Hoofdstuk 4 – De waarneming
4.1 Van zintuiglijk gewaarwording naar waarneming
Gewaarwording vs. waarneming
Gewaarwording
o De opname van stimulatie uit de omgeving door middel van de
zintuigen en de vertaling van deze stimulatie in de zenuwimpulsen die
door de hersenen verwerkt kunnen worden in beelden, klanken,
smaken, etc.
Waarneming
o Het interpreteren en begrijpen van de gewaarwording
Visuele agnosie
Stoornis waarbij het gezichtsvermogen volledig intact is
maar de gewaarwordingen niet meer geïnterpreteerd
en georganiseerd kunnen worden tot een
betekenisvolle waarneming
4.1.1 Waarneming is een actief proces
Waarom is waarneming meer dan het registreren van gewaarwordingen?
3 redenen:
o Signaal dat in de hersenen toekomt is onvolledig
Blinde vlek in de retina (geen receptoren)
Oogbewegingen en oogknipperingen (20 tot 40 ms blind)
Enkel scherp beeld wanneer licht in fovea valt (buiten centrum van
het visuele veld)
Hersenen vullen voortdurend ontbrekende kennis aan
o Beelden op onze retina’s zijn tweedimensionaal
Hersenen zetten dit om in driedimensionaal beeld
Noodzakelijk voor inschatten van diepte en afstand
o Voorbeeld: maan & sterren even ver
o Binnenkomende signalen veranderen voortdurend
Voorwerpen worden gedeeltelijk door andere voorwerpen
verborgen
Voorbeeld: leerkracht die achter bureau staat, lijkt plots
geen benen meer te hebben, deur die opengaat
Streven naar perceptuele constantie
Fenomeen van gelijkblijvende voorwerpen ondanks voortdurende veranderingen
(grootte, vorm, licht & kleur) in het retinabeeld
Onderscheid proximale en distale stimulus:
o Proximale stimulus
Geheel van fysische energie dat onze sensorische receptoren
stimuleert
o Distale stimulus
Het voorwerp in de buitenwereld dat de fysische energie (en dus
de proximale stimulus) produceert
Voorbeeld: wanneer je kijkt naar het gezicht van een
vriendin
1
, Distale stimulus
o Gezicht dat licht reflecteert (nauw verbonden met
perceptuele ervaring)
Proximale stimulus
o Gereflecteerde licht dat jouw ogen binnenkomt
Palmer: waarneming is een heuristisch interpretatieproces
Visuele systeem berekent de meest waarschijnlijke distale stimulus op basis van
veronderstellingen en de proximale stimulus
Meestal juist, maar niet altijd (daarom heuristisch)
o Verkeerde percepties → visuele illusies
2 veronderstellingen:
o Meeste stimuli in de buitenwereld zijn driedimensionaal
o Invallend licht komt meestal van boven
Deze veronderstellingen zijn soms fout waardoor visuele illusies
worden gecreëerd
4.1.2 Illusies als venster op de onderliggende
mechanismen
Voorbeeld: holle en bolle stippen, voetafdruk in het zand, oppervlakte van
parallellogrammen
Raster van Hermann en laterale inhibitie: retinale signaal wordt vervormd tijdens
tocht in visuele systeem
Raster waarbij we denkbeeldige grijze vlekken zien die
verdwijnen wanneer we er rechtstreeks naar kijken
Visuele illusie door bestaan van laterale inhibitie
o Ganglioncellen onderdrukken de activiteit van
omringende ganglioncellen wanneer ze erg actief
zijn (veel vuren)
Laterale inhibitie zorgt in normale
omstandigheden voor beter zicht
Voorbeeld: verduidelijken van
contrast tussen zwarte letters op wit
papier zodat we beter beeld krijgen
4.2 Van de retina naar de hersenen: bottom-
upprocessen
De informatiestroom van de receptoren aan de basis (bottom) naar de hogere
hersencentra (up) die verantwoordelijk zijn voor het herkennen en classificeren van
voorwerpen
Kegeltjes en staafjes in retina’s sturen voortdurend elektrische signalen naar de
hersenen → hersenen bepalen op basis van deze zenuwimpulsen de distale
stimulus
3 stadia:
o Primaire schets
o Perceptuele organisatie
o Patroon- en objectherkenning
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper anoniempjexd. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,49. Je zit daarna nergens aan vast.