Samenvatting Psychologie, een inleiding
Toegepaste Psychologie, periode 1
Toetsdoelen uitgewerkt
Hoofdstuk 1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap
De student kan wetenschappelijke informatie van pseudowetenschappelijke informatie en
common sense onderscheiden.
Psychologie wetenschap van gedrag en mentale processen, ‘de studie van de geest’.
Drie soorten psychologen:
Experimenteel psycholoog (onderzoekspsycholoog) kleinste van de drie groepen. Doet onderzoek
naar elementaire psychologische processen – in tegenstelling tot een toegepast psycholoog.
Docent psycholoog heeft als primaire taak het geven van onderwijs op bijvoorbeeld een hbo –of
bachelor of aan een universiteit. Op universiteiten doen ze ook wetenschappelijk onderzoek. Soms
behandelen ze ook mensen , bijvoorbeeld als ze werken op de afdeling medische psychologie.
Toegepaste psycholoog gebruiken de kennis die door experimenteel psychologen is vergaard om
problemen van mensen op te lossen d.m.v. training, het ontwerpen van speciale gereedschappen of
psychologische behandelingen. Zo’n tweederde van de psychologen met een universitaire opleiding
werkt als toegepast psycholoog.
Specialisaties:
- Arbeids- en organisatiepsychologen (A&O psychologen): zijn gespecialiseerd in aanpassingen aan
de werkplek die de productiviteit en de arbeidsmoraal van werknemers moeten maximaliseren.
- Sportpsychologen: helpen atleten hun prestaties en motivatie te verbeteren door trainingssessies
te geven en hun te leren hun emoties onder druk te beheersen.
- Schoolpsychologen: deskundige op het gebied van lesgeven en leren.
- Klinisch psychologen en counselors: helpen mensen zich aan te passen om sociaal en emotioneel
gebied, of om moeilijke keuzes in hun carrière, relatie of opleiding te maken.
- Forensisch psychologen: werken voor het wet- en rechtssysteem.
- Omgevingspsychologen: proberen de interactie met milieu en omgeving te verbeteren.
- Gerontopsychologen: helpt ouderen hun gezondheid en welzijn te behouden en effectief te leren
omgaan met leeftijdsgerelateerde problemen. Ze beoordelen het functioneren van ouderen en
verstrekken begeleiding, in overleg met cliënten, families, verzorgers en artsen, om ouderen te
helpen hun potentieel maximaal te benutten in de latere fases van hun leven.
Psychiatrie een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale stoornissen.
Maakt geen deel uit van de psychologie. Zij hebben een medische opleiding (geneeskunde) genoten en zijn
gespecialiseerd in de behandeling van geestelijke en gedragsmatige problemen, meestal met behulp van
geneesmiddelen. Ze behandelen vanuit een medische invalshoek terwijl psychologen behandelen vanuit een
psychologische invalshoek.
Pseudopsychologie niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke waarheden
worden gepresenteerd, bijvoorbeeld waarzeggerij of horoscopen.
,6 vragen voor kritisch denken (common sense):
1. Wat is de bron? Heeft de persoon die deze bewering doet de feitelijke kennis of iemand advies
gevraagd die de noodzakelijke expertise heeft? Ook moet je jezelf afvragen of de bron iets belangrijks
te winnen heeft bij de bewering?
2. Is de bewering redelijk of extreem? ‘’ Voor buitengewone beweringen is buitengewoon bewijs nodig.’’
3. Wat is het bewijsmateriaal? Er is wetenschappelijk bewijs nodig, geen anekdotisch bewijs
getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen schetsen, maar ten onrechte voor
wetenschappelijk bewijs worden aangezien.
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias? Bias een vooroordeel, vervorming of vertekening van een
situatie, meestal op basis van persoonlijke ervaringen en waarden. Bijvoorbeeld emotionele bias: de
neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een rationele
analyse van het bewijsmateriaal. Of confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie
die niet bij je opvattingen aansluiten te negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie
zoeken waar je het wel mee eens bent.
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
De student kan de zes belangrijkste perspectieven van de psychologie en hun kenmerken
op hoofdlijnen benoemen en kan de zienswijze van de zes perspectieven herkennen in
metaforen en uitspraken.
Modern biologisch perspectief: Het psychologische perspectief dat de oorzaken van gedrag zoekt in
het functioneren van de genen, de hersenen en het zenuwstelsel en hormoonstelsel. Descartes’
revolutionaire perspectief was de basis voor het moderne biologische perspectief. Descartes behoorde
tot het rationalisme: een filosofiestroming die de ratio, het denken, als enige middel zag om aan
wetenschap en filosofie te doen. Het empirisme had veel kritiek op Descartes: zij beweren dat
waarnemingen , ervaringen en experimenten de enige ware bronnen van kennis zijn. ‘’Het denken
vertroebeld de waarneming.’’ Sommige empiristen beweerde dat de mens bij de geboorte een tabula
rasa is: een ombeschreven blad dat door ervaring, leerprocessen en opvoeding persoonlijkheid en
vaardigheden krijgt
Twee variaties:
- Neurowetenschap: Het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten,
gevoelens, motieven, bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren.
- Evolutionaire psychologie: Een relatief nieuw specialisme in de psychologie dat gedrag en
mentale processen beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan overleving en
voortplanting.
, Modern cognitief perspectief: Een van de belangrijkste psychologische perspectieven, waarbij de
nadruk ligt op mentale processen, zoals leren, geheugen, perceptie en denken als vormen van
informatieverwerking. Het is afkomstig uit de scheikunde door Wilhem Wundt. Introspectie:
beschrijving van je eigen innerlijke, bewuste ervaringen. Wundt werd beschouwd als de ‘vader’ van
het structuralisme: historische stroming binnen de psychologie die de basisstructuren van de geest e
de gedachten trachtte te ontrafelen. Structuralisten zochten de ‘elementen’ van de bewuste ervaring.
Over introspectie waren het structuralisme en het functionalisme (Historische stroming binnen de
psychologie die meende dat psychische processen het beste begrepen kunnen worden in het licht van
hun adaptieve nut en functie) het eens.
De gestaltepsychologie concentreerde zich op het geheel van onze bewustzijnservaringen als meer
dan de som van delen en probeerden te begrijpen hoe we ‘perceptuele gehelen’ vormen.
Behavioristische perspectief: een psychologische invalshoek die de bron van onze handelingen zoekt
in stimuli vanuit de omgeving, in plaats van innerlijke mentale processen. Het behaviorisme is een
historische school die ernaar streefde om van de psychologie een objectieve wetenschap te maken die
zich alleen op gedrag richtte (en niet op mentale processen). Behavioristen waren een radicale en
opstandige groep wetenschappers omdat ze het vrijwel met iedereen oneens waren. Zij bouwden
voort op het empiristische idee dat je enkel zekerheid kan verwerven over datgene wat je kunt
waarnemen en op het idee dat de mens bij de geboorte een tabula rasa is.
Perspectieven vanuit de gehele persoon: een aantal psychologische perspectieven die draaien om
een globaal inzicht in de persoonlijkheid, waaronder de psychodynamische psychologie,
humanistische psychologie en psychologie van karaktertrekken en temperament.
- Psychodynamische psychologie Een benadering die de nadruk legt op het begrijpen van het
menselijk functioneren in termen van onbewuste behoeften, verlangens, herinneringen en
conflicten. Sigmund Freud zijn systeem wordt psychoanalyse genoemd. Dit is een benadering van
de psychologie die is gebaseerd op de veronderstelling van Freud, die de nadruk legt op
onbewuste processen. De term verwijst zowel naar Freuds psychoanalytische theorie als naar zijn
psychoanalytische behandelmethode. Het werd ontwikkeld als medische techniek voor de
behandeling van psychische stoornissen. Psychoanalytici leggen de nadruk op de analyse van
dromen, versprekingen en op de techniek die vrije associatie wordt genoemd, om aanwijzingen te
verkrijgen voor de onbewuste conflicten en verlangens waarvan wordt gedacht dat ze door het
bewustzijn worden gecensureerd.
- Humanistische psychologie Een klinische benadering die de nadruk legt op de mogelijkheden,
groei, potentie en vrije wil van de mens en niet op psychische stoornissen. Bekende humanisten
waren Carl Rogers en Abraham Malsow.
- Psychologie van karaktertrekken en temperament Een psychologische perspectief dat gedrag
en persoonlijkheid ziet als de producten van fundamentele psychologische kenmerken. Het
fundamentele idee dat deze stroming van de andere onderscheid is: verschillen tussen mensen
ontstaan uit verschillen in stabiele kenmerken en neigingen, die karaktertrekken en temperament
worden genoemd. Bijvoorbeeld introversie of extraversie zijn fundamenteel, net zoals angst en
comfort.
Ontwikkelingsperspectief: een van de zes belangrijke perspectieven van de psychologie, dat zich
onderscheidt door de nadruk op erfelijkheid en omgeving, en op voorspelbare veranderingen die zich
voordoen tijdens de levensloop. Dit perspectief gaat over nature en nurture. Nature: aangeboren.
Nurture: aangeleerd.
Socioculturele perspectief: Dit perspectief legt de nadruk op het belang van sociale interactie, sociaal
leren en een cultureel perspectief. Vanuit deze invalshoek verdiepen socioculturele of crossculturele
psychologen zich in onderwerpen als aardig vinden, liefhebben, vooroordelen, agressie,
gehoorzaamheid en conformisme. Ze zijn ook bijzonder geïnteresseerd in hoe deze sociale processen
per cultuur variëren. Cultuur is complexe mix van taal, opvattingen , gewoonten, waarden en tradities
die wordt ontwikkeld door een groep mensen en die wordt gedeeld met anderen in diezelfde
omgeving. Crossculturele psychologen zijn psychologen die geïnteresseerd zijn in de manier waarop
psychologische processen verschillen tussen mensen van verschillende culturen.
Samen helpen deze zes perspectieven een holistisch (holisme: visie die totaliteit altijd belangrijker vindt dan de
som der delen) beeld van menselijk gedrag te ontwikkelen.
, Empirisch onderzoek onderzoeksbenadering waarbij gegevens worden verzameld door middel van
objectieve informatie uit de eerste hand, gebaseerd op sensorische ervaringen en observatie.
Theorie toetsbare verklaring voor een aantal feiten of observaties.
Perspectief Idee Richt zich op Wat bepaald gedrag? Wie?
Het lichaam kan apart van Zenuwstelsel; De hersenen, zenuwstelsel, René Descartes
Biologisch perspectief de geest worden hormonen; genetica; endocriene stelsel
bestudeerd. fysieke kenmerken. (hormoonstelsel) en genen.
De wetenschappelijke Mentale processen zoals Iemands unieke patroon van Wilhelm Wundt
methode kan worden gedachten, leren, waarnemingen, en William
gebruikt om de geest te geheugen en perceptie; interpretaties, James
bestuderen. de geest als een verwachtingen,
Cognitief perspectief computerachtige overtuigingen en
machine; hoe emotie en herinneringen.
motivatie gedachten en
perceptie beïnvloeden.
Psychologie moet de Leren; beheersing van De prikkels in onze omgeving John Watson en
Behavioristisch perspectief wetenschap van gedrag door de en voorgaande B.F. Skinner
observeerbaar gedrag zijn, omgeving; stimuli en consequenties van ons
niet van mentale processen. responsen – maar niet gedrag.
op mentale processen.
Psychodynamische Onbewuste motivatie en Processen in onze onbewuste Sigmund Freud
psychologie: persoonlijkheid psychische stoornissen. geest.
en psychische stoornissen
komen voort uit processen
in het onbewuste.
Humanistische psychologie: Geestelijke gezondheid Onze aangeboren behoefte Carl Rogers en
psychologie moet de nadruk en menselijk potentieel. om te groeien en ons Abraham
leggen op menselijke groei potentieel zo goed mogelijk Maslow
en potentieel in plaats van te verwezenlijken.
Perspectief van de gehele op psychische stoornissen.
persoon (‘’whole person’’) Psychologie van Persoonskenmerken en Unieke De oude Grieken
karaktertrekken en individuele verschillen persoonlijkheidskenmerken
temperament: Individuen worden benadrukt. die in de tijd en in alle
kunnen worden begrepen in situaties consistent zijn.
termen van hun
temperament en blijvende
karaktertrekken.
Mensen veranderen als Veranderingen in De interactie tussen Mary Ainsworth,
gevolg van een interactie psychologisch erfelijkheid en omgeving, die Jean Piaget en
Ontwikkelingsperspectief tussen erfelijke functioneren tijdens het zich het hele leven door uit in vele anderen
eigenschappen en de leven; erfelijkheid en voorspelbare patronen.
omgeving. omgeving.
Sociale en culturele Sociale invloeden op De kracht van de situatie. Stanley
invloeden kunnen die gedrag en mentale Milgram, Philip
Sociocultureel perspectief invloed overstemmen van processen; Hoe Zimbardo en
alle andere factoren die individuen functioneren vele anderen
gedrag beïnvloeden. in groepen; culturele
verschillen.
