Casus 30
Student informatie Chronisch hartfalen
Charlotte Haaksma
Vrouw, 70 jaar, Chronisch hartfalen
Dilaterende cardiomyopathie. HA heeft ECG gemaakt, er zijn afwijkingen te zien. Hoge bloeddruk
160/100, Stabiele situatie. Pompfunctie (LVEF=25%) is afgenomen. Snel kortademig.
Variant: 1 acute zorg; Reactivatie in het ziekenhuis, start revalidatie fase
Variant: 2 revalidatie; Hartrevalidatie in centrum.
Variant: 3 postrevalidatie; Praktijk groepsaanpak.
Variant: 4 reactivatie; Verzorgingscentrum.
Linksdecompensatie (bij een voorwandinfarct)
Schiet de linker harthelft te kort in de doorpompfunctie, dan heeft dit tot gevolg:
- Stijging van de druk in de longaders en zijn vertakkingen (backward failure);
- Te geringe aortavulling (forward failure).
Stijging van de druk in de longadersen zijn vertakkingen. De gevolgen van deze stijging zijn:
- Dyspnoe (kortademigheid). Het eerst wordt dit opgemerkt bij inspanning, later ook in rust. De
dyspnoe denkt men te verklaren uit het minder soepel worden van de longen, doordat de
bloedvaten overvuld zijn.
- Longoedeem. Hierbij is de longstuwing zo ernstig dat vocht uittreedt in de longblaasjes. Dit is een
levensbedreigende situatie waaraan de patiënt, als niet gauw hulp geboden wordt, kan overlijden.
- Hydrothorax. Door de longstuwing kan uit de haarvaten die grenzen aan de pleuraholte vocht in
die holte uittreden.
Te geringe aortavulling
Omdat de linkerventrikel tekortschiet in het doorpompen van bloed, raakt de aorta onvoldoende
gevuld. Het gevolg daarvan is een verslechtering van de bloeddoorstroming van diverse organen,
waaronder:
- De nieren. Het gevolg van een verminderde bloeddoorstroming van de nieren is dat het renine-
angiotensine-aldosteron-systeem (RAAS) wordt gestimuleerd, hetgeen leidt tot water- en
zoutretentie en tot perifere vaatvernauwing.
- De huid. De verminderde bloeddoorstroming en de aanwezige vasoconstricht doen de huid bleek-
grauw van kleur zijn. De extremiteiten voelen vaak koud aan.
- De hersenen. Een verminderde hersendoorbloeding kan aanleiding geven tot verwardheid,
Cheyne-Stoke-ademhaling en eventueel bewusteloosheid. Er wordt geklaagd over vermoeidheid.
Rechtsdecompensatie (bij een achterwandinfarct)
Als de rechter harthelft niet goed doorpompt heeft dat tot gevolg een backward failure, zich uitend in:
- Verhoging van de centraal-veneuze druk;
- Verhoging van de druk in de venae cavae tot in de capillairen;
- Verminderde doorbloeding van de weefsels door stuwing.
Verhoging van de centraal-veneuze druk:
De centraal-veneuze bloeddruk is de druk in de grote aders van het lichaam, voornamelijk de venae
cavae (holle aders). Doordat het bloed niet goed wordt doorgepompt, stuwt het vóór het hart en stijgt
de druk in het aanvoerende bloedvat. Deze drukstijging is waar te nemen aan de buitenste halsader
(vena jugularis externa).
Verhoging van de druk vanuit de venae cavae tot in de capillairen
Wanneer de druk in de venae cavae is gestegen zal de druk in de aders die zich daar direct voor
bevinden ook gestegen zijn. Hetzelfde gelt voor de aders die daar weer voor liggen enzovoort. Zo zal
,deze toegenomen druk zich voortzetten tot in de capillairen die het bloed uiteindelijk afgeven aan de
holle aders. De gevolgen daarvan zijn:
- Stuwing van de lever, die daardoor groot wordt en een pijnijk opgezet gevoel in de bovenbuik
geeft.
- Stuwing van de nieren, waardoor de bloeddoorstroming door de nieren wordt vertraagd, wat tot
gevolg heeft dat minder, zij het sterk geconcentreerde, urine wordt geproduceerd (stuwingsurine).
- Oedeemvorming. Cardiaal oedeem vormt zich heel duidelijk onder invloed van de zwaartekracht,
vooral aan de benen en bij bedlegerige patiënten aan de billen en bovenbenen.
- Ascitesvorming (ascites = vocht in de vrije buikholte). Dit gebeurt op vergelijkbare wijze als
oedeemvorming. In het buikgebied neemt ten gevolge van de leverstuwing de hydrostatische druk
toe en treedt vocht in de vrije buikholte. Ascites geeft een opgezet gevoel en anorexie
(verminderde eetlust).
- Hydrothoraxvorming (hydrothorax = vocht in de pleuraholte). Een hydrothorax geeft dyspnoe-
klachten soms met centrale cyanose (blauwheid) en prikkelhoest.
Verminderde doorbloeding van de weefsels door stuwing
Het gevolg hiervan is dat geklaagd wordt over koude extremiteiten (handen/voeten). Ook kan, doordat
het bloed te lang in de weefsels verblijft, perifere cyanose optreden.
Ejectie fractie (Linker Ventrikel Ejectie Fractie)
Ejectiefractie betekent: de hoeveelheid bloed die per slag wordt uitgepompt. Een ejectiefractie van 72
procent wordt als normaal beschouwd. Duikt de ejectiefractie onder de 45 procent, zo is de afspraak
onder cardiologen, dan is er sprake van hartfalen.
Linker ventrikel ejectie fractie = LVEF.
Normaalwaarden
Hartfrequentie: 60-90 slagen per minuut;
Hfmax: 220 - leeftijd;
Hartreserve: Hfmax - Hfrust;
Trainingsfrequentie: Hfrust + intensiteit % x (Hfmax - Hfrust);
Bloeddruk: 120/80;
Normale ejectiefractie: 60%.
Gevolgen van een myocard infarct
Een doorgemaakt hartinfarct kan leiden tot onvoldoende hartwerking, hartfalen. Ook komt angina
pectoris voor. Bij ernstige klachten kan een operatie aan de kransslagaders worden uitgevoerd
(coronairchirurgie) of een percutane interventie (behandeling met een katheter). Aanhoudende
klachten kunnen tot gevolg hebben dat patiënten nog maar beperkte lichamelijke inspanning kunnen
verrichten en om deze reden uit het arbeidsproces moeten stappen. Bij sommige patiënten ontstaan
depressies of angsten, stoornissen die niet altijd herkend worden.
Hartfalen
Hartfalen (decompensatio cordis) is het best te omschrijven als een klinisch syndroom dat bestaat uit
een combinatie van klachten en verschijnselen die direct of indirect het gevolg zijn van een
tekortschietende pompfunctie van het hart: het hart kan het bloed niet meer zodanig rondpompen dat
het lichaam van voldoende bloed wordt voorzien. In feite is hartfalen geen ziekte, maar een slechte
conditie van een vitaal orgaan - het hart.
De belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van hartfalen zijn:
Aandoeningen die leiden tot een aanhoudende volume- of drukbelasting van het hart, zoals een
(langdurig) verhoogde bloeddruk en hartklepgebreken
Aandoeningen die leiden tot afname van functionerend hartspierweefsel zoals hartinfarct,
cardiomyopathieën (ziekten van de hartspier) en angina pectoris.
Minder voorkomende oorzaken zijn: boezemfibrilleren en andere ritme- of geleidingsstoornissen,
hartkleplijden en hartspierziekte door vergiftigingen(bijvoorbeeld alcohol) of virusinfecties.
, Stukje van de site van de Nederlandse Hartstichting
Hartfalen is een ernstige, chronische aandoening. 'Chronisch' komt er bij hartfalen op neer dat het
meestal niet te genezen is. Hartfalen is in de eerste plaats iets lichamelijks. Een trap oplopen kost
steeds meer moeite. Een klein fietstochtje kan al uitputtend zijn. Die toenemende beperking doet
natuurlijk ook iets met je geest. Je wordt boos of verdrietig, omdat je lichaam niet meer kan wat je
allemaal nog zou willen.
Toch is het goed om te proberen 'de knop om te zetten'. Probeer te geniet van wat nog wèl kan. Moet je
echt alle boodschappen op één dag doen?
Diverse activiteiten kunnen ook best over de dag of zelfs de week worden gespreid. Begin de dag
rustig, laat het hart 'opstarten'.
Neem overdag rust wanneer het lichaam daarom vraagt, en blijf in beweging als dat zonder klachten
kan. Door nog beter te letten op een gezonde leefstijl kunnen de (soms ernstige) gevolgen van
hartfalen beperkt worden. Zo is matig zoutgebruik een harde noodzaak voor mensen met hartfalen.
Een rijker en gevarieerder gebruik van kruiden kan het eten toch smakelijk houden.
Omdat veel vocht in het lichaam het hart extra hard laat werken, moet bij hartfalen de vochtinname
beperkt worden 1½ à 2 liter per dag. Om het volle en opgeblazen gevoel te beperken, is het handig om
maaltijden over de dag te spreiden. Wees matig met alcohol en rook niet. De gunstige effecten van
stoppen met roken treden al binnen één jaar na het stoppen op.
Medicijnen, leefregels, letten op eten en drinken. Met hartfalen wordt het dagelijks leven er niet altijd
eenvoudiger op. Gelukkig staan er altijd mensen klaar die u kunnen helpen. In de eerste plaats
natuurlijk uw arts. Die stelt de diagnose en bepaalt welke medicijnen nodig zijn. Daarnaast kunt u
vaak extra begeleiding krijgen door een hartfalenverpleegkundige.
Hartfalen verandert de manier waarop u naar het leven kijkt. Dat kan soms moeilijk zijn. En dan kan
hulp van een psycholoog of maatschappelijk werker nuttig zijn.
Diëtisten kunnen een goed eet- en drinkpatroon opstellen en een aantal praktische tips geven.
Symptomen van hartfalen
Moeheid in rust of tijdens inspanning.
Dyspnoe tijdens rust of bij inspanning.
Er moet een bewezen cardiale dysfunctie zijn.
Oedeem.
Aanhoudend hoesten en piepen
Spijsvertering vertraagd.
HF verhoogd.
Geheugenverlies en desoriëntatie.
