Renaissance & Barok
Renaissance
Middeleeuwen > periode van verval (donker, barbaars)
Renaissance > wedergeboorte van de (klassieke) cultuur > ten dienste van morele,
intellectuele en culturele vorming van de mens en vormgeving van de eigen (hoofdzakelijke
christelijke) cultuur > besef met recente breuk (middeleeuws) verleden
Oriëntatie op voorbeelden uit de Grieks-Romeinse oudheid
Italië einde 13e , begin 14e eeuw
Opkomst van de Italiaanse stadstaten > sterke culturele ontwikkeling > handel en geld nam
toe > rijke kooplieden ook opdrachtgevers > aanzien vergroten /pronken /verfraaien
/geschenken
Kunstenaars in gildes > 15e eeuw topkunstenaars eruit > meer vrijheid: zelf kiezen en dingen
weigeren > veel kunstenaars en opdrachtgevers
Tijd van ontdekkingsreizen > contact oosterse culturen > uitvindingen (bijv. boekdrukkunst) >
horizon kunstenaar verruimd > kunstenaar moest: geheimen van de natuur begrijpen en
verborgen wetten van het heelal onderzoeken > aanzien erg hoog
Home universalis > alleskunner > iemand die zowel kunst als wetenschap beheerste > ideale
kunstenaar was ook architect, beeldhouwer, schilder
Meer aandacht voor het aardse, meer openlijike waardering voor zintuiglijk genot en
zintuiglijk waarneembare schoonheid
Humanisme: studie van klassiek erfgoed > overtuiging dat studie tot hogere beschaving
brengt > ca 1300 opkomst onder proffessionele schrijvers: Petrarca
Humanisten vergrootten de kennis van de oudheid en stimuleerde deze belangstelling
Vroeg- en middenrenaissance 1300-1530 Hoogrenaissance 1490-1530
Tot eind 15e eeuw 1490-1530
Florence centrum Rome centrum
kunstenaars: Brunelleschi, Alberti, Kunstenaars: Leonardo da Vinci,
Ghiberti, Donatello, Fra Angelico, Botticelli Michelangelo, Raphael
Renaissance dringt door in rest Europa
Kunstenaars
Giotto (en Masaccio) bracht(en) de schilderkunst weer aan het licht
Brunelleschi wekte de klassieke bouwkunst weer tot leven
Ghiberti en Donatello lieten de beeldhouwkunst herleven
Petrarca deed de ‘elegante antieke stijl’ weer het licht zien in Latijnse poëzie en proza
Gevolgen Renaissance
Middeleeuwse feodale stelsel verdwijnt
Aanwezigheid van materiële resten uit (Romeinse) oudheid/ de herinnering aan de
grootsheid van het Oude Rome
Opkomst van humanisme
Secularisatie/verwereldlijking
Toenemende handel > grotere welvaart > rijke brugerij
Verstedelijking/ opkomst van stadstaten > rijke burgerij heeft aandeel in bestuur van de
republieken
Individualisme: besef eigenwaarde als individu ipv collectief (bijv gilde)
Christelijk geloof blijft bepalend voor wereld- en levensbeschouwing
, Architectuur
Hernieuwde interesse in bewaard gebleven klassieke gebouwen
Onder invloed van: klassieke gebouwen in Italië ( Pantheon, Colloseum >
bestudeerd, nagemeten door architecten als Brunelleschi, Alberti en
Bramante ) + als klassiek beschouwde gebouwen + de architectura van
Vitruvius
De koepel van de dom van Florence > geen kunstenaar in staat zo’n grote koepel te
maken > Brunelleschi bestudeerde Pantheon > beton, houten formeel niet mogelijk
> oplossing 8 hoekribben (twee tussenribben) met een binnen- en buitenschaal >
minder zwaar > beschouwd als eerste renaissance-bouwwerk
Kenmerken
(wetenschappelijk) perspectief > alle in de diepte lopende lijnen komen samen in een punt,
horizon gelijk aan ooghoogt
Proportionering (naar menselijke verhoudingen)
Evenwichtig, harmonisch en symmetrisch
Klassieke elementen (bouworden, ornamentele details, boog/
gewelf/ koepel/ (half)zuil/ pilaster / rustica
Sobere decoratie
Eenvoudig geometrische vormen (circel, rechthoek, driehoek)
Toscaanse orde > variant op Dorisch > smaller, geen canelures, wel basis
Composiet orde > combinatie ionisch, korintisch, voluten en
acanthusbladeren
Toevoegingen
Kolossale orde (nieuw) > pilasters/halfzuilen/zuilen lopen
door over meer verdiepingen
Ballustrades > balkonachtig hekje, koepels niet helemaal
rond
Tympaan boven ramen en deuren
Koepel vaan op vierkante onderbouw met tamboer en lantaarn
Voluten in geveldecoratie
Basiliek > langwerpig (kerk)gebouw, bij Romeinen: markt-, beurs- en rechtsgebouw
Patriarchale basiliek > kerken naast woonvertrekken van patriarchen (kerkvorsten)
Bouw St. Pieter 1503-1614
Paus Julius ll > opdracht aan Bramante > wonderwerk van christendom
Bramante
Paus Julius II lang
plattegrond: centrale Rafael Latijns kruis
rechthoekig schip + Michelangelo koepel
ronde hal, enorme als plattegrond
eigen mausoleum
koepel > te veel geld
Giacomo della Porta
Carlo Maderno gevel Bernini plein voor St.
+ Carlo koepel
in barokke stijl Pieter
afgemaakt
