Wonen in Nederland
Aardrijkskunde: Hoofdstuk 3
§1 Vele steden maken (g)een Randstad
De Randstad vormt het woon- en werkgebied van een zeer groot deel van de Nederlandse bevolking
=> de Rijksoverheid rekent de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Utrecht, Almere,
Amersfoort, Delft, Dordrecht, Haarlem, Haarlemmermeer, Hilversum, Leiden, Purmerend, Zaanstad
en Zoetermeer tot de Randstad Holland
=> de Randstad herbergt enkele grootstedelijke functies: landsbestuur en de Hoge Raad in Den Haag,
het Rijksmuseum en het Concertgebouw in Amsterdam, de Jaarbeurs in Utrecht en de havenfunctie
in Rotterdam
De overheid heeft de Randstad in de Nota ruimte 2006 in drie delen verdeeld:
1. Noordvleugel: bestaat uit Amsterdam en gebied rondom het Noordzeekanaal
- divers en dynamisch bedrijfsleven; mainport Schiphol speelt een belangrijke rol
- in de buurt van Schiphol komen veel logistieke activiteiten voor, maar daarnaast zijn er in de
Noordvleugel ook hoofdkantoren van multinationals, financiële dienstverlening en ICT-bedrijven
- van groot economisch belang gezien de industriële en havenactiviteiten langs het Noordzeekanaal
en bij Zaanstad, de glastuinbouw bij Aalsmeer en de bloembollenteelt in die buurt
- Amsterdam is in de Noordvleugel opvallend door zijn toeristische, culturele en educatieve functie
2. Verkeersknooppunt regio Utrecht
- regio Utrecht geldt als belangrijk verkeersknooppunt tussen de Noord- en Zuidvleugel, maar
daarnaast ook met de rest van Nederland
- congrescentra als de Jaarbeurs profiteren van de centrale ligging
- de stad Utrecht zelf is een dienstenstad: 1/5 banen heeft een biomedisch karakter, Utrechtse
universiteit grootste van Nederland; verder veel ICT-bedrijven en een groeiende creatieve sector
3. Zuidvleugel: bestaat uit Den Haag en het Rijnmondgebied met Rotterdam en de Drechtsteden
- de mainport Rotterdam speelt een belangrijke rol in het internationale goederenvervoer en kent een
gigantische concentratie van (petro-)chemische industrie
- Rotterdam wordt veelzijdiger: niet alleen de haven en arbeid, maar ook architectuur en creativiteit
wordt steeds, belangrijker, bijvoorbeeld Erasmusbrug, de Kop van Zuid, de Maastoren en het CS
- ook ligt in de Zuidvleugel de regeringszetel: het Binnenhof, met het parlement, de departementen
van de verschillende ministeries en de organisaties die nauw bij de politiek betrokken zijn
- ook internationaal speelt Den Haag een politieke rol op het politieke toneel: het Internationaal
Gerechtshof is al lang in de stad gevestigd, en meer recent zijn daar het Joegoslavië-tribunaal, het
Internationaal Strafhof en Europol bijgekomen
Niet iedereen ziet de Randstad zoals hierboven; in veel publicaties -zelfs door de overheid- wordt een
tweedeling gebruikt, waarbij de regio Utrecht bij de Noordvleugel wordt ingedeeld
De Randstad, een eenheid?
Het gebruik van de term Randstad suggereert -op bovenstaande indeling na- eenheid. Vanuit twee
verschillende dimensies vallen daarachter vraagtekens te plaatsen:
Economische dimensie: wanneer de Randstad een economische eenheid vormt, moet je dat kunnen
zien aan het woon-werkverkeer: wonen in de ene stad, mag geen belemmering zijn om te werken in
een andere stad - dit is in de Randstad echter nog lang niet het geval
Politieke dimensie: bestuurlijk is de Randstad opgedeeld in een groot aantal gemeenten en enkele
provincies. Opvallend is bijvoorbeeld dat nieuw openbaar vervoer als het Randstadspoor, de
Randstadrail en Regionet allemaal op stadsgewestelijk (stadsdelen en niet tussen steden) niveau
georganiseerd wordt
, Wonen in Nederland
Sinds het verschijnen van de Nota ruimte 2006 wil de overheid meer samenwerking tussen de drie
deelgebieden van de Randstad zien, wat op grond van de Wet Gemeenschappelijke Regelingen (WGR)
kan worden afgedwongen
Het vanuit het Rijk opgelegde bestuurlijke samenwerkingsverband tussen gemeenten in verstedelijkte
gebieden noem je een stedelijk netwerk. Ze komen ook elders in Nederland voor en in alle gevallen
gaat het om een bestuurlijk netwerk
=> de overheid verwacht van alle drie de gebieden een visie op ruimtelijke inrichting en organisatie,
wat bijvoorbeeld betrekking heeft op verbetering van het ov en de aanpak van woningbouw
Groene Hart
Het Groene Hart is ten opzichte van de Randstad eromheen dunner bevolkt en minder verstedelijkt.
Vooral vanaf de jaren ’60 dreigde het gebied door suburbanisatie te veel bebouwd te worden, maar
daar heeft de overheid een stokje voor gestoken: om het gebied zo open mogelijk te houden
Ruimtelijke knelpunten
In de Randstad en het Groene Hart spelen veel vraagstukken op het gebied van ruimtelijke ordening:
- om het open karakter van het Groene Hart te behouden, ging de overheid vanaf de jaren ’60 het
groeikernenbeleid voeren: de overheid ging gemeenten -niet ver van een grote stad- als groeikernen
aanwijzen om het Groene Hart zo veel mogelijk te sparen - voorbeelden van groeikernen: Purmerend,
Nieuwegein en Spijkenisse. Het beleid bleek in de praktijk niet altijd even makkelijk uit te voeren:
ruimtegebrek nabij Den Haag zorgde voor de uitbouw van Zoetermeer, wat vrij dichtbij het Groene
Hart ligt
=> het Groene Hart is toch een beetje verstedelijkt, wat heeft gezorgd voor een verminderde
leefbaarheid en een aangetast milieu
- de overheid begon steeds meer in te zien dat suburbanisatie kan worden ingeperkt door meer te
focussen op de woonomgeving in steden zelf; het compactestad-beleid kreeg steeds meer aandacht:
wonen en werken moest zoveel mogelijk geconcentreerd worden in de steden zelf. Hierdoor trad
verdichting op. Naast dit beleid werd ook het Vinex-beleid gevoerd: het rijk en de stedelijke regio’s in
de Randstad sloten in het kader hiervan akkoorden over grootschalige nieuwbouwprogramma’s. Deze
programma’s lopen achter op schema, wat leidt tot woningnood: wachttijden voor (sociale)
huurwoningen zijn lang en voor starters vormen de woonkosten een grote last
- door nieuwbouw is een deel van het Groene Hart deel gaan uitmaken van de pendelzone van de
Randstad: nieuwe infrastructuur en verkeersstromen zijn het gevolg. Verlies van landschappelijke en
ecologische waarden en aantasting van de leefbaarheid vormen voortdurend een bedreiging
De achteruitgang van het milieu hangt ook met andere factoren samen: in het Groene Hart komt als
gevolg van inklinking en oxidatie van het veen bodemdaling voor. Inmiddels heeft het Groene Hart in
het ruimtelijke beleid van de overheid de status van een Nationaal Landschap: het contrast tussen
stedelijk en landelijk moet zoveel mogelijk bewaard worden
Congestievraagstukken
Voor de beeldvorming in het buitenland is het belangrijk eenheid uit te stralen. Om die reden wordt
de term Randstadmetropool weleens voor het gebied gebruikt: dit duit op een belangrijke functie in
een geglobaliseerde wereld
=> in de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening is geprobeerd de Randstad met de term Deltametropool
een eigen identiteit te geven, wat bereikt zou kunnen worden door van alle stadsgewesten van de
Randstad een samenhangend geheel te maken
Het ontbreken van samenhang in de Randstad heeft veel te maken het ruimtelijke vraagstuk
bereikbaarheid. Problemen die het resultaat zijn van grote verkeersopstoppingen en concentraties
van mensen en activiteiten vooral in of bij stedelijke gebieden, noem je congesties