Bestuur & Beleid
Verantwoording aantekeningen & literatuur
*SV&LD: Alle literatuur + aantekeningen samengevat & verwerkt in leerdoelen.
*x: niet samengevat vanwege gebrek aan relevantie / niet aanwezig tijdens bijeenkomst.
37 HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Hoofdstuk 3 uit Bekkers, V.J.J.M. (2017). Beleid in beweging. SV
Achtergronden, benaderingen, fasen en aspecten van beleid in de
publieke sector. Derde herziene druk. Den Haag: Boom Lemma
37 WG > Aantekeningen werkgroep SV
38 HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Hoofdstukken 4 en 7 uit Hoogerwerf, A. (2014). Overheidsbeleid. Een SV
inleiding in de beleidswetenschap. Den Haag: Wolters Kluwer, 9e druk.
38 WG > Aantekeningen werkgroep nvt
39 HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Hoofdstuk 4 uit Bovens et al. (2017) Openbaar bestuur. Beleid, SV
organisatie en politiek. Den Haag: Wolters Kluwer, 9e druk.
40HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Lees de introductie en hoofdstuk 1 uit het boek van Deborah Stone SV
(zie verplichte literatuur).
40WG > Aantekeningen werkcollege SV
41HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Hoofdstukken 7 t/m 9 uit Stone, D.A. (2012). Policy Paradox. The Art SV
of Political Decision Making, Third revised edition. New York/London:
W.W. Norton & Company.
41WG > Aantekeningen werkcollege SV
42HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Sorensen, A. (2017). New institutionalism and planning theory. The SV
Routledge handbook of planning theory, 250-263.
42WG > Aantekeningen werkcollege SV
> March, J. en J. Olsen (2008) “The logic of appropriateness”. In: Robert SV
E. Goodin, Michael Moran, and Martin Rein. The Oxford Handbook of
Public Policy. Oxford: Oxford University Press.
43HC > Aantekeningen hoorcollege SV
> Hoofdstuk 3 uit Van der Knaap et al. (2020). Beleidsevaluatie in theorie SV
en praktijk. Den Haag: Boom
Bestuurskunde. (37 pp.)
Louise Beuze - Bestuur en Beleid - UU 2023-2024
1
,Week 37: Perspectieven op Beleid
Inleiding
Hoorcollege
Definities van beleid:
● Beleid is het realiseren van bepaalde doelstellingen door de inzet van bepaalde
middelen volgende bepaalde tijdskeuzes (= unicentrisch perspectief) (Hoogerwerf,
1987).
● De voornemens, keuzes en acties van één of meer bestuurlijke instanties, gericht
op de sturing van bepaalde maatschappelijke ontwikkelingen (Bovens et al., 1996).
● ‘Anything a government chooses to do or not to do’ (Dye, 1972).
Beleid omvat:
➔ Voornemens en actie (plannen, dromen, daden);
➔ Output en outcome (resultaat, en wat daarvoor nodig is);
➔ Wat de overheid doet en wat ze niet doet;
➔ Wie is de overheid?
Functies van beleidsanalyse:
● Descriptief (verklarend):
○ Hoe is beleid tot stand gekomen, wat zijn de consequenties?
○ Welke rol spelen verschillende instituties van het openbaar bestuur hierbij?
● Prescriptief (ontwerpen, evalueren):
○ Hoe kan goed beleid ontworpen worden, hoe kan gecontroleerd worden of
beleid goed is of niet, en voor wie?
○ Welke rol spelen verschillende instituties van het openbaar bestuur hierbij?
Casus: het nieuwe donorregister
Beleidswijziging in 2016 → per 1 juli 2020 komen alle inwoners in Nederland van 18 jaar of
ouder in het donorregister met ‘geen bezwaar’, tenzij een andere keuze wordt gemaakt.
Doel: tekort aan donoren oplossen + voorkomen dat mensen die wel willen, niet
geregistreerd staan.
H3 Benaderingen van beleid - Bekkers (2017)
(Beleid in Beweging. Achtergronden, benaderingen, fasen en aspecten van beleid in de
publieke sector - Bekkers (2017))
Er zijn verschillende benaderingen van beleid en beleidsprocessen:
● Rationele benadering: doelen worden bereikt op basis van kennis en informatie.
Meer kennis is beter beleid.
● Politiek benadering: nadruk op de machtsstrijd tussen belanghebbende partijen.
Meer draagvlak is succesvol beleid.
● Culturele benadering: beleid is een zingevingsproces. Wanneer er gedeelde
betekenis bestaat, is het beleid succesvol.
Louise Beuze - Bestuur en Beleid - UU 2023-2024
2
, ● Institutionele benadering: beleid wordt gevormd door regels en instituties. Wanneer
het beleid voldoet aan deze regels, of juist doorbreekt, is het beleid succesvol.
Ze zijn in reactie op elkaar ontstaan (bijv. door tekortkomingen) en lopen in de praktijk door
elkaar heen.
Alle benaderingen hanteren elk een andere ontwerp-, sturings- en evaluatielogica.
Op basis van de volgende elementen worden de benaderingen geanalyseerd:
➔ Dominante verklaringsmechanisme: welke verklaring wordt gegeven voor de aard
en het verloop van beleidsprocessen?
➔ Mens- en wereldbeeld: wat wordt verondersteld ten aanzien van de wijze waarop
een samenleving functioneert en hoe mensen zich gedragen?
➔ Instrumentatie: welke voorkeur voor instrumenten bestaat er en hoe moeten deze
worden ingezet op bepaalde doelen te bereiken?
➔ Beoordeling: wat zijn relevante beoordelingscriteria voor beleid?
➔ Rol van kennis en informatie: welke betekenis wordt hieraan gegeven?
➔ Verloop van het beleidsproces: hoe beschrijft of verklaart de benadering het
beleidsproces?
➔ Rol van politiek: welke rol speelt de politiek?
Louise Beuze - Bestuur en Beleid - UU 2023-2024
3
, Rationeel-analytische benadering
Hoorcollege
Beleid kiest de meest effectieve en efficiënte oplossing.
➔ Doelrationaliteit: doel zo effectief en efficiënt mogelijk bereiken;
◆ Het ‘opt-out’ systeem is een efficiënte en effectieve manier om zo veel
mogelijk donoren te ‘werven’.
➔ Mens als rationeel wezen: te sturen door prikkels.
◆ Met deze maatregel wordt het makkelijker gemaakt om je te registreren als
donor.
➔ Primaat van de politiek: de keuze voor goed beleid wordt gemaakt door politici, niet
door ambtenaren of experts.
◆ Het wetsvoorstel is ingediend door een politicus, en na stemming in de
Tweede Kamer als beleid ingezet.
➔ Beleidsinstrumenten zijn neutraal: wat we doen om het doel te bereiken is op
zichzelf neutraal. De politiek maakt de keuzes die niet neutraal zijn, maar
waardeoordelen hebben.
◆ De maatregel om iedereen automatisch als donor te registreren is op zichzelf
neutraal, dat de politiek hiervoor heeft gekozen (ten opzichte van andere
oplossingen) maakt de keuze niet neutraal.
➔ Beoordeling op basis van effectiviteit en efficiëntie.
Louise Beuze - Bestuur en Beleid - UU 2023-2024
4
