worden, zachter Dit geruis ontstaat t.g.v. turbulentie ten gevolge van
worden van de stoottonen en aanwezigheid van de toegenomen bloedstroom.
geruis. Duur ongeveer 14 – 20 mmHg.
Fase 3 een luider en kloppend (bonzend) geluid / harde Het geruis is verdwenen omdat de turbulentie is
scherpe stoottonen. verdwenen.
Duur 10 – 15 mmHg.
Fase 4 een zachter, dof kloppen / gedempte zacht De druk in de a. brachialis is zo laag geworden dat de
blazende stoottonen wanden van de arterie niet meer tegen elkaar komen
tijdens de diastole. De stoottonen worden nu
veroorzaakt door botsingen van de bloedstroom.
Duur 10 mmHg.
Fase 5 het verdwijnen van de tonen en het aflezen van de De tonen zijn verdwenen zodra de arterie minder dan
(diastole) diastolische bloeddruk de minimale (diastolische) druk in het vat wordt
gecomprimeerd.
Bij sommige situaties (verhoogde cardiac output) blijven er blazende tonen hoorbaar bij een druk
onder de minimale druk in het vat en houdt fase 4 dus aan. Dit is bijvoorbeeld bij kinderen,
zwangerschap, bloedarmoede en hyperthyreoidie. 4de fase wordt dan gebruikt als diatolische
bloeddruk.
Optimale omstandigheden voor bloeddrukmeting
Droge luchttemperatuur 20 - 25 °C
Geluidsarme omgeving
Geen zware inspanning of roken een half uur voor de meting
Patiënt psychisch rustig, niet sprekend, rustig ademend en met lege blaas
Zittend (of liggend)
Herhaling op verschillende tijdstippen
Rechts geeft meestal iets hogere waarden (2-10 mmHg).
Meting van bloeddruk: Opblaasbare manchet om bovenarm aangebracht die zo sterk wordt
opgepompt dat de arteria brachialis volledig wordt dichtgedrukt. Dit wordt gecontroleerd door
gelijktijdig met het oppompen de pulsaties in de arteria radialis te voelen.
Vervolgens wordt een stethoscoop op de arteria brachialis t.h.v. de fossa cubiti geplaatst. Bij
auscultatie zal er nu niets te horen zijn. Daarna wordt met behulp van een ventiel de manchetdruk
geleidelijk verlaagd tot de druk in de arterie de druk in de manchet juist overstijgt.
Op dat moment kan er tijdens de systole juist weer een klein beetje bloed in de onderarm worden
geperst. Dit veroorzaakt stoottonen. Laat vervolgens de manchet geleidelijk verder leeg lopen. Er
worden tonen en geruisen (korotkoff-tonen) gehoord totdat de bloedflow weer geheel ongehinder
verloopt en er meestal niets meer gehoord wordt.
5
