Samenvatting Kennistoets geestelijke stromingen
Hindoeïsme
Het ontstaan van het hindoeïsme
De naam hindoeïsme is afgeleid van Indus, de zogenaamde Indusbeschaving.
Het is onduidelijke wanneer het hindoeïsme is ontstaan. Men gaat ervan uit dat
het officiële hindoeïsme is ontstaan met het op schrift stellen van de Veda's. Dit
gebeurde rond 1000 v. Chr. Maar het is waarschijnlijk dat deze teksten al veel
langer mondeling werden door verteld. Het hindoeïsme is een van de oudste
godsdiensten ter wereld is.
Dit op schrift stellen gebeurde in dezelfde tijd dat de Ariërs de Indusbeschaving
vernietigden. Deze Indusbeschaving was gesitueerd in het huidige Pakistan en
India. Deze beschaving was vooral gebaseerd op landbouw en handel. Er zijn ook
overblijfselen van grote steden gevonden. De Ariërs waren nomadenstammen
die erg bedreven waren in oorlog voeren.
Beide bevolkingsgroepen hadden hun eigen religie en rituelen. In de Induscultuur
werd de moedergodin aanbeden, en dieren en bomen. De Ariërs aanbaden
vooral natuurfenomenen. Zij hadden een sterk patriarchale samenleving, Zij
hadden een aparte groep priesters die hoog in aanzien stonden. Na de
verovering van de Induscultuur bleven de Ariërs op dezelfde plek wonen.
Langzamerhand vermengden de religies van de Indusbeschaving en de Ariërs
zich en ontstond er de religie die nu het hindoeïsme wordt genoemd. Door de
overwinning voelde de Ariërs zich beter dan de andere bewoners en wilde zich
onderscheiden. Hierdoor ontstond het kastenstelsel.
Het kastenstelsel
Het kastenstelsel houdt in dat de samenleving is verdeeld in groepen. Voor
deze groepen gelden eigen regels. Belangrijk is dat;
Je alleen mag trouwen met iemand uit je eigen kaste,
Je alleen mag eten met mensen uit je eigen kaste,
Beroepen zijn verbonden aan een bepaalde kaste,
De religieuze plichten (dharma) waaraan je moet voldoen, zijn verbonden
aan je kaste.
Er zijn vier groepen binnen het kastenstelsel. De hoogste kaste is tegelijkertijd
ook de belangrijkste en heeft het meeste aanzien. Hoe lager de kaste, hoe lager
het aanzien. Er is ook nog een vijfde onofficiële groep, de onaanraakbare. Deze
groep behoort formeel niet tot het kastenstelsel. De priesters en geestelijken
horen tot de hoogste klassen en zij hebben de geestelijke en religieuze macht. Zij
hebben ook de verantwoordelijkheid voor het onderwijs van de 2 en 3de kaste.
Voor de brahmanen geld een totaal verbond op geweld, zij zijn ook vegetarisch.
De kshatriya's zijn van oudsher strijders/vechters, tegenwoordig horen daar ook
bestuurders bij. De kshatriya’s moeten juist wel geweld gebruiken.
De vaishya’s zijn van oudsher herders die het vee hoedde, tegenwoordig horen
daar ook boeren, handelaren en ambachtslieden bij.
De scheiding tussen de bovenste drie kasten en de andere twee is enorm.
Mensen uit de hoogste drie kasten hebben recht op onderwijs en mogen
meedoen aan religieuze ceremonies. De laagste twee kasten, shudra's en
chandala's worden gezien al het uitschot van de samenleving. De laagste twee
kasten bestaan (oorspronkelijk) uit de bewoners van de Indusvallei.
De shudra's staan in dienst van de hogere kasten. Zij werken als dienaars. Het
zijn tweederangsburgers en hebben geen rechten.
,De chandala's waren waarschijnlijk in de tijd van de Induscultuur al een
ondergeschikte groep in de samenleving. Deze groep is met honderd miljoen
mensen een van de grootste kasten. Zij mogen alleen het allersmerigste werk
doen.
In de drieduizend jaar dat het kastenstelsel bestaat, zijn er talloze protesten
geweest tegen het kastenstelsel. Officieel is het kastensysteem bij grondwet
verboden (India) en mag er niemand meer worden gediscrimineerd op grond van
zijn kaste. In de praktijk is dit echter lastig.
De meeste hindoes wonen in India en omliggende landen. Men schat dat er
ongeveer 100.000 hindoes in Nederland wonen.
Beginselen en kerngedachten
Geloof in meerdere goden?
Er wordt vaak gedacht het hindoeïsme een polytheïstische godsdienst is. Er
is voor de hindoes één god het belangrijkst. De gedachte van meerdere goden,
pas dus niet helemaal bij het hindoeïsme.
Hindoes gaan ervan uit dat alle goden terugvoeren op één god, Brahman.
Hindoes geloven dat er in ieder mens een stukje oerkracht of scheppende kracht
is overgebleven. Dit stukje oerkracht in de mens wordt Atman genoemd. Het
doel van het leven is dat de mens na zijn sterven weer één wordt met het
goddelijke; Atman en Brahman worden weer verenigd.
Reïncarnatie en verlossing
Hindoes geloven in reïncarnatie. Ze geloven dat een mens meerdere levens
achter elkaar leeft. Hoe beter iemand zijn vorige leven heeft geleefd, hoe beter
hij in het volgende leven terugkomt. Karma is een belangrijk begrip. Of iemands
karma goed is, wordt bepaald door de manier waarop hij zijn religieuze plichten
(dharma) heeft vervuld. Dharma is afhankelijk van je kaste. Het uiteindelijke
doel van hindoes is moksha. Moksha wordt bereikt op het moment dat iemand
helemaal geen karma meer opbouwt. Dit is ook het moment waarop je niet meer
wordt herboren.
Goden en rolmodellen
De god Brahma
Brahma is de schepper-god. Brahma laat de scheppende kracht van Brahman
zien. Hij heeft het universum geschapen. Hij is erg belangrijk maar wordt
nauwelijks aanbeden. Brahma is een sterfelijke god, wanneer hij sterft zal het
universum vergaan. Er komt dan weer een nieuwe Brahma, die een nieuw
universum zal scheppen. De meeste hindoes geloven dat Brahma het universum
heeft geschapen in opdracht van een andere god.
De god Vishnu
Vishnu is de godheid die de wereld in stand houdt. Elke keer wanneer een ramp
lijkt te gebeuren, komt Vishnu naar de aarde om deze te redden. Vishnu komt in
de vorm van een avatar. Er zijn tien avatars van Vishnu bekend. De bekendste
avatar van Vishnu is Krishna, voornamelijk bekent door de hare Krishna-
beweging. De tiende avatar van Vishnu is bijzonder en nog niet naar de aarde
gekomen, Kalki. Dat gebeurt pas wanneer deze bijna is vergaan. Vishnu is een
vriendelijke god die staat voor het goede en het mededogen.
,De god Shiva
Shiva is een andere belangrijke god. Shiva is de vernietiger van de aarde. Het is
een woeste god die altijd wordt afgebeeld met kettingen en schedels. Shiva is te
herkennen aan zijn derde oog, een stip op zijn voorhoofd. Ganesha is de
(geestelijke) zoon van Shiva.
Belangrijke geschriften
De Veda’s
Veda betekend letterlijk ‘heilig weten’ of ‘openbaring.’ De Veda’s zijn de
belangrijkste geschriften van het hindoeïsme. De teksten in de Veda’s zijn zo
heilig dat veranderingen onmogelijk zijn. De Veda’s bestaan uit gebeden voor de
goden, beschrijvingen over hoe de rituelen moeten worden uitgevoerd,
bezweringsformules om ziektes af te wenden en teksten over hoe gezond te
leven en ziekten te behandelen.
De Brahmana’s
De Brahmana’s zijn teksten die door de priesterkasten zijn overgeleverd. Het
zijn abstracte teksten over het ontstaan van de aarde, de plaats van de mens is
de schepping en de betekenis van rituelen.
De Aranyaka’s
De Aranyaka’s zijn geschreven door priesters en asceten (monniken) die zich
hebben teruggetrokken uit de wereld om in afzondering hun hele leven te wijden
aan het gelood. Omdat zij zich vaak terugtrokken in de bossen, worden deze
teksten ook wel ‘woudteksten’ genoemd.
De Upanishads
De Upanishads zijn de meest recente geschriften uit het hindoeïsme, al zijn
deze teksten al een paar duizend jaar oud. De Upanishads ontstonden in een tijd
dat het hindoeïsme veranderde. De Ariërs verloren greep op hun
ondergeschikten en langzamerhand ontstond er een onderlinge beïnvloeding van
de Ariërs en de oude Indusbevolking. Er was behoefte aan een herinterpretatie
van de oude Vedateksten. De Upanishads zijn teksten die proberen om de oude
Vedateksten proberen uit te leggen, guru’s zijn belangrijk in deze uitleg.
Mahabharata en Ramayana
De Mahabharata en de Ramayana zijn twee van de belangrijkste verhalen uit
de Indische en hindoeïstische cultuur. Het zijn de jongste geschriften uit het
hindoeïsme. De Mahabharata is een gedicht van bijna 200.000 regels, dat vertelt
over de strijd tussen twee families die willen heersen over een gebied in Noord-
India. Een belangrijk stuk hieruit is Bhagavat Gita. In de Ramayana wordt het
verhaal van Rama vertelt. Rama is de ideale mens. Ondanks tegenspoed en
ongeluk blijft hij zijn dharma volgen.
Ethiek en moraal
Dharma
, Dharma zijn de religieuze plichten waar een hindoe aan moet voldoen. Deze
plichten zijn (oorspronkelijk) afhankelijk van de kaste waartoe de hindoe behoort.
Als iemand zijn religieuze plichten naleeft, bouwt hij goede karma op. Een goede
hindoe leeft de volgende regels na. Een hindoe:
- Onderwerpt zich aan zijn schepper,
- Vergeldt kwaad met goed (vergeving),
- Leeft eenvoudig,
- Is rein van lichaam en geest,
- Is trouw aan zijn partner,
- Weet zijn seksuele driften in bedwang te houden,
- Heeft kennis van de heilige boeken,
- Heeft kennis van de hoogste ziel,
- Vertelt de waarheid,
- Kan woede en boosheid beheersen.
Rituelen, gebruiken en symbolen
Puja
Het Puja-ritueel is een dagelijks ritueel en bestaat uit het aanbidden van de
goden om de goden te danken of iets van de goden te vragen. Dit aanbidden
gebeurt meestal is het eigen huis. Elke hindoe heeft een huisaltaar met daarop
een beeld of afbeelding van zijn persoonlijke god. Aan deze god worden offers
gebracht. Meestal vindt het Puja-ritueel ’s ochtends of ’s avonds plaats, de
hindoe moet rein zijn voor het ritueel.
Geboorte
Ook de geboorte van een kind is omgeven met rituelen. Door de priester wordt
een horoscoop getrokken, waarna door de priester de naam van het kind kan
worden vastgesteld. Daarnaast zal de vader het kind in het gezicht blazen
waardoor het kind (ritueel) tot leven wordt gewekt.
Initiatie
Binnen de hoogste drie kasten vindt er een initiatieritueel plaats op het
moment dat een jongen wordt opgenomen in de geloofsgemeenschap. Hij krijgt
op dat moment een drievoudig koord omgehangen wat betekent dat hij bij de
geloofsgemeenschap hoort. Daarna wordt de jongen dvija genoemd, tweemaal
geboren. Dit recht is alleen voor jongens in de drie hoogste kasten.
Huwelijk
Het is de gewoonte dat de vrouw na het huwelijk verhuist naar het huis van haar
man. De vrouw krijgt in veel gevallen een bruidsschat mee. Tijdens het huwelijk
krijgen bruid en bruidegom speciale rijstkorrels op hun hoofd gelegd om
voorspoed en geluk te bevorderen. Ook krijgt de vrouw vruchten en rijst in de
schoot gelegd in de hoop dat dit haar vruchtbaarheid zal bevorderen. Het komt
nog steeds voor dat man en vrouw worden uitgehuwelijkt.
Dood
Als iemand stervende is, worden hem spreuken in gefluisterd en wordt er rijst
geofferd om de goden gunstig te stemmen. Na het overlijden wordt de schedel
van de overledene gespleten zodat de ziel uit het lichaam kan ontsnappen.
Vervolgens wordt het lichaam in doeken gewikkeld en op een brandstapel
gecremeerd. Veelal gebeurt dit in de buurt van een heilige rivier zodat de as
meteen kan worden uitgestrooid in de rivier. Vroeger werd er door de weduwe
sati gepleegd, omdat zij na de dood van haar man als onrein werd gezien en niet
meer kon terugkeren naar haar ouderlijk huis.
