Betreft een samenvatting van de hoofdstukken van het boek Grondslagen van Corporate Governance 4e druk welke onder de tentamenstof vallen en aanvullende de wijzigingen naar de Corporate Governance Code 2022 welke niet in de boek is opgenomen.
Samenvatting boek: Grondslagen van
Corporate Governance
Hoofdstuk 1: Corporate governance: een historisch perspectief
In ons economisch systeem speelt het ondernemerschap een grote rol. Kapitalisme is een
economisch systeem waarin hard werken wordt beloond, evenals inventiviteit en creativiteit bij het
bedenken van nieuwe producten en diensten. Door het creëren van toegevoegde waarde in een
economie worden persoonlijke rijkdom en welvaart opgebouwd.
Elke ondernemingsactiviteit kent bepaalde risico’s. Corporate governance gaat in essentie over de
vraag aan wie en op welke wijze een integer ondernemingsbestuur transparant verantwoording
moet afleggen.
Corporate Governance = behoorlijk ondernemingsbestuur -> vakgebied houdt zicht bezig met de
vraag hoe ervoor gezorgd kan worden dat ondernemingen zich behoorlijk gedragen, opdat
kapitaalverschaffers erop kunnen vertrouwen dat de ondernemingsleiding rekening houdt met hun
belangen. Anders geformuleerd: de macht van bestuurders moet worden gecontroleerd.
Een onderneming is een georganiseerd verband van kapitaal, arbeid en leiding, dat zich bezig houdt
met het produceren van goederen en/of diensten, met de bedoeling deze in het economische
verkeer te brengen, teneinde daarmee winst te behalen.
Bij een rechtspersoon wordt de onderneming als een eenheid beschouwd, ofwel een eigen
rechtspersoonlijkheid.
De BV en NV worden dikwijls kapitaalvennootschappen genoemd. De aandelen van een NV zijn vrij
verhandelbaar en die van een BV niet. De aandeelhouders zijn alleen verschaffers van risicodragend
kapitaal.
De NV is in opzet een dualistische structuur waarbij kapitaalverschaffers en bestuurders gescheiden
zijn. Ofwel de scheiding van eigendom en leiding. Hierdoor onstaat het Agencyprobleem: problemen
hierbij zijn: perk consumptionl onderinvesteringen of andersom, kortetermijnoriëntatie, zelfverrijking
door het management, vermoed van managers en narcistisch gedrag.
1
,De gedragscode voor ondernemingen in ons land, de Code Van Manen, geldt alleen voor
beursgenoteerde onderneming (kleine 200 ondernemingen).
Historie:
Een belangrijke mijlpaal in de historie was dat op 20 maart 1602 in Nederland de Vereenigde Oost-
Indische Compagnie (VOC) als eerste beursgenoteerde naamloze vennootschap in de wereld werd
opgericht.
De eerste problemen met betrekking tot fraude en misstanden deden zich al voor bij de South Sea
Company die in 1710 werd opgericht in Engeland. In 1720 ontstond er door het verspreiden van valse
geruchten een speculatieve hausse in het aandeel, waarbij de koers van 128 pond in januari
omhoogschoot naar 1.000 pond in juli, om vervolgens naar 100 pond te zakken in december.
Sinds die tijd hebben zich meer schandalen voorgedaan over de hele wereld. Aan het begin van deze
eeuw waren het vooral de boekhoudschandalen in de VS die aandacht van het grote publiek trokken.
Keer op keer is in de afgelopen vier eeuwen het vertrouwen in het bedrijfsleven geschaad en elke
keer is er nieuwe en aangescherpte wet- en regelgeving gekomen als reactie van de politiek. Te
denken aan de Bubble Act (1720 in Engeland), Securities and Exchange Act (1934 in de VS), de komst
van de Securities and Exchange Commission (SEC) en de Sarbanes-Oxleywet (SOX in 2002 in de VS).
In 1835 werd de Code de Commerce vervangen door het Nederlandse Wetboek van Koophandel. De
inrichting van de NV werd grotendeels overgelaten aan de oprichters, artikel 55 verplichtte het
bestuur jaarlijks de winsten en verliezen te presenteren aan de aandeelhouder. In 1918 werd het
Wetboek van Koophandel herzien, waarbij de NV als rechtspersoon werd ingevoerd en drie
belangrijke organen worden in de wet genoemd: bestuur, commissarissen en de algemene
vergadering van aandeelhouders. Pas in 1928 werd een nieuwe regeling ingevoerd waarbij grote
vennootschappen hun jaarrekening via het handelsregister dienden te publiceren.
De zeggenschap van aandeelhouders (shareholders) versus de zeggenschap van het management
verschilt internationaal nogal. De rechten van aandeelhouders in Engeland en Nederland zijn
aanmerkelijk sterker dan die van de Amerikaanse aandeelhouders. In het Rijnlandse model wordt
gestreefd naar een evenwichtige afweging van de belangen van het bestuur, werknemers en
aandeelhouders en de maatschappelijke verantwoordelijkheid van het bedrijf. Dit wordt ookwel de
stakeholderbenadering genoemd.
2
,Hoofdstuk 2: Systeem van corporate governance
De commissie Peter is de eerste in Nederland die in 1997 aanbevelingen deed voor een gedragscode
voor corporate governance. In Engeland Commissie Cadbury in 1995.
De commissie komt tot de volgende definitie:
Corporate governance is het stelsel van omgangsvormen voor bij de vennootschap en haar
onderneming direct belanghebbenden – met name bestuurders, commissarissen en
kapitaalverschaffers – inhoudend een aantal regels voor goed bestuur en goed toezicht en regels
voor een verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden die een evenwichtige
invloed bewerkstelligen van bij de vennootschap en haar onderneming betrokkenen. Uitgangspunt
daarbij is dat bestuurders en commissarissen over hun taakuitoefening – ook publiekelijk –
verantwoording dienen af te leggen.
- Bestuur en zijn beloning
- Raad van commissarissen
- Vermogensstructuur
- Statuten
- Interne beheersing
Externe Corporate governance
- Wetten en regels
- Marktwerking -> productie, kapitaal, arbeid, overname
- Instituties voor financiële informatie en analyse
- Leveranciers van Externe financiële diensten
- Private instituties van toezicht
3
, Hoofdstuk 3: Bestuur
Basisregels voor bevoegdheden zijn te vinden in Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. In artikel 8 van
Titel 1 van Boek 2 Burgerlijk Wetboek is een belangrijke toetssteen voor de rechter in geval van
geschillen. Hierin wordt namelijk benoemd dat de rechtspersoon en degenen die bij zijn organisatie
zijn betrokken zich moeten gedragen op een manier die door ‘redelijkheid en billijkheid wordt
gevorderd’.
Definitie van redelijkheid en billijkheid staat in art. 3:12 BW: Bij de vaststelling van wat redelijkheid
en billijkheid eisen, moet rekening worden gehouden met algemeen erkende rechtsbeginselen, met
de in Nederland levende rechtsovertuigingen en met de maatschappelijke en persoonlijke belangen,
die bij het gegeven geval zijn betrokken.
Vaak wordt een beroep op de redelijkheid en billijkheid gedaan als een wettelijke regel dusdanig
nadelig uitpakt dat aan die regel in het concrete geval geen toepassing zou moeten worden gegeven.
Dan spreekt men ook wel van de derogerende werking van de redelijkheid en billijkheid.
Van betrokkenen wordt verder verwacht dat zij bij het nastreven van hun belangen rekening houden
met het vennootschappelijk belang. In het Nederlandse recht geldt dat de bestuurder zich heeft te
richten naar het belang van de vennootschap en hij wordt geacht zich als goed rentmeester te
gedragen over de aan hem toevertrouwde materiële en immateriële activa.
Niet elke directeur is ook bestuurder, bij vennootschappen wordt de aanduiding ‘directeur’ ook wel
gebruikt voor functionarissen die geen statutair bestuurder zijn.
Het bestuur is belast met de leiding van de vennootschap en vertegenwoordiging ervan (art. 2:129 en
130 BW). De algemene vergadering van aandeelhouders (ava) benoemt het bestuur (art. 2:132 BW)
en is bevoegd de bestuurders te schorsen en te ontslaan (art. 2:134 BW).
De wet bepaalt dat het bestuur zijn taak behoorlijk moet vervullen (art. 2:9 BW). Het begrip
behoorlijk verwijst naar de vervulling van de taak op een wijze die naar algemeen inzicht van een
bekwame bestuurder van een vennootschap in zijn positie mag worden verwacht. Hierbij staan twee
kernbegrippen voorop: het zorgvuldigheidsbeginsel en het loyaliteitsbeginsel.
Het zorgvuldigheidsbeginsel houdt in dat het bestuur van een rechtspersoon zijn beslissingen grondig
voorbereid en goed gemotiveerd dient te nemen. Het loyaliteitsbeginsel is gebaseerd op de bepaling
dat bestuurders en commissarissen zich dienen te richten naar het belang van de vennootschap en
de met haar verbonden onderneming (art. 2:129 lid 5 BW en art. 2:140 BW).
Informatieplicht: het bestuur is verplicht de ava van de gang van zaken op de hoogte te houden. Ook
moet het bestuur de rvc van alle noodzakelijke informatie voorzien. Daarnaast dient jaarlijks een
bestuursverslag en jaarrekening opgesteld te worden.
De beloning van het bestuur wordt vastgesteld door de ava in de vorm van een bezoldigingsbeleid en
door vaststelling van de bezoldiging, tenzij door de statuten een ander orgaan is aangewezen (lees
rvc).
In de wet wordt een maximum gesteld aan het aantal toezichthoudende functies die bestuurders bij
andere vennootschappen kunnen bekleden (art. 2:297 lid 1a en 1b BW). Bestuurders van een grote
nv, bv of stichting kunnen maximaal twee toezichthoudende functies bij andere grote
rechtspersonen vervullen. Daarnaast mogen zij geen voorzitterschap van de rvc bij een grote
rechtspersoon bekleden.
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper natasjabunt. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
