Hoofdstuk 5 – Aandacht, cognitieve controle en
bewustzijn
5.1 Aandacht: het selecteren van informatie
5.1.1 Evidentie voor selectieve aandacht
Selectieve aandacht
Het proces waarbij één boodschap geselecteerd wordt voor bewuste verwerking en de
andere boodschappen onderdrukt worden → intuïtief bij mensen!
Onderzoek binnen psychologie
Dichotisch luisteren
Er wordt een koptelefoon opgezet en de proefpersoon krijgt langs het linkeroor iets
anders te horen dan in het rechteroor. Als de proefpersoon zich op één kant focust,
wordt er in het andere oor weinig waargenomen.
Eerste paradigma waarmee selectieve aandacht mee werd bestudeerd:
o Onderzoeker: Colin Cherry, 1950
o Cocktailpartyeffect
o Koptelefoon met 2 verschillende boodschappen, er moest naar één
geluisterd worden, de ander werd wel gehoord en veranderingen van
toonhoogte of geslacht werd wel waargenomen maar de inhoud niet.
Tweede paradigma
o De proeven van Posner/het paradigma van Posner
Kijken naar het middenpunt van een scherm en klikken wanneer
een zwart vierkantje aan de linker of rechterkant verscheen.
Wanneer er op het midden een juiste aanwijzing werd gegeven,
was de reactie veel sneller (hun perceptuele systeem werd
klaargemaakt aan die kant informatie te ontvangen).
De afhankelijke variabele: tijd die pp nodig hadden om op de knop
te drukken
Onafhankelijke variabele: het teken dat de pp kregen
Al vanaf de geboorte wordt er aan selectieve aandacht gedaan, dit neemt toe tijdens
de kindertijd en neemt wat af naarmate mensen ouder worden (adolescentie als
hoogtepunt).
5.1.2 Modellen voor selectieve aandacht
De filtertheorie (Broadbent)
Een filter tussen sensorische geheugen (gewaarwording) en kortetermijngeheugen
(bewustzijn en manipulatie) die de data zuivert die niet door het kortetermijngeheugen
(want beperkt) opgepikt kan worden → aandachtstheorie met vroege selectie
Plaats van selectie
Info waar men zich niet op richt geblokkeerd op het niveau van de gewaarwordingen
en dus niet waargenomen → selectie gebeurt later, eerst de stappen van de perceptie
DUS: enkel het signaal dat tot het kortetermijngeheugen doordringt, worden bewust
waargenomen en beïnvloed het gedrag van de persoon.
, Theorie met late selectie (MORAY)
Sensorische informatie wordt niet weggefilterd maar onbewust waargenomen en
aandacht kan verspringen wanneer die informatie onbewust herkend wordt (bv het
noemen van je naam). De selectie ligt dus op een later punt.
3 verklaringen om lekken in de filter te verklaren
1. Filter van sensorisch kanaal verplaatsen
2. Woorden uit ander gesprek worden onbewust waargenomen
3. Attenuatietheorie
Attenuatietheorie (TREISMAN)
Aandacht speelt ook hier een vroege rol, maar de filter verzwakt de signalen enkel bij
hun overgang van het sensorische geheugen naar het kortetermijngeheugen en
blokkeert ze niet volledig. De mate van attenuatie is afhankelijk van de hoeveelheid
aandacht die aan de verwerking van een stimulus besteed moet worden. Daarnaast
wordt visuele informatie gemakkelijker weggefilterd dan auditieve (overlevingsgericht).
5.1.3 Wat doet de selectieve aandacht?
Wat doet aandacht met een stimulus?
Feauture integration theory (kenmerkintegratietheorie) van Treisman en
Galade
o Zoek de rode letter S
Stadium 1
Pop-out-effect
Zoektocht naar een enkel kenmerk; wordt veroorzaakt door preattentief proces (een
rode S tussen zwarte S’en).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoniempjexd. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.