Dit is een samenvatting van de hoorcolleges en de werkgroepen van het vak strafrecht en rechtsstaat van de master strafrecht aan de UvA (2023/2024). Ik behaalde zelf een 8 met deze samenvatting!
Week 1: De rol van het strafrecht binnen de democratische rechtsstaat
Week 2: Rechtsstatelijke beginselen I: een eerlijk strafproces
Week 3: Rechtsstatelijke beginselen II: strafrechtelijke legaliteit in de rechtsstaat
Week 4: Rechtsstatelijke beginselen III: schuldbeginsel en de rechtsstaat
Week 5: Rechtsstatelijke beginselen IV: vrijheid en schadebeginsel in het liberale strafrecht
Week 6: Strafrecht en politiek: de strafrechtelijke vervolging van politici
Week 7: Strafrecht en the international rule of law
Week 1: De rol van het strafrecht binnen de democratische rechtsstaat
Rechtsstaat
- Algemeen recht
o Rule of law = zowel de overheid als burgers moeten zich aan de wet houden.
Staat tegenover een samenleving die wordt geregeerd door machtshebbers.
o Verdeling van machten = wetgevende macht, uitvoerende macht en
rechtsprekende macht zijn gescheiden
o Democratie
o Mensenrechten -> vraag: zijn mensenrechten onlosmakelijk verbonden met
de rechtsstaat? Het is bijna niet los te koppelen van elkaar.
- Strafrecht
o Legaliteitsbeginsel
o Schuldbeginsel
o Schadebeginsel
o (Strafvordering: onschuldpresumptie)
o (Nemo tenetur beginsel: je bent niet verplicht om mee te werken aan je eigen
veroordeling)
Uitdrukkelijk onderbouwd standpunt
- Art. 359 lid 2 Sv
- Standpunt moet duidelijk, door argumenten geschraagd en voorzien van een
ondubbelzinnige conclusie (HR 11 april 2006, NJ 2006/393 m.nt. Y Buruma)
- Filosofie: standpunt (thesis), met argumenten (reasons) onderbouwd, die tot een
duidelijke conclusie leiden.
o Overeenkomst: ze hebben allebei een standpunt, voorzien van argumenten
en een duidelijke conclusie.
o Verschil: filosofische teksten kunnen dubbelzinnig zijn en het uitdrukkelijk
onderbouwd standpunt moet dat juist niet zijn.
Joseph Raz contra Friedrich Hayek
- Joseph Raz: ‘Rule of Law’ betekent dat de staat en de burgers aan het recht zijn
gebonden, wat bepaalde eisen aan het recht met zich meebrengt. Dit is een formele
opvatting. Regels moeten voldoende duidelijk zijn. Hij zegt niets over hoe de wet
gemaakt moet worden en zegt dus niets over de inhoudelijke van de regels. Ook een
slechte regel, als het maar een regel is, is volgens hem onderdeel van de Rule of Law.
De ‘Virtue’ van de ‘Rule of Law’ is rechtszekerheid. Ook als het slechte regels zijn, zijn
, het duidelijke regels en kan je je eraan houden. Het idee van een rechtsstaat en
mensenrechten is een andere deugd dan of het voldoet aan de rule of law.
Bijvoorbeeld: als in de wet staat dat waterborden mag, dan is dat volgens Raz oké
omdat het duidelijk staat omschreven in de wet. Dan volg je de rule of law, maar
schend je de mensenrechten.
- Friedrich Hayek: Het recht dient bepaalde doelen, en vooral het doel de vrijheid van
burgers te beschermen, maar niet het doel van de productie van welvaart (vrije
markt). Als de overheid op het gebied van de vrije markt een regel maakt, dan is dat
een slechte regel en juist geen onderdeel van de Rule of Law. -> Raz is hiertegen
omdat het over de inhoud van regels gaat. Daar gaat de Rule of law niet om volgens
hem. Als het maar duidelijke regels zijn, zodat de burger zich eraan kan houden.
, Week 2: Rechtsstatelijke beginselen I: een eerlijk strafproces
Voorbeelden uit de geschiedenis:
Roland Freisler, Präsident de Völksgerichtshofes 1942-45 = het nazistische tribunaal voor in
de ogen van de nazi’s politieke misdrijven Hierbij werden (bijna) alle aspecten van een
eerlijk proces geschonden. Hij stond bekend om het vernederen en toeschreeuwen van
verdachten.
Het gerechtelijk systeem Nazi-Duitsland
- Völksgericht en sondergerichten
- Rechters loyaal aan de Partij; anders ontslag
- Rechters geïnstrueerd door het MinJustiz (Richterbriefe) met een specifieke
informatie hoe ze zaken moesten beslissen, en als ze niet luisterde werden ze
ontslagen als rechter
- Na vrijspreking verdachte nam SS/Gestapo over (buitengerechtelijke executie of naar
het kamp) Hierdoor wilde je liever een gevangenisstraf opleggen als rechter, dan
vrijspraak. Na vrijspraak kwam je namelijk dan in handen van de SS. Een
gevangenisstraf kan nog redelijke bescherming verschaffen.
Artikelen Roetter & Hoefer
- Het strafproces voldeed in NS-Duitsland niet in enig opzicht aan de eisen van een
eerlijk proces
- In het begin werd er een façade opgehouden op basis van legitimiteit. Hierdoor
kwam de bevolking niet gelijk in opstand. De dictatuur wordt niet in één dag
opgeheven, het duurt een tijdje om af te glijden naar aan autocratie. De rechtbank
gebruikt schijn om te functioneren.
- Het recht op een onafhankelijk en onpartijdig gerecht werd geschonden, want de
rechters moesten allemaal loyaal zijn aan de NSP. De rechters schreeuwde vooral als
de verdachte werd ondervraagd.
De Sovjetunie onder stalinsime en de ‘’Grote Terreur’’ (1936-38)
- NKVD-troika’s = functionarissen die mensen veroordeelden na een snel onderzoek.
Dit waren geen professionele rechters.
- Bijzondere ‘rechtbanken’ van het NKVD (het Volkscommissariat voor binnenlandse
zaken) = zij waren verantwoordelijk voor de binnenlandse veiligheid (opsporing van
‘’vijanden’’ in het binnen- en buitenland. Burgers werden zonder enige reden
opgepakt, maar alleen omdat ze een bepaalde achtergrond hadden. Zij maakten
gebruik van foltering en dwingende ondervragingsmethoden.
- Show trials = schijnprocessen = een gerechtelijk nepproces met een vooraf bestaande
uitkomst.
- Kangaroo courts = een schijnrechtbank waarin de beginselen van de rechtspraak
worden genegeerd of verdraaid
Welke waarborgen van een eerlijk proces zijn in bovenstaande gevallen geschonden?
- Onafhankelijke rechters of zelfs geen rechters
- Schending van de onschuldpresumptie
- Geen onafhankelijke advocaten
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper catovandalen. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €7,49. Je zit daarna nergens aan vast.
