Samenvatting Basisboek Criminologie
Hoofdstuk 1
Inleiding/historisch overzicht
427-347 v.Chr. Plato Moralistische Armoede → dieven. Afhankelijk of het goede of slechte deel in je de overhand heeft, afhankelijk van
benadering opvoeding en omgeving.
384-322 v.Chr. Aristoteles Eerste die systematisch waarnemingen verrichte. Hij vergeleek wetgeving in 158 Griekse steden →
systeem opstellen voor sociale harmonie, zonder klassenverschillen aan te tasten.
1226-1274 Thomas van Aquino In middeleeuwen heerschappij van de kerk. Aquino, Italiaanse theoloog en filosoof, wijdt enkele
(middeleeuwen) passages aan invloed van armoede op misdaad.
1478-1535 Thomas More Engelse humanistische jurist. Voorloper op kritische criminologie. Opleggen straffen door overheid wel
rechtvaardig als zij ’t veroorzaakt door burgers te onderdrukken en ‘bestelen’? Niet zware straffen maar
kijken naar oorzaken en die wegnemen.
1689-1755 Montesquieu Klassieke school, Ontstond als politieke protestbeweging tegen wantoestanden in Frankrijk en bestaande politieke
Trias politica (scheiding structuren.
der machten) Vrijheid garanderen door heldere wetten die beletten dat te veel macht in handen van één persoon
terechtkomt → grondwet → trias politica: de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht in handen
van verschillende personen. Straffen moesten volgens hem in verhouding staan tot de gepleegde
misdrijven (proportionaliteitsbeginsel).
1712-1778 Rousseau Klassieke school, Zag eigendom als oorzaak van rivaliteit en de tegenstelling tussen rijkdom en armoede. ‘Niemand kan
‘sociaal contract’ een mens onderwerpen zonder dat deze daarmee instemt’. Volkssoevereiniteit, de wil van het
gezamenlijke volk. Niet meer een contract tussen individuen en de persoon die als soeverein over hen
zal heersen. Tegen wrede behandeling misdadigers.
1738-1794 Beccaria Belangrijkste figuur uit Boek over bezwaren tegen bestaande strafrecht en de gangbare straffen. Anoniem uitgebracht, omdat
klassieke school zijn ideeën voor die tijd radicaal waren. Nam krachtig stelling tegen willekeurige gebruik van strafrecht
en gangbare praktijken van marteling en doodstraf. Werd beroemd hierdoor en bron van inspiratie.
- Legaliteitsbeginsel: geen misdrijf, geen straf zonder voorafgaande wettelijke strafbaarstelling
- Proportionaliteitsbeginsel: straffen moeten in verhouding staan tot gepleegde misdrijf
- Subsidiariteitsbeginsel: straffen zijn onrechtvaardig als ze zwaarder zijn dan nodig
- Wetten moeten gepubliceerd worden
- Marteling en geheime processen uitbannen
- Doodstraf vervangen voor gevangenisstraf
- Gevangenissen meer humaan karakter
- Straffen moeten snel en voorspelbaar worden uitgevoerd.
1
, Samenvatting Basisboek Criminologie
1748-1832 Bentham Utilitaire school Pleasure-pain-principe: het idee dat menselijk gedrag in het algemeen wordt gedreven door het behalen
van zo veel mogelijk voordeel en het vermijden van nadeel. De uitdaging van het recht is om elk
voordeel dat door middel van crimineel gedrag wordt verkregen, te laten overschaduwen door de pijn
die de op te leggen straf oplevert, maar niet meer dan nodig om beoogde doel te bereiken → rationele
afweging door mens. Ontwierp speciaal soort gevangenis, het panopticon. Rond, waarbij één bewaker
alle gevangenen kon observeren vanuit centrale toren. In centrum van steden als zichtbare
waarschuwing.
1835-1909 Cesare Lombroso Eén van de belangrijkste Bouwde voort op gedachtegoed van de ‘frenologie’, de leer dat de vorm en de afmeting van de schedel
representanten van een graadmeter en voorspeller van menselijk gedrag zou zijn. Hij verrichte onderzoek naar
positivisme. lichaamskenmerken onder gevangenen en geestelijk gestoorden. Zijn conclusie was dat misdadigers
Grondlegger van aangeboren afwijkingen vertonen, zoals een specifieke schedelvorm. Onderzoek bestond uit
criminologische observaties. Legde zijn theorie vast in L’uomo delinquente. Crimineel gedrag bij moderne mens
wetenschap. verklaar Lombroso met het begrip ‘atavisme’: een terugval in de evolutie, waardoor primitieve
kenmerken weer de boventoon gaan voeren. Veel kritiek. Daardoor zijn samen met zijn adapt Ferri
aangepast: worden ook maatschappelijke oorzaken benoemd. Ferri: individuele, fysieke en sociale
factoren, individueel het belangrijkst.
1870-1919 Gorin Kritiek op theorie Deed onderzoek naar gevangenen, studenten van Cambridge en Oxford studenten in Aberdeen. Hij
Lombroso. vond geen verschillen van betekenis tussen enerzijds de Cambridge- en Oxfordstudenten en anderzijds
de gevangenen.
1843-1924 Lacassagne Namen het initiatief in Zij ontkenden de theorie van de geboren misdadiger en duidden als oorzaak het sociale milieu waarin
1850-1927 Manouvrier de Franse- of iemand opgroeit. Lacassagne: ‘elke maatschappij heeft de criminaliteit die zij verdient’’.
‘milieuschool’
1802-1866 Guerry Paste als eerste nieuw Bracht gegeven als sekse en leeftijd in verband met criminaliteit en ook deed hij onderzoek naar
verworven kennis van geografische spreiding van criminaliteit. Verklaarde grote geografische verschillen in criminaliteit door
statistische wetenschap verbanden te leggen met armoede.
toe op fenomeen
criminaliteit
1796-1874 Quetelet Meest baanbrekende Op basis van meerjarig onderzoek ontwikkelde hij theorieën die het enerzijds mogelijk
werk verricht in maakten om ontwikkelingen van criminaliteit te voorspellen, en anderzijds
statistische wetenschap mogelijkheden voor preventie boden. Zo toonde hij aan dat onderwijs, armoede en
klimaat van invloed zijn op het niveau van criminaliteit. Toename van economische
criminaliteit in de winter en geweldsmisdrijven in de zomer.
2
, Samenvatting Basisboek Criminologie
Hoofdstuk 2
Aard en omvang van criminaliteit
Belangrijk dat criminologen inzicht hebben in de verschillende cijfers die beschikbaar zijn om deze op waarde te schatten.
De vraag is hoe we criminaliteitscijfers moeten interpreteren. Kunnen we uit geregistreerde criminaliteit rechtstreeks afleiden hoe veilig het is en hoe veilig mensen zich
voelen?
Goed inzicht in omvang en aard van gepleegde criminaliteit en kenmerken van plegers en slachtoffers is belangrijk voor criminologische theorievorming, maar ook voor
ontwikkeling van beleid o.g.v. politie, justitie en criminaliteitspreventie. Probleem daarbij is de beschikbaarheid van betrouwbare gegevens. Cijfers mogen ogenschijnlijk houvast
bieden, ze representeren niet zonder meer ‘de werkelijkheid’. Altijd afvragen waarop ze zijn gebaseerd en op welke vormen van criminaliteit ze betrekking hebben.
Inzicht in alle gepleegde criminaliteit is onmogelijk te verwezenlijken.
Bronnen
- Gerechtelijke statistieken over aantal veroordelingen (sinds ±1850)
- Statistieken CBS van bij politie bekend geworden misdrijven (sinds 1948)
- Gevangenisstatistiek
Funneling (trechter) van de misdrijven die bij de politie bekend worden, wordt maar een klein deel opgehelderd. En van dat deel wordt slechts een deel door het OM
process: vervolgd, waarna de rechter uiteindelijk maar een fractie van zaken die bij de politie bekend zijn geworden, ter behandeling krijgt voorgelegd.
Slecht een deel van de door het OM ter terechtzitting gebrachte zaken leidt tot schuldigverklaring door de rechter en het opleggen van sancties.
2018:
- 4 miljoen ondervonden delicten door burgers (schatting)
- 1 miljoen misdrijven door politie geregistreerd
- 80.000 schuldigverklaringen
- 25.000 vrijheidsbenemende sanctie
Beschrijvende De tak van de criminologie die erop is gericht criminaliteit in al haar facetten – zoals de aard en de omvang van (bepaalde vormen van) criminaliteit
criminologie en de ontwikkelingen daarin, kenmerken van plegers en slachtoffers – in beeld te brengen.
Dark figure Het deel van de misdrijven dat niet wordt opgespoord of waarvan geen aangifte wordt gedaan. Dit deel blijft buiten de misdaadstatistieken.
3
, Samenvatting Basisboek Criminologie
Modus operandi De wijze waarop een delict wordt gepleegd.
Onveiligheidsgevoelens Tamelijk ondoorzichtige begrippen die elementen omvatten als de angst om slachtoffer van een misdrijf te worden, de inschatting van het risico
dat men in bepaalde omstandigheden loopt, vermijdingsgedrag of het nemen van voorzorgsmaatregelen. Al deze zaken zijn niet echt goed van
elkaar te onderscheiden, maar duidelijk is wel dat onveiligheidsgevoelens niet simpelweg gelijkgesteld kunnen worden met angst voor criminaliteit.
Bezorgdheid om criminaliteit als maatschappelijk probleem kan samengaan met onveiligheidsgevoelens, maar dat hoeft niet. Bovendien kunnen
onveiligheidsgevoelens ook ontstaan door andere (maatschappelijke) problemen dan alleen criminaliteit, of door een combinatie van deze
factoren.
Selectieve aandacht Specifieke aandacht van politie of andere autoriteiten die is gericht op een bepaalde groep. Dit kan gebeuren op basis van objectieve informatie of
op basis van vooroordelen. Selectieve aandacht vergroot het risico dat de betreffende groepen onevenredig vertegenwoordigd worden in de
criminaliteitscijfers.
Slachtofferenquête Onderzoek naar aard en omvang van criminaliteit, onveiligheidsgevoelens en het functioneren van de politie op basis van wat slachtoffers
daarover vertellen.
Verborgen criminaliteit Het deel van de criminaliteit dat we niet kennen (dark figure).
Zelfrapportage Onderzoek naar aard en omvang van criminaliteit op basis van wat daders daarover in enquêtes zelf aangeven.
4
