SD samenvatting van periode 5
Weblecture’s vanaf school:
Weblecture: Indeling van de stralingseffecten.
● Weblecture: Toegepaste Radiobiologie tbv. de Radiotherapie
● Weblecture: Deterministische effecten
● Weblecture: Stochastische effecten
●
vSD05-000 leerdoelen
vSD05-001 interactieve presentatie
- celcyclus (Dia 4): Elke C in het schema is een controlepunt voor de vooruitgang van de
deling en om te kijken zijn er mogelijk fouten gemaakt. Mitose, ontstaan twee identieke
dochtercellen, diploïde cellen. Cellen waarbij ieder chromosoom 2 aanwezig is. bij Miose,
hier ontstaan 4……
- Celdeling (Dia 6): veel delen oftewel veel proliferatie. -> grote P-fractie oftewel hoge
turnover.
- Huid, darmweefsel, hoge turnover reageren al bij een lage dosis, dit komt doordat de
cellen zich vaak veel delen, waardoor de kans op uiting veel groter is.
- Zenuwcellen: lage turnover: reageren pas bij een hoge dosis, dit komt omdat de cellen
zich heel langzaam delen, hierdoor komt het heel laat tot uiting.
- Celdeling (Dia 7) Deel 2:
- Diploïde: cellen zijn diploïd wanneer ze van elk chromosoom twee exemplaren hebben,
dus uiteindelijk ontstaan 2 nieuwe cellen.
- Normale conditie voor somatische cellen = normale lichaamscellen.
- Haploïde: cellen zijn haploïd als ze van elk chromosoom slechts een exemplaar hebben.
- Gameten = geslachtscellen, die door meiose ontstaan uit diploïde cellen.
- Dna opbouw (Dia 9)
, - uitleg: Dna bestaat uit verschillende Basen = Adenine, gaunine, thymine en cytosine. hier
is een standaard combinatie tussen A - T en de C - G.
Nucliotide - one strand of DNA - Two strands of DNA - double helix. Het kan op elk moment
in de bouw van het DNA een fout opgetreden.
- Schade aan DNA (Dia 10)
- Uitleg:
Nu specifieke uitleg dan hierboven is weergegeven.
- 4 typen schade staat hieronder.
- invloed van LET (stralingssoort) (Dia 13)
- Uitleg: De gemiddelde energie die wordt afgegeven per weglengte, Eenheid ( KeV/
MicroM)
- Lage LET: Gamma, x-ray en elektronen
- Hoge LET: Alfa, zware deeltjes, neutronen met een lage energie.
- Lage LET, geeft aan dat het vrij weinig interactie aangaat met het DNA, de deeltjes
bewegen zich snel erdoorheen.
- Hoge LET: houdt zich in dat ook al is de energie van de bundel niet hoog, dan zou het
alsnog veel interactie ondergaan met DNA, telkens op een korte afstand tussen elkaar.
, - reparatie mechanismen (Dia 14)
- uitleg:
- BER: base excision repair, is voor enkelstrengs breuken
- NER: Nucleotide excisie repair -> hele streng DNA wordt vervangen.
- HR: homologus recombination -> de sequentie wordt vervangen naar
voorbeeld van eenzelfde sequentie elders in de celkern. dit is van belang bij
sequenties die belangrijke genetische informatie bevatten.
- NHEJ: Non homologus end joining -> losse einden worden verbonden,
gebeurt bij onbelangrijke sequenties. erg foutgevoelig. Alsof je puzzelstukjes bij
elkaar gaat voegen.
- Vormen van foutief hersteld DNA (Dia 18)
- Uitleg:
1. Deleties: stukjes DNA ontbreken.
2. reciproke translocaties: dubbelstrengsbreuken zijn op de verkeerde wijze aan
elkaar gezet.
3. Losse fragmenten zijn aanwezig.
Dit kan leiden tot
- Tumorvorming en chromosoomaberraties = grove beschadigingen aan DNA.
- Chromosoom aberratie (Dia 19)
- Uitleg Chromosoom aberraties kunnen de volgende 2 gevolgen hebben:
1. Mitose Dood: de deling van de chromosomen kan niet meer plaatsvinden. er
komen dus geen nieuwe cellen bij en het weefsel sterft af. dit kan via apoptose of
necrose. zolang het weefsel niet deelt is er niets aan de hand.
2. Numerieke chromosoomafwijkingen (genetische effect): als tijdens de meiose de
verdeling van chromosomen fout gaat krijg je haploïde cellen met een afwijkend
chromosomenaantal, dit noem je non-disjunctie. Denk bijvoorbeeld aan trisomie
(syndroom van Down) -> genetisch effect.
Celdood of Mutaties? (Dia 20)
-
, Celdood Mutaties
Niet kansgebonden (deterministische) kansgebonden (stochastische) cellen
effect
neemt toe met toenemende dosisi onafhankelijk van de dosis, een cel
moet maar het verkeerde foutje zitten.
Bij iedere blootstelling aan straling is de
kans hetzelfde op het krijgen van
kansgebonden effecten.
drempeldosis: genoeg celdood om te in somatische cellen -> tumorvorming.
merken
treedt op in het individu zelf, In gameten -> genetische effect
somatische, diploide cellen.
- Acute en late effecten in de radiobiologie. (Dia 21)
Acute effecten (Binnen 6 maanden) Late effecten (Na 6 maanden)
Erytheem (rooie huid) alle kansgebonden effecten (tumor
vorming, genetische effecten)
Xerostomia (droge mond) fibrose vorming
radiatie pneumonitis ( het ontstaan van teleangiëctasieën ( schade aan de
longontsteking door middel van haarvaten)
radiotherapie)
- schade bij vrouwelijke en mannelijke geslachtscellen: (Dia 23)
- Uitleg: De vrouwelijke geslachtscellen zullen meer schade ontvangen, omdat
vrouwen, maar een bepaalde hoeveelheid eicellen hebben en dit niet meer
aangevuld wordt.
Vrouwelijke geslachtscellen
rijpende oöcyten meest gevoelig voor spermatiden meest gevoelig voor
straling straling, maar deze zijn binnen 3
maanden vervangen
rustende oöcyten: leven het langst spermatogonia: leven het langst
induceren daarom het meest schade induceren daarom het meest schade
- Celoverleving Curve. (Dia 27)
- uitleg: Y-as = aantal clonogene cellen als percentage van onbestraald -
logaritmisch. X- as: geabsorbeerde dosis
