GEZIN EN SAMENLEVING
INHOUD
COLLEGE 1: INTRODUCTIE ................................................................................................................................ 3
HET ‘WAT’ EN ‘HOE’ VAN DE MODULE .......................................................................................................................... 3
CULTUUR, SOCIALISATIE ~ OPVOEDING ......................................................................................................................... 5
GEZIN EN FAMILIE? ................................................................................................................................................... 6
COLLEGE 2: GOLOMBOK (2000) ........................................................................................................................ 7
EEN PAAR BELANGRIJKE PUNTEN UIT GOLOMBOK (DEEL 1) ............................................................................................... 7
EEN PAAR BELANGRIJKE PUNTEN UIT GOLOMBOK (DEEL 2) ............................................................................................. 10
CASUSOPDRACHT ................................................................................................................................................... 18
COLLEGE 5: OPVOEDINGSONDERSTEUNING ................................................................................................... 19
FAMILY STRESS THEORY........................................................................................................................................... 19
OPVOEDING VERLEERD? (N.A.V. LEZING HERMANNS “EEN PEDAGOGISCHE LENTE”) ............................................................ 21
TWEE PARADIGMA’S ............................................................................................................................................... 23
INTERVENTIES ........................................................................................................................................................ 24
COLLEGE 6: LHBT-JONGEREN .......................................................................................................................... 29
OPBOUW.............................................................................................................................................................. 29
SAMENLEVING ....................................................................................................................................................... 29
LHB IDENTITEIT (ROSARIO & SCHRIMSHAW, 2012) ..................................................................................................... 31
GEZIN .................................................................................................................................................................. 33
GEZIN, SAMENLEVING EN WELZIJN ............................................................................................................................. 34
SAMENLEVING ....................................................................................................................................................... 35
KORTOM .............................................................................................................................................................. 36
COLLEGE 7: ADOPTIE ...................................................................................................................................... 37
VERSCHILLEN GEZINNEN MET VS. ZONDER ADOPTIE ....................................................................................................... 37
VOORGESCHIEDENIS ADOPTIE ................................................................................................................................... 38
OORZAKEN VAN PROBLEMEN .................................................................................................................................... 38
ZOEKACTIES .......................................................................................................................................................... 39
DOCUMENTAIRE: WO AI NI MOMMY ........................................................................................................................ 39
COLLEGE 8: MEEROUDER- EN DRAAGMOEDERSCHAP .................................................................................... 40
SARAH COSTER: KINDERWENSCOACH ......................................................................................................................... 40
“KIND EN OUDERS IN DE 21STE EEUW”: JURIDISCH OUDERSCHAP, GEZAG EN DRAAGMOEDERSCHAP ......................................... 44
COLLEGE 9: LESBISCH OUDERSCHAP ............................................................................................................... 47
WAAR KOMEN WE VANDAAN? .................................................................................................................................. 47
ADOLESCENTEN MET LESBISCHE MOEDERS ................................................................................................................... 47
ADOLESCENTS IN PLANNED LESBIAN FAMILIES IN THE U.S. AND THE NETHERLANDS: STIGMATIZATION, PSYCHOLOGICAL
ADJUSTMENT, AND RESILIENCE (PROEFSCHRIFT VAN VAN RIJN) ....................................................................................... 48
ANDER ONDERZOEK ................................................................................................................................................ 51
WAT WETEN WE NU?.............................................................................................................................................. 51
COLLEGE 10: CULTUUR ................................................................................................................................... 52
DIT COLLEGE: ........................................................................................................................................................ 52
WAT IS CULTUUR?.................................................................................................................................................. 52
CULTURELE DIVERSITEIT IN DE OPVOEDING IN NEDERLAND .............................................................................................. 57
CONCLUSIES VAN DIT HOORCOLLEGE .......................................................................................................................... 58
COLLEGE 11: WHO DOES WHAT? .................................................................................................................... 59
1
, WHAT ARE WE GOING TO DISCUSS TODAY? ................................................................................................................. 59
HISTORY ............................................................................................................................................................... 59
BUT WHY? (I.E. ,WHAT IS THE MECHANISM?) .............................................................................................................. 60
(UN)DESIRED SIDE EFFECTS OF POLICIES ...................................................................................................................... 62
WHY DOES “WHO DOES WHAT” MATTER?................................................................................................................... 62
WHAT HAVE WE LEARNED TODAY? ............................................................................................................................ 63
COLLEGE 12: COPARENTING ........................................................................................................................... 64
LEERDOELEN ......................................................................................................................................................... 64
WAT IS COPARENTING? ........................................................................................................................................... 64
DIMENSIES VAN COPARENTING.................................................................................................................................. 64
DE ROL VAN COPARENTING IN DE SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING ........................................................................... 65
ONDERZOEK NAAR DE RELATIE TUSSEN COPARENTING EN ANGST BIJ KINDEREN.................................................................... 67
COLLEGE 13: HUISELIJK GEWELD – EEN VOGELVLUCHT .................................................................................. 73
INHOUD ............................................................................................................................................................... 73
HUISELIJK GEWELD ................................................................................................................................................. 73
PARTNERGEWELD EN INVLOED OP KINDEREN................................................................................................................ 76
TUSSENTIJDSE CONCLUSIE ........................................................................................................................................ 78
OVERHEID EN SAMENLEVING .................................................................................................................................... 78
COLLEGE 14: RESPONSIE ................................................................................................................................. 82
NOG NIET BEHANDELD DEEL ..................................................................................................................................... 82
INS & OUTS VAN HET TENTAMEN ............................................................................................................................... 82
TIPS BIJ STUDEREN .................................................................................................................................................. 84
TIPS BIJ HET BEANTWOORDEN VAN DE VRAGEN............................................................................................................. 84
VOORBEELD TENTAMENVRAGEN................................................................................................................................ 84
COLLEGES 3 EN 4 STAAN NIET IN DE INHOUDSOPGAVE OMDAT DEZE NIET DOOR ZIJN GEGAAN.
2
, COLLEGE 1: INTRODUCTIE
COLLEGE 1: INTRODUCTIE
06/09/2017
Docent:
Henny Bos
Literatuur:
Golombok, S.(2000). Parenting. What really counts? (pagina 3- 60).
Powell. B., Bolzendahl, C., Geist, C., Carr Steelman, L. (2010). Counted Out? Russell Sage
Foundation: New York. (Hoofdstuk 3)
Inhoud:
Het ‘wat’ en ‘hoe’ van de module
Cultuur, socialisatie ~ opvoeding
Gezin en familie
Het ‘wat’ en ‘hoe’ van de module
De inhoud
- Hedendaagse opvoedingscontexten
o Niet enkel het gezin, maar bijv. ook school en vriendengroepen
- Vorm en inhoud va opvoedingsvraagstukken
- Diversiteit
o In de meest brede zin van het woord (bijv. gender, seksualiteit, cultuur)
Hoorcolleges (rode draad en thema colleges)
- Rode draad colleges: algemeen over opvoeding, fundament
o Centrale vraag: “wat is belangrijk in opvoeding: processen in en buiten het gezin (en
welke) of structuur van het gezin?”
o Centraal staat Golombok’s “Parenting. What really counts?”
Titel is ook een van de centrale vragen die zij in haar boek stelt (en op de laatste
pagina staat dit antwoord)
o Centraal staat ook aanvullende (meer recente) literatuur
o Eerste 5 hoorcolleges
- Thema-colleges: zit wel een link in naar de rode draad
o Onderbelichten onderwerpen in opvoeding en ontwikkeling (bijv. LHBT jongeren, adoptie)
o Verdeling van taken in het gezin
Niet alleen huishoudelijke taken, maar ook wie doet wat in de opvoeding
o Contexten waar het opvoeden en ontwikkeling niet optimaal verloopt en wat dan te doen?
Bijv. huiselijk geweld
o Nieuwe gezinsvormen
O.a. homo/lesbisch ouderschap, adoptie
Werkgroepen
- Voor wie?
o Voor alle studenten (m.u.v. UPvA studenten)
o Verplicht en er wordt gewerkt!
- Wanneer?
o Om de 2 weken (op dinsdag 12, 26 sept en 10 okt)
- Organisatie rondom casusopdracht
o Bespreken van de artikelen die behoren bij de opdracht
o Iedereen week worden 2 van deze artikelen besproken (voorbereid door 2 groepjes)
(methodiek: “Journal Entry”)
o Rest van de studneten in de werkgroep zoekt 1 nieuw artikel (1 per student) en formuleert
daarover een (te verdedigen) stelling
3
, COLLEGE 1: INTRODUCTIE
o Dit alle start al meteen de eerste werkgroep. Dus bereid je goed voor (o.a. neem contact
op met studenten met wie je een artikel moet voorbereiden, zie Blackboard)
Wat te doen bij inhoudelijke vragen?
- Stellen aan de coördinator van het vak → Henny Bos
Wat te doen bij organisatorische vragen?
- Mag je stellen, maar kijk eerst echt even in de studiehandleiding/op BB
Responsiecollege
- 20 oktober
- Inhoudelijke vragen voor maandag 16 oktober (12u) per email inleveren (geen vragen → geen
responsiecollege)
Actuele vraag: meer dan de helft van de ziekenhuizen weigeren van single vrouwen voor ivf
→ wel manieren om dit te omzeilen, maar tegelijk valt te zeggen dat dit in strijd is met Art. 1 van
de Grondwet
→ veel reactie gekomen op dit onderzoek, vanuit de wetenschap en vanuit ‘gewone’ mensen,
over gezonde gezinsvormen, nodig zijn van twee ouders, en anders
Wat is een traditioneel gezin? Vroeger was dit een gezin met een vader, moeder en biologische
kinderen, maar nu 1/3 van de stellen weer uit elkaar gaan, is een dergelijk traditioneel gezin al
lang niet meer zo voor de hand liggend
- Volgens Susan Golombok:
“Families headed by single parents, cohabiting parents or step-parents are often
referred to collectively as “non-traditional families” and result largely from parental
separation or divorce and the formation of new cohabiting or marital relationships”
“The term “new families” is used to refer to family form that either did not exist or
were hidden from society until the latter part of the 20th century, and that represent
a more fundamental shift away from traditional family structured than non-
traditional families formed by relationship breakdown and reformation” (Golombok,
2015, page 3).
Staatscommissie Herijking ouderschap
→ van het rapport is ook een samenvatting te downloaden
Commissie die zich onder andere moest gaan richten op een aantal aspecten:
- Meervoudig juridisch ouderschap (op het moment kan een kind maar twee juridische ouders
hebben, wat lastig is in het geval van bijv. samengestelde gezinnen of intentioneel
meervoudig ouderschap)
- Draagmoederschap
o Betaald draagmoederschap is wel legaal in Nederland, maar je mag geen publiekelijke
oproep plaatsen voor een draagmoeder/publiekelijk op zoek gaan naar mensen die een
draag moeder zouden willen
o Draagmoederschap: hoogtechnologisch en laagtechnologisch
Laagtechnologisch: draagmoeder is zwanger van haar eigen eicellen
Hoogtechnologisch: draagmoeder is zwanger van eicellen van een andere vrouw →
gaat ivf-procedure aan vooraf
□ Alleen maar mogelijk bij het VUmc, waarbij zij strenge eisen stellen → enkel om
medische redenen zoals overlijden van de moeder bij de bevalling
Kwam er in eerste instantie nog niet uit, niet haalbaar om binnen de voorspelde tijd met een
rapport te komen
Opdracht was om te kijken wat in de hedendaagse samenleving moet worden gezien als
gezinsvormen; wat moeten wij daar onder verstaan?
Uiteindelijk gaat het rapport om drie hoofdonderwerpen:
4
, COLLEGE 1: INTRODUCTIE
- Het belang van het kind in opvoedingsrelaties
- Omschrijving van wat een “ouder” is
- Omschrijving van wat goed ouderschap is
Goed ouderschap volgens de Staatscommissie
Zeven kenmerken van goed ouderschap
- Onvoorwaardelijk persoonlijk commitment
o Dus niet per se biologische ouders
- Continuïteit in de opvoedingsrelatie
o Bijv. bij echtscheiding mogelijk dat deze relatie niet continu is
(→ maar gelukkig kunnen kinderen zich ook goed aanpassen)
- Verzorging en zorg voor (lichamelijk) welzijn
o Zowel lichamelijk als psychisch welzijn van het kinderen
o Responsief ouderschap ← past hierbij
- Opvoeding tot zelfstandigheid en sociale maatschappelijke participatie
o Min of meer het socialisatie-onderdeel van de opvoeding
- Het organiseren en monitoren van de opvoeding in het gezin, op school en in het publieke
domein
o Monitoren van hoe het met kinderen gaat is in de adolescentie belangrijker dan bijv. de
opvoedingsstijlen (Baumrind)
→ niet als eenzijdig, maar als wederkerig proces
(Dus niet enkel van ouder naar kind, maar ook dat het kind ook zelf komt met
waarmee het zit)
- Zorgdragen voor de vorming van de afstammingsidentiteit van het kind
o Volgens de Staatscommissie heeft elk kind volgens het Verdrag voor de Rechten van het
Kind in staat moet zijn zijn/haar identiteit/staatsgeschiedenis te achterhalen
- Zorg dragen voor contract- en omgangsmogelijkheden met voor het kind belangrijke personen
o Als er dan sprake is van een echtscheiding ben je een goede ouder wanneer de andere
ouder ook omgangsmogelijkheden heeft en kan investeren in het contact met zijn/haar
kind
Cultuur, socialisatie ~ opvoeding
Socialisatie
Definitie van socialisatie:
“Process by which individuals acquire the knowledge, skills, and character traits
that enable them to participate as effective members of groups and society” (Brim,
1966)
- Niet alleen in gezin, maar ook in de schoolsetting, groepssetting (peers)
Onderlinge processen in de socialisatie
- Bonding capital vs. bridging capital
o Wat je steeds meer ziet in de individualistische samenleving is → alleen
o Bonding: iets wat gebeurt in een groep, subcultuur, waar mensen elkaars waarden en
normen en vaardigheden versterken
“Bonding capital occurs when you are socializing with people who are like you:
same age, same race, same reilgion, or some other personal characteristic or
social interest” (Parke, 2013; p. 17)
o Bridging: socialisatieproces/activiteiten waarbij mensen proberen tussen groepen
verbanden te leggen
5
, COLLEGE 1: INTRODUCTIE
“Bridging is what you do when you engage others who have a different perspective
from your own. Bridging capital is the product of learning new ways of viewing the
world as a result of this engagement with dissimilar others”. (Parke, 2013; p. 17)
Gezin en familie?
Wat is een gezin?
Waarom belangrijk om te weten?
- Bewustwording van je eigen vooroordelen (waarvan je rationeel misschien wel weet dat er
meer is dan een vader/moeder-gezin)
- Idee van wat gezin is heeft ook invloed op idee over andere aspecten van opvoeding invloed
Engels: “family”
- Onderzoek Powell (2003;2006) naar wat Amerikanen als gezin zien → vooral belangrijk dat er
kinderen zijn, en als er geen kinderen zijn dan is het belangrijk dat het gaat om een getrouwde
man en vrouw
→ drie soorten categorieën van mensen
1. Exclusionists
Belangrijk: twee getrouwde ouders die niet van hetzelfde geslacht zijn
Uitzondering op bovenstaande regel: alleenstaande ouder die door omstandigheden
alleenstaande ouder is geworden
→ en dan wel omstandigheden waar deze ouder niets aan kan doen (bijv. overlijden
van de andere ouder van het kind)
Niet zozeer van hoofdbelang dat er kinderen aanwezig zijn, maar dit kan wel
2. Moderates
Belangrijkste is dat er een (biologisch of niet-biologisch) kind aanwezig zijn, weinig
verder van belang over de burgerlijke staat van de ouders
3. Inclusionists
Vinden alles mogelijk, het maakt niet uit – als er maar een soort van commitment is
dat je samen wil wonen onder één dak
6
, COLLEGE 2: GOLOMBOK (2000)
COLLEGE 2: GOLOMBOK (2000)
08/09/2017
Docent:
Henny Bos
Literatuur
Golombok, S.(2000). Parenting. What really counts? What really counts? (pagina 61-104).
Lamb, M.E. (2012) Mothers, fathers, Families, and circumstances: Factors affecting children's
adjustment. Applied Developmental Science,16, 98-111.
Inhoud:
Een paar belangrijke punten uit Golombok (deel 1)
Een paar belangrijke punten uit Golombok (deel 2)
Een paar belangrijke punten uit Golombok (deel 1)
Veel aandacht voor ouders en opvoeding
Al sinds mensenheugenis bemoeien “deskundigen” zich met de opvoeding in gezinnen
Op individueel en maatschappelijk niveau discussies over jeugd en opvoeden en op politiek
niveau
- Voorheen was er een ministerie voor Jeugd&Gezin is er niet meer, maar thema is nu bij alle
ministeries belangrijk
Bezorgdheid om welzijn jeugd, en over opvoeding is van alle tijden!
- Zelfs al in de tijd van de Grieken en Romeinen
Een aantal voorbeelden (verleden en heden) van maatschappelijke en publieke aandacht
Tv-programma’s zoals Opvoeden doe je zo en Supernanny
Houtplein in Utrecht → voor resocialisatie van asociale gezinnen
- Zelfde idee: Veenhuizen, bekend van Het pauperparadijs
Boeken als Battly Hymn of the Tiger Mother, het boek van Dr. Spock en Het misverstand
opvoeding
Media vragen
Bij KID (= kunstmatige inseminatie donorzaad): moet er aan het kind versteld worden dat de vader
niet de biologische vader is?
Hebben kinderen wel een vader nodig?
Mogen alleenstaande vrouwen gebruik maken van KID of IVF?
Mogen homoseksuele mannen en vrouwen kinderen krijgen en/of adopteren?
ASSUMPTIES ACHTER DEZE MEDIA AANVRAGEN
Des te groter de afstand van het traditionele vader-moedergezin, des te groter het risico voor het
kind
- Structuur van het gezin is belangrijker dan de kwaliteit van gezinsrelaties → assumptie die
daarachter schuilgaat
Er is een verband tussen niet-traditionele en/of nieuwe gezinsvormen en het ontwikkelen van
probleemgedragingen bij kinderen die in deze gezinnen opgroeien
- Bijv. jongens die niet goed zouden opgroeien zonder mannelijk rolmodel wanneer zij
opgroeien bij twee lesbische moeders
→ maar, wat weten we er nu daadwerkelijk over? Hierover heeft Golombok het boek geschreven
7
, COLLEGE 2: GOLOMBOK (2000)
Nieuwe gezinstypen als “natuurlijke experimenten” (Parke, 2004)
“New family types offer the possibility to conduct “natural experiments”, and as
such provide opportunities to explore our understanding of family functioning and
child adjustment” (p.388)
Deze gezinnen ontstaan vanzelfsprekend in onze samenleving → het zijn natuurlijke
experimenten
- Belangrijk om te bestuderen, want als je weet wat hoe de ouder-kindrelatie verloopt in
verschillende situaties kun je veel leren hoe dit in traditionele gezinnen gebeurt
Naar welke gezinstypen kijkt Golombok?
Eén- en tweeouder gezinnen (met daarin de rol van de vader of de afwezige vader)
- Dus niet naar gezinnen waarin vader alleenstaand is en voor het gezin zorgt → begint nu heel
langzaam beetje meer aandacht te komen
Gezinnen met twee ouders van hetzelfde geslacht
→ Ook een manier om naar de rol van de ouders te kijken
Gezinnen waar beide ouders geen biologische band met hun kind hebben (adoptie,
pleeggezinnen)
- In NL: wanneer een kind het huis uit moet, wordt eerst gekeken binnen de familiekring of het
kind daar ondergebracht kan worden
- Weinig baby’s ter beschikking voor adoptie van Nederlandse bodem
Gezinnen die met nieuwe reproductieve technieken (IVF, eiceldonatie) kinderen hebben gekregen
- In het begin maakte men zich er vooral zorgen om dat deze kinderen te beschermend o.i.d.
werden opgevoed omdat er zo veel moeite gedaan was om ze te krijgen
→ het blijkt allemaal gewoon goed te gaan met deze kinderen
Eénoudergezinnen, een diverse groep…
… in “ontstaansgeschiedenis”
Na echtscheiding
- Bij een eventuele stiefouder werkt het het beste voor het kind wanneer deze niet vanaf dag 1
inwoont bij de andere ouder en zich bemoeit met het kind
Na overlijden van de andere ouder
BOM of BAM
- BOM: bewust ongehuwde moeder
- BAM: bewust alleenstaande moeder
→ nieuwere term omdat lang niet iedereen nog trouwt
Alleenstaande ouders die niet bewust voor het ouderschap gekozen hebben
… in gevolgen (voor ouders en kinderen)
Tijdsaspect (Chronosysteem Bronfenbrenner):
- Hoe lang geleden (hebben we het over gescheiden gezinnen in de jaren ‘50 of hedendaagse
gescheiden gezinnen?)
o Vandaag de dag is het meer algemeen goed: 1/3 eindigt in scheidingen
- Hoe lang is het geleden voor het kind (i.v.m. “normaliseren van de gezinssituatie”)
o Het kind past zich aan, de situatie wordt genormaliseerd
o In de media, de kranten wordt veelal over vechtscheidingen gesproken, in plaats van over
situaties waarin kinderen zich goed hebben aangepast
Biologisch geslacht van het kind
VRAAG VAN DE DAG (VOORBEELDTENTAMENVRAAG):
VOLGENS SUSAN GOLOMBOK IS ER NIET ZOZEER EEN DIRECT VERBAND TUSSEN HET MEEMAKEN VAN EEN
SCHEIDING EN ONTWIKKELEN VAN PROBLEEMGEDRAGINGEN BIJ HET KIND, MAAR KAN DE SCHEIDING EEN
8
