Cognitieve en taalontwikkeling
Hoorcollegesamenvatting
PW eerste leerjaar
Radboud Universiteit
2022/2023
,Inhoudsopgave
College 1 - Cognitieve ontwikkeling: Piaget..................................................................................................... 3
College 2 – Taalontwikkeling: wat is taal? / Kritische periodes........................................................................9
College 3: Cognitieve Ontwikkeling: Vygotsky...............................................................................................13
College 4 – Taalontwikkeling: De invloed van de omgeving...........................................................................19
College 5 - Cognitieve Ontwikkeling: Feuerstein............................................................................................23
College 6 – Taalontwikkeling: Spraakwaarneming.........................................................................................28
College 7 – Cognitieve ontiwkkeling: Representateis en concepten...............................................................34
College 8 – Taalontwikkeling: Het leren van woorden...................................................................................38
College 9 – Cognitieve ontwikkeling: Redeneren en probleemoplossing........................................................42
College 10 – Taalontwikkeling: Morfologische en grammaticale ontwikkeling...............................................48
CO & TO hoorcollege 10: De relatie tussen cognitie en taal...........................................................................54
Cerego......................................................................................................................................................... 60
,College 1 - Cognitieve ontwikkeling: Piaget
Wat wordt er volgens Piaget precies ontwikkeld, als we het hebben over cogniti eve
ontwikkeling? En welke twee mechanismen zorgen voor die ontwikkeling?
Definities van cognitie
Cognitie is kennis, bewustzijn, intelligentie, denken, verbeelden, scheppen, redeneren,
plannen, afleiden, probleem oplossen, classificeren en relateren, symboliseren, fantaseren
en dromen, geheugen, aandacht en leren. Motorische beweging is ook een belangrijk
onderdeel van cognitie. Bij de definitie van cognitie hoort echter ook motoriek. Dit wordt ook
wel aangeduid als embodied cognition: een samenwerking tussen lichaam en brein. Een
voorbeeld hiervan is dat je je pincode vergeten bent en dat je vingers als ware vanzelf naar
de cijfers gaan. Daarnaast heb je ook sociale cognitie; hieronder valt de Theory of Mind
(TOM). Dit is jouw kennis over de cognitie van een ander ofwel het inleven in de ander.
De invloed van je houding op je brein
Mensen die zich machtig/krachtig voelen, hebben vaak een open houding. Daarentegen
hebben mensen die zich zwak voelen een gesloten houding. Dit is aangeboren, want ook
blinden mensen vertonen dit gedrag.
Carney, Cuddy en Yap (2010) hebben onderzoek gedaan naar de relatie tussen poses en
gevoel. Veertig mensen moesten twee keer één minuut in een bepaalde houding staan. Na
twee minuten bleek dat het testosteron was toegenomen, het cortisol (stresshormoon) was
afgenomen en het gevoel van macht sterker was dan in een zwakke pose. Hierna moesten de
deelnemers dobbelen voor geld. Ze kregen twee euro en konden met een worp het bedrag
verdubbelen of in zijn geheel verliezen. Van de deelnemers met de krachtige pose nam 86%
het risico om het geld te verdubbelen. Bij de zwakke pose nam het testosteron juist af, het
cortisol nam toe en slecht 60% nam het risico.
Cognitie versus intelligentie
Cognitie heeft betrekking op cognitieve processen in het algemeen, terwijl intelligentie in de
regel gebruikt wordt om de kwaliteit van de cognitie van een persoon te beschrijven in
vergelijking met die van anderen. Hoe beter de cognitie van een persoon is, hoe intelligenter
we diegene dan noemen. Er zitten normen en waarden in intelligentie en cognitie is vrij puur
wat iemand doet. Echter, in wezen verwijst het begrip intelligentie net als cognitie naar het
vermogen om problemen te kunnen oplossen. Maar over wat intelligentie nu precies
inhoudt, wordt nog steeds veel gediscussieerd (Eling, 2014).
Cognitieve ontwikkeling: afbakening
De definitie van cognitie die in deze cursus aangehouden wordt, is die van Keenan (2016):
denkprocessen of mentale activiteiten, waardoor we kennis verwerven.
“It is an exciting, but also a confusing, time in which to be a student of infant cognition.”
(Flavell, 2002). Flavell schreef dit omdat cognitie een snel onderzoeksgebied is, want er komt
steeds nieuwe informatie en onderzoekers proberen van elkaar te winnen. Zo vindt
bijvoorbeeld een onderzoeker een vaardigheid bij een vierjarig kind en als gevolg daarvan
gaat een andere onderzoeker onderzoeken of het kind het al op driejarige leeftijd kan.
, De cognitieve ontwikkelingstheorie van Jean Piaget
Jean Piaget (1896-1980) was een bioloog, psycholoog en filosoof uit Zwitserland. Door zijn
drie kinderen te observeren, kreeg hij steeds meer interesse in en kennis van het ontstaan en
de ontwikkeling van kennis en begrip bij kinderen. Hij focuste hierbij vooral op het verschil
tussen het denkproces van kinderen en dat van volwassenen. Piaget was daarbij vooral
georiënteerd op de problemen van de epistemologie (kennisleer). Zijn doel was de echte
aard van kennis begrijpen, door te onderzoeken waaruit en hoe die kennis is ontstaan. Hij
hoopte dit doel te bereiken door de kwalitatieve ontwikkeling van cognitieve structuren vast
te stellen.
Uitgangspunten van Piaget
Vroeger was vooral de behavioristische opvatting leidend in de literatuur. Zij legden de focus
vooral op de stimulus respons reacties (SR: stimulus – response) en dachten dat kinderen
leerden door middel van straffen en belonen. Behavioristen zagen het brein en de cognitieve
structuren als een ‘black box’, waarin niks veranderd werd. Er werd alleen maar gekeken naar
uiterlijk waarneembaar gedrag.
Piaget ging tegen deze ideeën in en vond dat kinderen hun omgeving op een actieve manier
exploreren en zo hun eigen realiteit construeren. Hij ging uit van de stimulus organisme
response reacties (SOR: stimulus – organisme – response). Doordat kinderen telkens in
aanraking komen met stimuli om zich heen, construeren zij hun eigen realiteit. In het begin
van hun ontwikkeling hebben ze denkfouten en dit wordt steeds accurater totdat ze in het
volwassenen denken komen. Kinderen vormen hierdoor schema’s (cognitieve structuren). Dit
is een set van acties, herinneringen en strategieën om de omgeving te begrijpen en te
voorspellen. Schema’s zijn in eerste instantie gedragsmatig, maar het groeit zich uit tot
mentale concepten. Voorbeelden van schema’s zijn: zuigschema, grijpschema, luisterschema.
Hoe wordt cognitie ontwikkeld?
Volgens Piaget passen kinderen hun schema’s aan, aan de omgeving. Dit noemt hij
adaptatie. Door onze interactie met de omgeving te ontwikkelen we schema’s. Dit zorgt
ervoor dat we ons aan kunnen passen aan de omgeving. Dit gebeurt om twee manieren:
assimilatie en accommodatie. Assimilatie is het integreren van kennis in bestaande
cognitieve structuren, waarbij de bestaande cognitieve structuren worden gebruikt om
nieuwe kennis te interpreteren. Het is een stabiele fase (equilibrium), omdat de cognitieve
structuren al vaststaan. Een voorbeeld van cognitieve assimilatie: geef een kind een doosje
lucifers en het kind maakt er een rammelaar van. En een voorbeeld van fysieke assimilatie:
de verandering in de samenstelling van voedsel, zodat we het kunnen verteren en om
kunnen zetten in energie. Daarentegen verwijst accommodatie naar het aanpassen van de
oude of bestaande cognitieve structuren aan de omgeving, en dus nieuwe kennis.
Accommoderen gebeurt in een instabiele fase (disequilibrium), omdat de cognitieve
structuren worden veranderd. Een voorbeeld van cognitieve accommodatie: geef een kind
een doosje lucifers en het kind ontdekt dat het vuur kan maken. En een voorbeeld van
fysieke accommodatie: we passen de manier van kauwen aan ons voedsel aan.
Assimilatie en accommodatie wisselen elkaar af. Dit gaat erg snel en soms gelijktijdig.
Doordat we als organisme elke keer naar een stabiele fase willen, komen we soms dingen
tegen die we niet begrijpen waardoor we accommoderen. Hierdoor groeien we elke keer
weer op cognitief vlak.
