Factor Aarde Hoorcolleges +
Voorbereidende Literatuur
Inhoud
Voorbereidende literatuur hoorcollege
1
A safe operating space for humanity – Johan
Rockström et al.
Menselijke activiteiten zetten aan tot klimaatverandering
en dit kan onomkeerbare desastreuze gevolgen hebben
voor de mensheid. Drie van de negen planetary boundaries
zijn al overschreden, namelijk biodiversiteitsverlies,
klimaatverandering en de hoeveelheid Nitrogeen (N2) in de
lucht. De verschillende planetary boundaries zijn allemaal
met elkaar verbonden.
Men moet zich aan de voorwaarden houden voor
menselijke ontwikkeling om klimaatverandering te stoppen
en om de aarde in het Holoceen te houden.
Hoorcollege 1 – 10 november 2022 - An introduction into human-
environment geography – dr. Iulian BarbaLata, dr. Linda Carton,
drs. Susan de Koning
Tentamen:
- Veel meerkeuze
- Ken je het verschil tussen verschillende concepten
Theoretische perspectieven / lenzen:
1. Culturele en politieke ecologie
2. Geografie, gevaar en menselijke kwetsbaarheid (hazards geography)
3. Milieurechtvaardigheid
Soorten management:
1. Extraction/exploration (of natural resources) = use of a resource without regard to its long-
term productivity
2. Conservation = attempts to make humans’ relationship with the environment sustainable
while still extracting natural resources; use of within certain biological limits, with
‘sustainable yield’ or ‘annual growth increment’. Maatregelen moeten ook voordelen hebben
voor de mens.
3. Preservation typically refers to the setting aside of areas of land that are either human-free,
free of obvious marks of human influence; non-use or non-consumptive use of natural
resources in the area
Is niet altijd goed, oorspronkelijke volkeren worden soms verdreven hiervoor.
,Ecological economics: economics in/for a full world
Meer kapitaal zorgt eerst voor meer opbrengst. Dus meer boten om meer vissen te vangen. Na een
bepaald punt heeft dit geen zin meer. Overbevissing.
Wetten/regels opstellen om bronnen en economie te behouden.
Uneconomic growth:
- Oneconomische groei is economische groei die een afname van de kwaliteit van leven
weerspiegelt of veroorzaakt, vanwege de negatieve sociale en ecologische gevolgen van dit
soort ‘groei’.
- Oneconomische groei is onhoudbare groei, waarbij de negatieve sociale en ecologische
gevolgen zwaarder wegen dan de korte-termijnwaarde van een extra groei-eenheid,
waardoor het oneconomisch wordt.
Disutility exceeds utility for the global market
Oplossing: Divestment niet investeren, bv. laat fossiele brandstoffen in de grond zitten, want geen
ruimte meer in de atmosfeer hiervoor.
Veel ontbossing, grote impact op landschappen
Community initiative: Eyes on the forest, interactive map. Stopt het nog niet.
Ruimtelijke schalen – omgeving:
- Nanoschalen
- Moleculen
- Mensgrootte
- Kamer, huis
- Flat, blok
- Regio
- Land
- Wereld
- Zonnestelsel (seizoenen: een jaar op aarde, ronde om de zon met de polen 23,5 graden uit
het lood, leidt tot zonnewende en equinox (= zon precies boven evenaar))
- Melkwegstelsels
Schaalsprongen op geografische ruimteschaal
- Grijpruimte
, - Kamer
- Woning
- Woninggroep
- Woonomgeving
- Buurt
- Wijk
- Stad
- Agglomeratie
- Stadsgewest
- Conurbatie
- Benelux
Geologische tijdschalen = de indeling van de geologische tijdschaal is gebaseerd op de afzettingen in
de bodem en gesteente, vondsten van fossielen en dateringen daarvan
Aarde is ongeveer 4,6 miljard jaar oud
Mens bestaat pas 150.000-200.000 jaar.
Schaal en demografie: enorme bevolkingsgroei in laatste jaren.
Indeling van de aarde in 4 sferen n.a.v. materie
1. Lithosfeer = buitenste gedeelte van de vaste aarde, ongeveer 80 km dik. De lithosfeer
beweegt; plaattektoniek.
2. Atmosfeer: niet constant geweest. Zeestromingen bepalen mede onze weerpatronen door
de energie in de atmosfeer.
Nu stabiliteit mondiale temperatuur in het Holoceen
3. Hydrosfeer: al het water, bepaalt atmosfeer
Warme golfstroom
El Niño: Gemiddeld is er om de 3 tot 7 jaar een keer een grote opwelling van warm
zeewater in een groot deel van de Stille Oceaan
La Niña: het zeewater in het oostelijk deel van de Stille Oceaan is dan kouder dan
gewoonlijk, met invloed op weerpatronen.
4. Biosfeer
Interactie tussen atmosfeer en lithosfeer
Bomen zijn ‘kampioen natuurlijke water pompen’, door vanuit de bodem water te
transporteren en vocht te verdampen (transpiratie) vanuit bladerdak naar de atmosfeer
waar het wolken vormt.
5 soorten biomen: aquatisch (water), grasland, bos, woestijn, toendra.
Interactie tussen soorten:
1. Mutualisme: type symbiose waar twee
of meer soorten voordeel hebben van
elkaar
2. Predatie: dynamische predator-
prooirelatie.
3. Competitie: ‘range of tolerance’, niches,
onderverdeling van soorten:
, Specialisten: smalle niche, specifieke eisen aan milieu (o.a. eten), sneller met uitsterven
bedreigt, constantie belangrijk
Generalisten: brede niche, passen zich makkelijk aan omgeving aan, sterft minder snel
uit, hoge mate van tolerantie, gebruikt veel verschillende bronnen, verandering is goed.
Hiërarchie in ecosystemen door voedselketens
Ecosystemen:
- Centraal idee binnen de ecologie
- Gaat uit van gemeenschappen, bijvoorbeeld vegetatiegemeenschappen
- Zowel omgevingsfactoren als invloed van andere soorten (materie en energie)
- En invloed van de samenstelling van het ecosysteem op de omgeving
Analogie met door mens gebouwde hiërarchische constructies om macht en controle:
Man-made instituties: eigenaarsconstructies, om winst te ontnemen uit deals (afromen), wegregelen
aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid
Casus: rol van Wereldbank en IMF in globale financiële systeem wordt sterk bekritiseerd.
The politics of nature
Social construction of nature (and resources) including its implications for policy and praxis.
Three major perspectives on the interplay between humans and their
environment.
1. Human-environment geography: humans alter environments and
resulting changes in the environments influence (but not determine)
human actions
2. Ecocentric (non-human) perspective: non-human nature and organisms
as aspects of change, including human actions.
3. Social construction of nature (socionature): nature/environment as
mentally constructed by humans and hence influenced by cultural and
political factors.
Environmental movement in historical and global context:
1) From limitless resources to conservation
- 17th century: Europe in turmoil, rising merchant class, grazing lands closed off by large
landowners
- 19th century: the environmental movement emerged as cities grew
