Casus 28
Student informatie Coup de fouet
Naam: Dhr. F.A., 22 jr
Diagnose huisarts: Coupe de Fouet
Coup de Fouet
Een zweepslag (Coup de Fouet) is een grote of kleinere scheur in een spier. Hij kan in principe in elke
spier voorkomen, maar komt meestal voor in de kuit. Een ruiter kan als zijn paard gaat bokken een
zweepslag oplopen in een bovenbeenspier, een auto-ongeluk of een akelige val kan een scheur geven
in de meest uiteenlopende spieren. Een whiplash in de nek na bijvoorbeeld een aanrijding is letterlijk
vertaald ook een zweepslag, maar is toch iets heel anders.
Wat gaat er mis
Bij een afzet met lopen of springen ontstaat er plotseling een gevoel van een klap tegen de kuit. Er is
een kleine of een grote scheur ontstaan in het spiergedeelte, het dikke deel van de kuit, meestal aan de
binnenzijde van het been. Behalve de vezels van de spier scheuren er ook bloedvaten en lymfevaten.
Dan komt er dus bloed en vocht los in het been dat zwelt en blauw kan worden.
Gevolgen
Er is een plotselinge scherpe pijn, precies op de plek waar de scheur is ontstaan. Dit is een heel
andere pijn dan bij een spierkramp die meestal wel herkend wordt. Bovendien is bij kramp de
spier keihard, terwijl bij een zweepslag de spier zacht aanvoelt.
Er kan een zwelling ontstaan na enige tijd, afhankelijk van de ernst van de scheur. Ook kan er een
bloeduitstorting ontstaan. Ook deze is weer afhankelijk van de ernst van de scheur. De
bloeduitstorting zit vaak niet op de plek van de scheur: het bloed dat door de gescheurde
bloedvaten uittreedt zakt tussen de weefsels door de zwaartekracht naar een lagere plek.
Er is een bewegingsbeperking. Optrekken van de voet, wandelen, op de tenen staan, huppen,
rennen en springen zijn meestal totaal onmogelijk of alleen met heel veel pijn.
Op de plaats van de scheur kan er een voelbare of zelfs zichtbare holte of gleuf ontstaan zijn.
Oorzaak van een zweepslag:
Een plotselinge grote belasting van een spier kan leiden tot een spierscheur. Tenslotte, als de
belasting groter is dan de belastbaarheid, dan gaan er dingen kapot. Dit kan bijvoorbeeld als er
afgezet wordt om nog net even een verre bal terug te slaan of voor een hoge sprong. Maar ook
minder extreme krachten op een daar niet op voorbereide spier kunnen een scheur doen ontstaan.
Een te koude spier is niet voorbereid op een grote activiteit. Zonder een warming-up een wedstrijd
doen mag niet.
De spier kan verkort of stijf zijn. Voorbeeld; als er sportschoenen gedragen worden na een week
hakken, dan is de spier te kort. Ook leeftijd kan een rol spelen: de spieren worden helaas was
stijver als we ouder worden. Een wat langere warming-up is dan geen tijdverspillen.
Een te snelle of te intensieve trainingsopbouw.
Een eenzijdige trainingsopbouw. Bijvoorbeeld teveel krachttraining bij training voor
hoogspringen.
Vermoeidheid. Als iemand moe is en gaat sporten, dan is de belastbaarheid lager dan normaal.
Kou en vochtige omstandigheden. Hardlopen als het vriest en dan toch in een korte broek.
Natuurlijk voel je de kou niet omdat je lekker in beweging bent, maar de doorbloeding van de
, spieren is toch niet optimaal, de spier is minder warm dan goed is. Bescherm de spieren en doe
een trainingsbroek aan.
Als er na inspanning geen cooling down wordt gedaan geeft dat ook risico's.
Samengevat: als de belasting te hoog is of de belastbaarheid te laag dan komen er problemen.
Wat kunnen we eraan doen?
De eerste 24-48 uur is er heftige pijn en zwelt het weefsel op doordat er bloed en vocht vrij in het been
terecht komt. De zwelling moeten we zoveel mogelijk voorkomen, omdat dat extra pijn geeft en de
genezing vertraagt. In de eerste periode na het ontstaan van de zweepslag moeten we dus onmiddellijk
ingrijpen. De Amerikanen hebben een duidelijk rijtje: RICE. Dat staat voor:
R = Rest, ofwel veel rust. Wel bewegen, maar zo mogelijk onbelast.
I = Ice. Koelen dus. Koud water, of ijsklontjes in een theedoek. Pas op; ijs kan blaren geven op de
huid en daar zitten we niet op te wachten. We beginnen hier direct mee. Geen water of ijs? Dan
maar in een sloot of in de zee. De eerste 48 uur regelmatig opnieuw koelen, dat helpt tegen de
zwelling en tegen de pijn.
C = Compression. Dat kan met een zwachtel. De zwachtel geeft tegendruk tegen het weefsel dat
wil gaan uitzetten. De zwachtel kan natgehouden worden of even verwijderd worden om de kuit
opnieuw te koelen.
E = Elevation. Omhoog leggen dus. Dit hoogleggen gaat de zwelling tegen en geeft de
broodnodige rust aan de gescheurde spier. Probeer de eerste 2 dagen het been vaak hoog te leggen.
Neem een bankje en een comfortabel kussen dat ook de knie steunt. Die moet niet doorhangen.
Wanneer naar de dokter?
Natuurlijk gaat u even naar de dokter als u het niet vertrouwt. In ieder geval gaat u naar de dokter als:
U een uur na het ontstaan, als u al goed gekoeld hebt, nog totaal niet kunt steunen op het
aangedane been,
U na 48 uur uw hak niet op de grond kunt zetten,
U na 48 uur beslist niet op de tenen kunt staan,
De pijn in de eerste 48 uur alleen maar toeneemt.
Als er geen sprake is van een dergelijk ernstige beperking dan kunt u besluiten tot zelfbehandeling.
Natuurlijk is de snelheid van het herstel afhankelijk van de ernst van de scheur, de manier waarop u
oefent en het doel dat u zich stelt.
Wat mag er absoluut niet in de eerste 48 uur?
Massage. Een verse wond, ook als die niet zichtbaar is, mag niet gemasseerd.
Warmte. Geen warme douche, zeker geen warm bad. Het been zwelt daar enorm van op.
Warmte-cremes, om de zelfde redenen.
Het herstel
Een spierscheur is een scheur van een aantal spierfibrillen bij elkaar. Die genezen meestal redelijk
vlot. Die genezing gebeurt door de vorming van bindweefsel ofwel littekenweefsel.
Littekenweefsel trekt, is zwakker en korter dan het oorspronkelijke weefsel. Daardoor komt er bij een
niet-juiste genezing een zwakke plek in de spier, die bij trek steeds de neiging heeft opnieuw te
scheuren. De scheur moet dan ook genezen onder rek zodat er dus een litteken ontstaat dat lang
genoeg is om niet snel weer te scheuren. Daarom is het zo belangrijk om snel te beginnen met oefenen
en niet alleen maar rust te nemen. Moeilijk dus; enerzijds heeft de scheur rust nodig om te genezen,
anderzijds is de rek nodig om de scheur goed te laten genezen.
Bovendien is er een hele kleine kans op trombose omdat de wanden van de bloedvaatjes gescheurd
zijn. Nog een hele goede reden om niet alleen te rusten maar zo snel mogelijk te beginnen met
oefenen.
, Wat zijn de regels waaraan u zich moet houden tijdens de herstel-oefeningen?
In ieder geval kunt u als nodig een paar krukken nemen of een wandelstok. Denk ook aan een
tijdelijke hakverhoging, dat ontlast.
Lopen of oefenen mag alleen als het geen pijn doet! We oefenen dus binnen de pijngrens. Au is ho!
Hoewel u het been veel rust moet geven begint het oefenen al direct. De oefeningen beschrijf ik niet in
dagen of weken maar in fasen. U kunt zelf besluiten of u al toe bent aan een nieuwe fase. Bedenk
echter goed; als u te hard van stapel loopt, dan scheurt de zaak opnieuw en zijn we terug bij af. Als u
het prettiger vindt om dit onder leiding te doen, dan maakt u een afspraak bij een fysiotherapeut. Elke
fysiotherapeut heeft voldoende kennis en hulpmiddelen in huis om u te helpen.
Het is beter om met eenvoudige hulpmiddelen thuis heel regelmatig te oefenen dan maar 2 of 3x per
week in een sportschool. Dat komt later wel weer.
Werkhervatting is natuurlijk afhankelijk van het soort werk dat u doet. Met een kantoorbaan kan dat
natuurlijk al heel snel. Overleg eventueel met de huisarts of de arbo-arts.
Fase 1, de eerste 48 uur
RICE zoals boven beschreven.
Het been op een bankje of op bed, de voet onbelast op en neer bewegen, 5x.
Daarna rondjes draaien, 5x linksom, 5x rechtsom. Elk uur doen, TOT de pijngrens.
Fase 2
Na 48 uur moet de pijn wat zijn gezakt. Bent u nu in staat om kleine afstanden te lopen met een stok?
Dan gaan we verder.
Kleine stukjes lopen waarbij de pijn niet mag toenemen.
De voet voorzichtig optrekken en wegduwen, dus de tenen naar voor en naar achter. Dit is
onbelast rekken. 10x elk uur.
Rondjes draaien met de voet, de rondjes zijn zo groot mogelijk binnen de pijngrens. 10x elk uur.
Pas nog even de RICE-regel toe na het oefenen.
Fase 3
Meestal voor dag 4-8, afhankelijk van de ernst eventueel later pas. Gaat het steeds beter? Zo niet, dan
alsnog naar de huisarts.
Deze fase gaat een stuk verder, ga er niet te snel naar toe. We gaan de spier op lengte brengen.
Wandelen; elk uur even 5 minuten lopen. Als het mogelijk is, dan netjes met de hak op de grond
de stap beginnen. Liever langzaam en netjes lopen dan snel en slordig.
Rondjes draaien met de onbelaste voet.
Rechtop staan, proberen op de tenen van beide voeten tegelijk te komen staan. In eerste instantie
niet te hoog komen, als de hielen van de grond zijn, dan is dat al een heel stuk. Elk uur een paar
keer doen, maar RUSTIG aan beginnen.
Opnieuw RICE na de oefeningen.
Fase 4
Meestal voor de 2e en de 3e week na de scheur. Is er alleen nog pijn na oefenen, is de zwelling
grotendeels verdwenen? Gaan de vorige oefeningen goed, ligt de stok in de kast? Hebt u het gevoel
niet meer te hinkelen, loopt u symmetrisch? Dan verder met fase 4!
Normale activiteiten hervatten, dus wandelen enzovoort, maar nog geen explosieve kuitfuncties.
Nog niet intensief sporten. Fietsen en zwemmen kunnen helpen om de algemene conditie weer op
peil te krijgen.
Rek van de kuiten; staan op armlengte afstand van een muur met de voeten recht naar voren. Nu
naar de muur toeleunen door de armen te buigen, zover dat de hielen op de grond blijven zonder
dat dat pijn doet. Dan rustig met beide voeten tegelijk op de tenen gaan staan en weer terug. Let
op; deze oefening mag geen pijn doen. Rustig 10x herhalen,
