Ruimtelijke Transformaties Veranderend Nederland
1850-2050 Hoorcolleges + Voorbereidende literatuur
(artikelen)
Inhoud
Ruimtelijke Transformaties Veranderend Nederland 1850-2050 Hoorcolleges + Voorbereidende
literatuur (artikelen)...............................................................................................................................1
Hoorcollege 1 – 7 november 2022
Introductie – Prof Dr. P. Ache
80% tentamen:
- Boek
- Hoorcolleges
- Overige artikelen
- Excursie
20% RT-opdracht Greetings from… 2052.
www.topotijdreis.nl historische kaarten van NL
Urbanisering heeft grote invloed op ruimte.
Ruimtelijke transformaties: over de geschiedenis van de ruimtelijke ontwikkeling van NL van 1850-
2050.
Doelstelling: ruimtelijke ontwikkeling van delen van NL in verschillende tijdvakken te kunnen
analyseren a.d.h.v. het RT-model.
Toen: maatschappelijke ontwikkelingen, problemen, oplossingen, visies en ruimtelijke
transformaties.
Nu: maatschappelijke ontwikkelingen, problemen, oplossingen, visies en ruimtelijke transformaties.
Ruimte en tijd verbonden.
Leerdoelen:
1. Ruimtelijke transformaties door de jaren heen beschrijven en verklaren
2. Driving forces achter ruimtelijke transformaties herkennen en begrijpen
,3. Vervlechting van, en wisselwerking tussen, verschillende sectorale ruimtelijke transformaties
herkennen en begrijpen
RT-model
- Theorie: een samenhangend geheel van ideeën over hoe/waarom een deel van de werkelijkheid
in elkaar zit, werkt, ontstaan is, etc.
- Model: een vereenvoudigde weergave van een (deel van) een theorie
- RT model: vereenvoudigde ‘theorie’ om complexiteit van ruimtelijke transformaties te
beschrijven, te begrijpen en te verklaren
- RT’s zijn gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen (MO) die leiden tot problemen waarvoor
oplossingen worden bedacht die men vervolgens uitwerkt tot een heldere visie op de aanpak van
de problematiek. Een ruimtelijke transformatie is dan de realisatie van zo’n visie.
- Ruimtelijke transformaties (RT) zijn structurele veranderingen in het gebruik van de ruimte
- ‘Structureel’: relatief grootschalige, ingrijpende veranderingen, die leiden tot nieuwe patronen
van grondgebruik, met een zeker duurzaam karakter
Dynamisch in tijd: TOEN – NU – STRAKS
Maatschappelijke ontwikkelingen (MO)
- Bredere economische, politieke, sociaal-culturele of demografische trends, vaak extern/niet
beïnvloedbaar en dus onontkoombaar, soms gevolg van eerder beleid (bv. vergrijzing)
Problemen
- Kunnen voortvloeien uit maatschappelijke ontwikkelingen, maar kunnen ook bijdragen aan MO
- Kunnen leiden tot ongewenste RT’s, maar RT’s kunnen ook weer leiden tot nieuwe problemen
Oplossingen
- Kunnen voortvloeien uit maatschappelijke ontwikkelingen, maar kunnen ook bijdragen aan MO
(Beleids)visie
- Iedereen kan visie hebben (burgers, overheid)
- In RT model staat visie voor beleidsvisie
- Meer dominante oplossing voor MO en problemen
RT’s
- Structurele veranderingen in het ruimtegebruik
Eerste conclusies RT-model:
- Dynamiek rondom RT’s: ‘TOEN’ is weer input voor de analyse van RT’s ‘NU’ (casus Vlissingen)
- Het verklaren van RT’s (en het invullen van RT-bloem) vergt uitvoerig onderzoek. Soms zijn
visies niet duidelijk of niet gegeven (à archiefonderzoek), soms is de ruimtelijke impact van
visies niet eenduidig of verdwenen (à veldonderzoek)
- Veel driving forces hangen met elkaar samen (RT-model is juist ontwikkeld om deze
complexiteit inzichtelijk te maken)
- Modellen = vereenvoudigingen van de werkelijkheid
- RTs zijn vaak gevolg van samenspel of juist conflicten tussen verschillende visies; er zijn
meestal verschillende opvattingen over problemen en mogelijke oplossingen daarvoor.
- Lang niet alle visies leiden tot een RT (verplaatsing Schiphol); soms ontbreken RTs en
veranderen plekken nauwelijks
- Lang niet alle RTs komen voort uit heldere visies
,Old City Young Vibes – Gemeente Nijmegen - Wander Hendriks
Aanjager van transitie: welvaart
Nota’s van de ruimtelijke ordening: hoe gaan we de komende tijd de ruimte inrichten?
Nijmegen al gesticht door Romeinen. Langzame stijging van inwoners. Pas in 1965 een grote stad met
130.000 inwoners.
Vanaf 2016 anders nagedacht over woningen. Hoe ook duurzaam en klimaatadaptief.
NOVI = nationale omgevingsvisie
Hedendaags en duurzaam ontwikkelen
Kernpunten:
1. Combinaties van functies gaan voor enkelvoudige functies,
2. Kenmerken en identiteit van een gebied staat centraal,
3. Afwentelen wordt voorkomen
NOVEX
Regionaal en versnellend
Subsidie ontvangen bij snelle ontwikkeling
Groene metropool: hoe is Nijmegen, Arnhem en omgeving
groener dan andere gebieden?
- Leefomgeving: verstedelijkingsstrategie met een ambitie
om een aantrekkelijke/groen- en blauwe leefomgeving.
Koppelen van landschappen.
- Bereikbaarheid: slimme en schone mobiliteit
- Economie: werk maken van de toekomst
- Wonen: meer stad en meer vitale kernen
Omgevingsvisie = verhaal van de regio. Welke plekken
worden aangepakt? Moet voldoen aan voorwaarden van
NOVEX. Geeft antwoord op de integrale opgaven.
3 thema’s:
1. Groene, gezonde stad: 3-30 regel (3 bomen, park op
300 meter)
2. Duurzame mobiliteit: meer fiets- en OV-gebruik, deelgebruik, minder autobezit
3. Energieopgave: moet van gas af, meer duurzame energie, hoe realiseren?
Thema’s moeten met elkaar verbonden zijn, op elkaar aansluiten. Klimaatadaptief zijn.
Gebiedsontwikkeling: 8 integrale oplossingen
Opgaves:
- Centraal stationsgebied
- Kanaalzone-Zuid
- Winkelsteeg: binnenstedelijk verdichten is belangrijk: wonen en werken combineren. Waar je
werkt, ga je wonen.
Ambities vertalen naar een ruimtelijk raamwerk. Visie naar plan. Kan het?
Bundelen van functies
, Hoorcollege 2 – 10 november 2022
Greetings from… 2052 – Dr. P. Ache
Uitleg groepsopdracht. Zie powerpoint.
Ruimtelijke Transformaties in Nijmegen - Dave Williams van Architectuurcentrum
Nijmegen
Vraagstukken:
- 10 minuten stad
- Ruimtelijke rechtvaardigheid (koop- vs. huurwoningen)
- Nieuwe woningen: hoe kan de stad groeien en hoe kan dit positief bijdragen aan de
leefomgeving?
Waar houdt het architectuurcentrum zich mee bezig?
- Wederopbouwkaart (2020): gebouwen worden vaak gezien als lelijk, maar ook schoonheid
hiervan bekijken.
- Discussie over eiland Nijmegen (2021). Verwarring over bebouwing: Welk stuk is van gemeente
Nijmegen (boven N.A.P.), welk van Rijkswaterstaat (onder N.A.P.).
- Het gastvrije station (2022): wat is het belang van de publieke ruimte in het stationsgebied?
Thema’s:
1. Polycrisis : crises zijn allemaal met elkaar verbonden.
- Bankencrisis
- Klimaatcrisis
- Stikstofcrisis
- Coronacrisis
- Wooncrisis
- Energiecrisis
- Materialencrisis
- Betaalbaarheidscrisis
- Voedselcrisis
- Watercrisis
2. Groeiende kloof
- Kopers vs. huurders
- Gas vs. geen gas
- Duurzaamheid als luxeproduct
- Betaalbaarheid (laagsegment) nieuwbouw
Betekenis voor Nijmegen
