Probleem 1: Het slimme oog
Leerdoelen:
Vignet A:
1. Hoe werkt het oog?
2. Wat zijn de functies van de onderdelen van het oog?
Vignet B:
3. Hoe vormt het oog een bepaald beeld?
4. Hoe reageert het oog op licht?
5. Welke oogafwijkingen zijn er?
Vignet C:
6. Hoe worden contrasten verwerkt?
7. Wat is de rol van het netvlies, het oog en de hersenen hierbij?
8. Eventueel: wat is optisch bedrog?
Bronnen: Blake, Goldstein
De anatomie van het oog
Visueel systeem bestaat uit 3 onderdelen:
1. Ogen: vangen licht en zetten het om naar neurale boodschappen.
2. Visuele paden: passen deze berichten aan en vervoeren ze naar de hersenen.
3. Visuele centra van het brein: interpreteren deze boodschappen zodat ze bruikbaar zijn voor
gedrag.
A. Glasachtig lichaam (corpus vitreum/vitreous humor): houdt het netvlies op z’n plaats.
Zorgt voor het behoud van de structuur van het oog. Het zorgt voor opvulling van het oog
en bescherming van het oog. Het is een reservoir voor afval en het breekt licht.
B. Oogzenuw (nervus opticus): zorgt voor informatieoverdracht van het oog naar de
hersenen.
1
,C. Fovea, macula, gele vlek: centrum van het netvlies, zorgt voor scherpste zicht. Bevat
voornamelijk kegeltjes. Licht valt samen op het brandpunt.
D. Netvlies (retina): meeste zintuigcellen, kegeltjes (kleur) en staafjes (contrast). Beelden die
gevormd worden, vallen op het netvlies.
E. Vaatvlies/adervlies (choroïd): dit is de middelste laag van het oog. Het ligt aan de
achterkant tegen de oogwand. Aan de voorkant zit het los. Het zorgt voor bloedtoediening
en voeding.
F. Oogwit, harde oogrok (sclerum): elastisch membraan, dat het oog bij elkaar houdt. Het
bied bescherming en bestaat uit dik materiaal om de vorm van het oog te behouden. Hier
zitten spieren aan vast.
G. Hoornvlies (cornea): voorkant van het sclerum, doorzichtig, geen bloedvaten, licht valt
hierdoor naar binnen. Werkt als een soort lens, begint met verzamelen en concentreren
van licht, tevens bescherming van oogbal.
H. Voorste oogkamer (aqueous humor): gevuld met vocht, zorgt voor aan- en afvoer van
voeding en afvalstoffen. Tussen hoornvlies en iris, buigt licht sterk af (verschil van vocht in
kamer en de lucht buiten).
I. Pupil: opening in de iris. Grootte van de pupil wordt bepaald door de iris m.b.v. een
lichtreflex, bij fel licht trekt de iris en pupil samen, bij zwak licht pupil meer open. De grootte
van de pupil kan ook worden bepaald door opwinding/interesse bij opwinding/interesse
heb je grotere pupillen.
J. Iris: regenboogvlies. Zorgt d.m.v. spiersamentrekkingen of pupil groter of kleiner wordt. Het
is eigenlijk een gekleurd membraan rondom de pupil en helpt bij de regulatie van de
hoeveelheid licht dat het oog binnenkomt. Werkt samen met pupil.
K. Ooglens: zorgt ervoor dat lichtstralen
scherp op het netvlies komen door middel
van accomoderen.
L. Blinde vlek/blind spot/optic disk: plek
waar oogzenuw oog verlaat. Het is een
samenbundeling van zenuwen en
bloedvaten. Men ziet hier niets mee er
zitten hier geen staafjes of kegeltjes. Het
brein vult het missende beeld in.
Het oog bestaat uit twee kamers:
1. Anterieure kamer
Ook een choroïde laag, meer naar het
midden van het oog. Buigt naar voren van
het oog af. De middelste laag vormt een
lange slanke laag genaamd ciliary body. Dit
sponzige netwerk van weefsel fabriceert
aqueous humour, het water dat de kleinere anterieure kamer van het oog achter de cornea
en voor de lens, vult. Functies:
o Transporteert zuurstof en voedt de structuren
o Houdt het oog schoon en verwijdert afval
o Houdt de oogbal in vorm door het juiste volume vloeistof
Glaucoma: wanneer er constant te veel druk in het oog is, door te veel vloeistof of
vloeistof wat niet weg kan. De hoge druk en de verminderde bloedtoevoer zorgen
ervoor dat het perifere zicht slechter wordt (perifere zicht = zicht aan de buitenkant
buiten het centrale zicht).
2. Vitreous chamber
2
, Bevat tweederde van het totale volume van het oog. Gevuld met transparante vloeistof
genaamd vitreous, zit vast in een klein membraan, vastgeankerd aan de binnenste wand
van de oogbal.
Er zit soms vuil in waar je je bewust van word door floaters. Floaters zijn opaciteiten die
rondrijven in de vitreous. Deze zorgen voor schaduw aan de achterkant van je oog,
waardoor je kleine zwarte puntjes ziet. Deze gaan vanzelf weer weg door de zwaartekracht
Het oog bestaat uit drie geconcentreerde lagen:
1. Fibrous tunic (buitenste laag): beschermt de oogbal
o Het oogwit (=witte deel van het oog) maakt hier ook onderdeel van uit. Het wordt ook
wel sclerum genoemd (Grieks voor ‘hard’) omdat het van stug, hard materiaal
gemaakt is. Dit is zo omdat de druk in de oogbal twee keer zo groot is als dat van de
atmosfeer en de oogbal door de druk anders zijn vorm zou verliezen.
De sclerum is ongeveer 1 mm dik en gemaakt van parallel lopende, geweven
vezels.
o Aan de voorkant van het oog is de buitenste laag transparant en een beetje bol. Dit is
het hoornvlies (cornea). Hij is transparant zodat er licht doorheen kan. Het haalt zijn
voedingsstoffen uit het vocht in de anterior chamber.
Cruciale rol bij het vormen van beelden achter in het oog: als hoornvlies niet
transparant is → kwaliteit beelden ↓.
Gevoelig voor externe aanraking → ooglid sluiten en tranen
Geneest heel snel
2. Vasculaire tunic (middelste laag): voedt de oogbal.
o Knuffelt de oogbal
o Het grootste deel bestaat uit een diep gepigmenteerde, sponzige structuur (=
choroid/vaatvlies).
De choroid is ongeveer 0.2 mm dik en bevat een netwerk van bloedvaten,
waaronder capillaries. Deze laatsten voeden de fotoreceptoren in de retina.
Pigmentatie zorgt ervoor dat licht dat het oog binnen is gekomen, niet verder
kan weerkaatsen, dit zou er namelijk voor zorgen dat het beeld minder scherp
wordt. Donkere pigmentatie verlaagd het kaatsen van het licht door het licht te
absorberen dat niet gevangen wordt door de fotoreceptoren.
o Richting de voorkant van het oog krult de laag weg van de oogbal en vormt het een
lange, slanke structuur (= ciliary body/corpus cilaire).
Bepaalt de vorm van het oog
Produceert het aqueous humor (de waterige vloeistof in de anterior chamber,
wordt steeds vervangen). De vloeistof heeft als functies om (1) zuurstof te
transporteren, (2) verschillende structuren (o.a. hoornvlies en lens) te voeden en
(3) afvalproducten weg te voeren.
o Iris: de iris is onderdeel van het ciliary body en geeft je oogkleur aan. Het bestaat
uit twee lagen: de buitenste laag bevat de kleur (pigment) en de binnenste laag bevat
bloedvaten. De pigmentatie van de iris bepaalt of de binnenste laag er doorheen kan
schijnen. Als er veel pigment in zit, dan wordt de iris bruin. Als de buitenste laag
minder pigment bevat dan wordt de binnenste laag gedeeltelijk zichtbaar door de
buitenste. Bij helemaal geen pigment dan zie je de binnenste laag goed, beetje
rosachtig, albino kleur van de bloedvaatjes.
o De pupil: is het zwarte gebied, een opening, een gat.
Opening tussen twee sets van spieren.
De binnenste set loopt rond de pupil en zorgt ervoor dat de pupil kleiner kan
worden (= circulaire spieren).
3
