Paragraaf 1, omgaan met psychotisch, manisch en angstgedrag.
Aadequaat omgaan met psychotisch, amnisch of depressief gedrag :
- Signalen van het gedrag
- Reageren op bepaald gedrag
Psychotisch gedrag
Is het gevolg van wanen(gedachten die niet overeenkomen met de werkelijkheid) en hallucinaties
(waarnemeningen die in de werkelijkheid niet te zien zijn). Zorgvrager heeft geheel of gedeeltelijk
contact met de werkelijkheid verloren. Het denken is verstoord dit gaat te snel te langzaam of te
chaotisch. Begrijpen wat er om de zorgvrager heen gebeurt is vaak moeilijk. Kan moeilijk
consentreren en onthouden en kan soms moeite kosten om in anderen te verplaatsen. Door
bijzondere interpetaties van werkelijkheid of door stemmen in het hoofd kan iemand rare
beslissingen maken.
Oorzaken psychotisch gedrag
hersenaandoening of gebruik van middelen, psychiatrische stoornis (schizofree stoornis,
stemmingsstoornis). Iemand met een psychose kan niet goed een selectie maken van de informatie
en hierdoor worden de hersenen overvoerd met prikkels. Hierzorgen neurotransmitters voor(filter).
Hierdoor verslechterd of neemt het concentratievermogen af. Er ontstanen wanen en hallucinaties.
Mogelijk tijdens psychose teveel neurotransmitter dopamine in bepaald hersengebied aanwezig is.
dit zou kunnen zorgen voor de psychose (hallucinaties en wanen) en het tekort aan zelfzorg, weinig
iniatief nemen, emotioneel verzwakken.
Verhoogd risico psychotisch gedrag
Nog onduidelijk, wel bij psychiatrische cliënten meer kans. Vaak in combinatie met
stemmingsstoornissen(manische psychose of psychotische despressie) of schizofrene
stoornis(schizofrenie, psychose). Als stress verhoogd het risico ook (reactieve psychose).
Herkennen psychose
- Verward
- Onrustig
- Angstig
- Geagiteerd
- Agressief
- Uitgeput
- Initiatiefloos
- Slecht slapen, dag en nachtritme verstoord.
- Concentratieproblemen
- Somber
- Piekeren
- Futloos
- Achterdocht
- Anders zien horen of ruiken.
Je kan het vaak niet vooraf al zeggen of iemand psychose heeft maar achteraf. Wel symptomen
gebruiken om volgende psychose te herkennen.
1. Promodale fase: voorafgaand aan de werkelijke psychose. Kan dagen tot maanden duren.
Signalen die kunnen wijzen op een naderende psychose zijn hierboven beschreven.
2. Psychotische fase: bestaat uit hallucinaties, wanen en verwardheid. Deze fase is aangebroken
als de zorgvraer vertelt over zijn hallucinaties ; dat hij stemmen in zijn hoofd heeft, dingen
, groeft geuren waarneemt, luisterende houding zonder prikkels van buitenaf, gesprekken
voeren met mensen die er niet zijn, plotseling stoppen met een gesprek of handeling,
verstoorde realiteitszin en onverklaarbaar gedrag. Wanen : als iemand overtuigd is dat
die bijvoorbeeld wordt achtervolgen, het gevoel hebben heel speciaal te zijn zoals jezus,
denken dat voor hem geen vergeving is, zeker weten een ziekte te hebben, iemand is
vastbesloten en er niet van af te brengen het is hun werkelijkheid, soms is er sprake van
dwanggedachten (obsessie). Psychose kan weken of maanden duren. Soms ook maar enkele
uren
Voorkomen van psychose
Bekangrijkste doelen bij psychose zijn herstellen en voorkomen.
Acute fase: behandeling er op gericht om de angst en verwardheid te veminderen. Antidepressieva
spelen belangrijke rol.
Begeleiden van psychose
Medicamenteuze begeleiding, rustige en veilige leefomgeving. Het is belangrijk om zoveel mogelijk
prikkels en stress word voorkomen. Duidelijkheid werkt angstreducerend. Rustige veilige en
angstreducerende omgeving betekend dat je probeert om de prikels t doseren die vanuit de
omgeving op de zorgvrager afkomen. Structuur aanbieden en cansequent handhaven voorkomt
toename psychotisch gedrag. Probeer aandacht van zv bij hier en nu te houden door activiteiten
aanbieden zorgt voor niet te veel omgaan in psychotische beleving en zorgt voor structuur.
Psychotische belevingen uiten zich in : onverwacht, onnavolgbaar, onacceptabel en risicovolgedrag.
Lage expressed emotion : wees terughoudend met kritiek en draag zorg voor zekere afstand.
Stimuleren bij inname medicatie. Als zv door hallucineren en wanen wordt belemmerd stimuleer
zelfzorg. Stimuleer de zv om gedoseerd over zijn ervaringen, belevingen en gedachten te praten. Bied
ondersteuning in het krijgen van inzicht over de factoren die leiden tot het ontstaan en toenemen van
hallucinaties en wanen, steun bij aanleren van stategieën in het omgaan met wanen en hallucinaties.
Manisch gedrag
Ontremt, opgewonden en uitgelaten vrolijik gedrag. Dit kan in 1 klap omslaan in vijandig en agressief.
Niet aanspreekbaar op gedrag. Het is ziekelijke uiting van het gevoelsleven Hypomaan gedrag :
mildere vorm van manisch gedrag. Zv is opgewonden, te onrustig, te opgewekt, wel aanspreekbaar
op gedrag
Oorzaken van manisch gedrag
Mogelijk door teveel aan neurotransmitters (dopamine en noradrenaline) en dat het elektrobalans is
verstoord. Ook is het mogelijk als ontkenning van innerlijke depressie.
Verhoogd risico manisch gedrag
Veel prikkels en stress als iemand er gevoelig voor is. vooral bij mensen met bipolaire stoornis. Kan
manische episode of depressieve episode uitlokken. Mensen met bipolaire stoornissen zoals
hersentumoren, psychose en bepaalde vormen van persoonlijkheidsstoornissen. Alcohol en drugs.
Lange periode van wakker blijven.
Herkennen van manische episode
- Het gedrag is emotioneel onstabiel. Doordat iemand wordt aangesproken op niet troleerbaar
gedrag of confrontatie met teleurstelling of eerdere mislukkelingen.
- ze handelen vaak chaotisch ; doet alles tegelijk, snel afgeleid en maakt niet af waar hij mee
bezig is.
- zorgvrager komt gejaagd over, praat veel voordurend en hard (spraakdrang). Hierbij is het
denken versneld.
, - Enorme inspanning en extreme bedrijvigheid zorgt er voor dat ze zich geen tijd gunnen om te
eten en te drinken.
- Zorgvrager denkt te positief over zichzelf.
- Kan niet ophouden met reageren op prikkels. Kan hierbij niet aan vermoeidheid toegeven.
Dit kan dagen aanhouden met als gevolg dat het hart wordt overbelast en de zorgvrager
slaapgebrek krijgt. Kan in hele extreme gevallen de dood als gevolg hebben.
- Risicogedrag in vorm van schulden ; seks, werk. Na de periode een periode van schaamte
emotionele trauma’s en soms onherstelbare schade.
Voorkomen van manisch gedrag
Evenwichtig leven, veel slaap en rust momenten ka bij extra stress in privé leven extra medicatie
worden voorgeschreven door de arts.
Begeleiden bij manische periode
- Bied medicijnen cansequent aan en laat ze innemen
- Stel een zeer duidelijk en gecontructeerd dagprogramma op met voldoende rustmomenten
- Stel duidelijk grenzen ten aanzien va niet of wel toelaatbaar gedrag en corrigeer consequent
grensoverschrijdend gedrag
- Geef de zorgvrager de gelegenheid om zich gekanaliseerd te iten en te ontladen
- Probeer situaties die tot toename van manische gedrag leiden te voorzien en te voorkomen
- Laat zo veel mogelijk de begeleiding door 1 en dezelfde verpleegkundige per dienst doen
- Bied een veilige rustieg prikelarme omgeving aan (open separeerruimte, eenpersoonskamer,
kleine huiskamer enz.)
- Bevroder inzicht in het herkennen van signalen van een naderende manische episode, steun
bij het ontwikkelen van alternatieve gedragspatronen en stel een signaleringsplan op
- Geef voorlichting over de noodzaak van het innemen van medicijnen.
Angstgedrag
Angstgedrag is een probleem als iemand niet op een adequate manier de eigen angsten kan sturen,
reduceren en hanteren. Komt vooral voor bij mensen met psychiatische stoornis. De emotie
alarmeert op gevaar of dreiging en breng lichaam en geest alert.
Oorzaken van angstgedrag
Normale angst is gereduceerde angst. Als angst een probleem wordt schieten afweermechanismen
tekort. Dit komt voor bij ; onvoldoende vermogen, te heftig en overweldigend, niet of op verkeerde
manier heeft leren gebruiken of langdurige conflicten heeft in de levenssituatie zoals :
- Inveilig en zinloosheid
- Eenzaam
- Overbelast en te hoog gestelde eisen
- Schuld en gewetensnood
Pathologische angst : gevolg van voortdurend tekortschietende afweermechanisme. Ontbreekt
hierbij aan begrijpelijke aanleiding voor angst. Voortdurend een beleving en bedreigd voelend ie
samengaat met uiten van angstgedrag.
Verhoogd risico op angstgedrag
- Psychose, dit kan mede komen door hallucinaties en wanen.
- Alcohol, drugs, coffeïne
- Dwanggedrachten en dwanghandelingen zijn een manier om om te gaan met gevelens van
angst. Het gaat om gevoel dat je iets of iemand niet meer onder controle kunt houden.
- Lichamelijke aandoeningen en mogelijk ook in combinatie met psychiatrische aandoeningen.
-
, Herkennen van angst
- Iemand verwoord het gevoel of juist hele andere gevoelens (gebrek aan zelfvertrouwen)
- Door het uiten van gedrag zoals : prikkelbaar, ongeduldig, woendeuitbarstingen,
terugtrekken, afzonderen, initiatiefloos, schuld afschuiven op anderen, kleineren van zichzelf,
schrikreactie, concentratieproblemen
Begeleiden bij angstgedrag
- Diffuus gedrag : angst dat vrijwel voortdurend aanwezig is met lichamelijke kenmerken als
verhoogd spierspanning, trillen, spierpijn, snelle vermoeidheid enz.
- Paniek : spontaan optredende aanvallen van hevig angstgedrag. Deze vorm van angst gedrag
heeft als kenmerk doodsnood, angst om de controle over zichzelf kwijt te raken of angst om
gek te worden. zv is verstijft of wil wegvluchten.
- Crisis : paniek, aggiteerdheid (angst en opgewonden), angstgedrag wat leid als vernieling of
zelfbeschadiging. Hierbij gaat het om opheffen van crisissituatie. Interfenties die je hierbij
kan inzetten zijn:
o Betrokkenheid tonen
o Gevoel van boodheid als gevolg van angst dit onder woorden brengen bij zv.
o Beperken van prikkel
o Treffen van veiligheidsmaatregelen
o Contact zoeken en proberen vast te houden
o Luisteren naar zv en proberen te begrijpen wat hij probeert te zeggen met het gedrag
o Communicatie niet uit de weg gaan.
o Proberen de gevoelens van angst enigszins af te remmen
o Stimuleer gekanaliseerd uiten van gevoelens van geagiteerdheid en agressie om
psychische evenwicht te hervinden
o Steun geven
o Laatste kalmerkings of slaapmiddelen aanbieden
Niet acute situatie : milde matige of hevige vorm van diffuse angst. Hierbij gaat het om gevoelens
hanteren. Belangrijk dat de zv gevoelens en de factoren die angst veroorzaken bij zichzelf herkent en
verwoordt.
Paragraaf 2, omgaan met (overmatig) gebruik van alcohol en drugs
Oorzaken (overmatig) gebruik van alcohol en drugs
Iemand voelt zich op dit moment prettig, zelfverzekerd, meer ontspannen en verkeerd in een roes, er
meer bij te horen, sociaal geaccepteerd. Dit zorgt er voor dat ze zorgvragers zich prettig voelen. Dit is
een belangrijke reden voor zorgvragers met psychische stoornissen om naar genotsmiddelen te
grijpen. Het is voor psychiatrische zorgvragers extra moeilijk om af te wijzen omdat het verlichting
bied & hij minder cntrole heeft over eigen gedrag. Tolerantie van genotsmiddelen ; steeds meer
nodig van het middel om hetzelfde effect te bereiken. Afhankelijkheid is ook een belangrijke oorzaak
omdat zij vaak het gebruik van genotmiddelen als oplossing zien.
Verhoogd risico (overmatig) gebruik van alcohol en drugs
- Gemakelijke verkrijgbaar van de middelen
- Psychotische kenmerken
- Stress (conflicten in het sociale systeem)
- Doellossheid, leegte, eenzaamheid en sociaal isolement
Herkennen (overmatig) gebruik alcohol en durgs
